Náttúrufræðingurinn - 1945, Side 13

Lilla-Laxá i Hrunamannahrcppi. Dragá, scm brýtur bakka sina og rcnnur um stórar
cyrar. (Tcikning: Guðm. Kjartansson.)
II. Jökulvötn
Helztu einkenni jökulvatna eru alkunn, en skulu nú samt ryfjuð
upp til samanburðar við lindár og dragár. Fullkomnar jökulár —
þ. e. ár, sem koma undan jöklum eingöngu — eru yfirleitt margfalt
vatnsmeiri á sumrin en á veturna. Mestar verða þær í lilýjum sum-
arrigningum, því að í slíku veðri leysir jöklana örast og auk þess
bætist regnvatnið við leysingarvatnið. En þær vaxa einnig í lilýind-
um og sólbráð, þó að þurrt sé veður. A sumrin, þegar rigningar
trufla ekki, verða reglulegar dægrasveiflur á vatnsmagni þeirra.
Næst upptökum munu þær yfirleitt verða vatnsmestar nálægt nóni
eða litlu fyrr (um kl. 2—3), en minnstar á morgnana nokkru eftir
sólarupprás. Niður með ánni seinkar þessum sveiflum og því meir
sem fjær kemur upptökunum. Til dæmis ná geta þess, að í surnar-
hitum og úrkomulausu verður liæst í Þjórsá kl. 4 síðd. hjá Kaldár-
holti í Holtum. Þaðan eru um 150 km. eftir ánni inn til jökla. Vöxt-
urinn hlýtur að stafa frá sólbráð dagsins áður og er því nærri heilan
sólarln ing að berast þessa leið. Meðalhraði hans er h. u. 1). 6,5 km.
á klst. í öðrum ám, sem ég hef athugað (t. d. Hvítá í Árn. og Skaftá)
er hraðinn nokkru minni.