Náttúrufræðingurinn - 1946, Qupperneq 6

52
NÁTTORUFRÆÐINGURINN
9. mynd. Hin træga Cavendish rannsóKriastotnun í Cambridge, sem margir frægustu
eðlisfræðingar Brcta hafa starfað við.
um, kallast frumefnabreyting, og hefir Rutherforcl fyrstum manna
tekizt að láta Itinn aldagamla draum alkemista miðaldanna rætast,
en þá dreymdi, eins og kunnugt er, um það, að geta breytt einu
frumefni í annað, en þó alveg sérstaklega að geta breytt ctæðri málm-
unr í gull. Að vísu verður það að segjast, að hjá Rutherford var um
svo sáralítið efnismagn að ræða, að alkemistarnir hefðu sennilega
talið sig vera litlu bættari með það. Fræðilega séð hafði tilraunin
hins vegar afar mikla þýðingu, er fyrsta frumefnabreytingin af
manna völdum varð veruleiki.
Frumefnabreytingunni má lýsa með jöfnunum:
9 He + !74N -----> ('98 F )----> g7 0 + J H
Er ekki ósennilegt, að nokkur geigur hafi verið í þeinr Ruther-
ford og samverkamönnum lians um það, hvernig farið gæti, ef lyftis-
kjarninn springi og öll sú orka, sem gera nrátti ráð fyrir að í honunr
væri bundin, losnaði og yrði að hitaorku. Flestum nrun þó lrafa virzt
lrættan nokkuð fjarlæg, því að aðeins örfáir alfa-geislar lrafa ]rær
verkanir, senr áður greinir, yfirgnæfandi meirihluti þeirra lætur
lyftiskjarnana afskiptalausa. Eðlisfræðingurinn Blackett lrefir rann-
sakað með myndatökum afdrif 415000 alfa-geisla, en af þeinr lröfðu
einir 8 þessar verkanir á lyftið, og er þá auðsætt, að nrjög litlar líkur