Náttúrufræðingurinn - 1946, Síða 22

68
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
falla á Nagasaki þ. 9. ágúst 1945, hagnýttu einmitt hið nýja frum-
efni á þennan hátt.
Þá má geta þess að til eru önnur frumefni, nefnilega tóríum og
prótóactiníum, sem vitað er um að verða fyrir kjarnklofnun þegar
þau verða fyrir skothríð hraðfleygra neutróna. Tóríum er sæmilega
algengt frumefni og gæti komið til mála að hagnýta það, en hins veg-
ar er prótóactiníum svo sjaldgæft að það kemur ekki til greina. Enn
sem af er virðist þó úraníum vera lang heppilegasta efnið og það svo
mjög að tóríumi hefir verið lítill gaumur gefinn.
Gerð og rekstur ldaðanna er að sjálfsögðu mjög flókinn og vanda-
samur og um mörg atriði hvílir hjúpur hernaðarleyndarmálsins, eins
og raunar um svo margt í þessum efnum. í stórum dráttum hefir þó
verið gefin lýsing á þeim.
Til þess að auka líkurnar fyrir því að neutróna, sem myndast hefir
við kjaraklofnun, verði frekar innbyrt af U-235 atómu en U-238
verður neutrónan að hafa misst mikið af hraða sínum, en það er
henni ætiað að gera í mörgum smárekstrum við atómur stilliefnisins
áður en hún líkur ferð sinni í úraníumkjarna. Fyrsta fyrirkomulag
hlaðanna til þess að áorka þessu var að fella teninga úr hreinu úraní-
umi eftir ákveðnum reglum niður í umgjörð úr hreinu grafíti (kol-
efni). Lítilli tilraunasamstæðu af þessari gerð var konrið upp af
Chicago-háskóla og þann 2. des. 1942 hófst fyrsta viðvarandi og sjálf-
virka kjarnklofnunarbreyting sögunnar.
í hlaðanum voru höfð 6 tonn af úraníummálmi og auk þess ten-
ingar úr úraníum-tví-ildi (U02) og voru þeir aðgreindir með grafíti.
Allur hlaðinn var klæddur varnarplötum til þess að verja starfsfólk-
ið fyrir geislum og ennfremur voru settar hemilstengur úr cadmíum-
málmi, sem höfðu það hluíverk að taka í sig umfram neutrónur og
halda þannig fjölda þeirra innan öruggra takmarka. Vegna þess að
þessum fyrsta orkuhlaða liafði verið komið fyrir undir áhorfenda-
stúkum knattspyrnuvallar og honum einungis var ætlað að færa
sönnur á framkvæmanleika sjálfvirkra kjarnklofnunarefnabreytinga,
þá var hann ekki hafður í gangi nema skamma hríð, var stöðvunin
einnig ákveðin vegna þess hve margar neutrónur sluppu á brott, en
það hefði getað orðið hættulegt fyrir lieilsu þess fólks, sem þarna átti
leið um. Var nú hafizt handa á ýmsum öðrum stöðum í Bandaríkj-
unum um að koma upp sams konar orkuhlöðum, en að sjálfsögðu
voru þeir miklu stærri en sá fyrsti. Varð að yfirstíga óteljandi örðug-
leika bæði á sviði fræðilegra rannsókna og úrlausna auk risavaxinna
verklegra framkvæmda, sem varð að ljúka áður en kleyft væri að