Náttúrufræðingurinn - 1935, Side 48

188 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
imiiiimiiiiiiiiiiiimiiimiiimimmimiiimmmmiiimimmiimiiiiiiiimmiiimmiimmmiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiii
takmörkin sett við 300 faðma. Seinna rannsökuðu frægu, norsku feðg-arnir,
M. Sars og G. O. Sars, hafbotninn í fjarðardjúpum Noregs, og fundu auð-
ugt dýralíf á 450 metra dýpi. Þó féll ekki gamla kenningin um koll fyrr en
árið 1860, þegar varð að draga 40 sjómílna langan símastreng í Miðjarðar-
hafinu upp af 1200 faðma dýpi, til þess að gera við hann. Það kom þá í
ljós, að strengurinn var alþakin af hinum undursamlegustu dýrum, kóröll-
um, skeldýrum, o. s. frv., sem áður voru óþekkt.
Árið 1872 hófst hinn fyrsti og ef til vill einnig frægasti hafrannsókna-
leiðangur heimsins, það var Challenger-leiðangurinn, sem Bretar gerðu
út. Reyndar höfðu áður verið gerðar minni háttar tilraunaferðir. Ferðin
byrjaði 21. des. 1872, og henni var lokið 25. maí 1876. Skipið hafði þá
farið víða um höf jarðarinnar, og lagt 70,000 sm. að baki. Parlamentið
hafði veitt 4 milljónir króna til þessa fyrirtækis. Gögn þau, sem safnað var
til rannsókna í þessum leiðangri, voru svo mikil og margbrotin, að vísinda-
menn ýmissa þjóða, víðsvegar um lönd, urðu að taka saman höndum til þess
að vinna úr þeim, og því var ekki lokið fyrr en eftir mannsaldur. En þá
var líka búið að prenta um 30,000 blaðsíður með litmyndum, kortum og
töflum í stóru broti, um ferðina. Þarna var komin „biblia hafrannsóknanna“.
Meðalárshitinn syðst á Grænlandi er aðeins 0.5 stig, við Upernivík er
hann -f-9.0 stig, við Thule -^-13, og nyrzt, sem menn hafa dvalið, einnig að
vetrarlagi, er hann -^-20 stig. Úrkoman er minni, eftir því sem norðar dreg-
ur, eins og sjá má meðal annars á því, að á S-Grænlandi er úrkoma jafn-
aðarlega 150 daga á ári, en við Thule aðeins 71 dag.
Mjaldurinn er hið mesta nytjadýr við hin köldu íshafslönd, þar sem
hann á heima. Hann er þar í stórum torfum við strendurnar, t. d. Vestur-
Grænland, og er þá rekinn inn í firði, vikur og voga á mótoi'bátum. Þarna
er torfunni haldið, unz dýrin eru að velli lögð (sbr. marsvínaveiðar). Skinn-
ið er eftirspurð verzlunarvara, og kjötið gott til manneldis.
Hinn heilagi steinn Múhameðstrúarmanna í Mekka er talinn vera víga-
hnöttur. Hann er um tvo metra á hæð, og um hann gengur sú saga, að
hann hafi fallið til jarðar sem glórauður gimsteinn, en orðið svartur, þeg-
ar hann nam staðar, vegna synda mannanna á jörðinni.
Niðri í sævardjúpinu lifa aðeins dýr. Flest þeirra eru að mörgu leyti
mjög frábrugðin þeim dýrum, sem eiga heima á grunnsævi, kring um lönd-
in, og það, sem mestri breytingu veldur í útliti og lifnaðarháttum þessara
sævarbúa, er einkum tvennt: Eftir því, sem lengra dregur niður, minnkar
ljósið, þangað til það loks hverfur að fullu, en þrýstingurinn vex jafnt
og þétt.