Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 37

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
91
svip á hraunið. Lengi halda flétturnar velli, áveðra á liæstu
slöðuin og sunis staðar standa hvössustu nybburnar, svartar og
gróðursnauðar upp úr grágrænni ábreiðu mosanna. Þegar mos-
inn og flétturnar deyja og rotna, mvndasl smáin saman gróð-
urmold. Kvnslóðir koma og fara og sérbver þeirra leggur sinn
skerf lii þróunarinnar. Harðgerðar blómjurtir fara að sjást á
strjálingi innan um niosann og færast í aukana er stundir Iíða.
l’ræið Ijerst með vindi, fuglum, í ull kinda, með mönnum, vatni
o. s. frv. Þannig sá ég allmargar ungar birkiplöntur fram með
veginum en varla annars staðar. Hafa þær eflaust borizl með
umferðinni.. Lvngið sest oft að í riki grámosans, einkum kræki-
ivng, en graslendi myndast á rakari stöðum með tímanum. í
gjám og gjótmn myndast víða fagur hurknágróður og blóm-
jurtastóð í skjólinu. Að lokum verða liraunin víða skógi vaxin,
t í' þau fá að vera í friði fyrir ágangi manna og búfjár. í fám
orðuin sagt, er gróðursaga íslenzku braunanna oft eittbvað á
þessa Ieið (Sbr. ritgerðir Helga .lónssonar í Botanisk Tidskrift
og Skírni): 1. í hraunin setjast að mosar og fléttur á strjálingi.
2. Grámosabreiða myndast. ,L Síðan taka við lyngbreiður eða
graslendi eftir ástæðum, einkum rakastiginn, og blómlendi og
burknar ráða rikjum i gjám. h. Loks verða lvngmóarnir skógi
vaxnir og oft eittbvað af graslendinu líka. Hraun gróa nmn
fvrr sunnanlands en norðan. Eiga votviðrin á Suðurlandi drýgst-
an þátl i þvi. Skaptáreldahraunin ern víðast ennþá á grámosa-
sliginu að mestu. En grasblettir og lvngtoppar sjást ])ó víða
og er auðsætt hverl stefnir mosinn verður sniám saman að
þoka. Viðibrúskarnir og einstöku fjalldrapar og birkihríslur
eru visir að runnlendi og skógi. Blómlendi er lika á myndunar-
skeiði og sennilega lialda stóru burknarnir brátl innreið sina
fyrir alvöru. Enda eru nú liðin um 1(50 ár síðan hraunin runnu.
Sums staðar er gróðursaga Skaptáreldahrauna allmjög á
annan veg. Valda því hinar mörgu árkvislar i Iiraununum,
einkum vestan til. Þar hefir eldvatnið eða Skaptá, sem fellur í
mörgum kvíslum allt vestur undir Skaptártungubæi, borið
fram feikn af leðju og sandi. Hefir aurinn fvllt hraungjóturnar
og þannig heinlínis sléttað allstóra bletti i hrauninu. Svo fara
brátt að sjást melþúfur á stangli og vinglar, einkum afbrigðið
sandvingull, (Festuca rubra var arenaria). Á blauluslu stöð-
unum leggja fifurnar undir sig landið. Er hrossanál einnig al-
geng í hálfdeigjunni. Ivvislarnar grafa sér farvegi, er timar
líða, landið þornar og verður að samfelldu graslendi. Eru all-
7*