Náttúrufræðingurinn - 1946, Blaðsíða 32

78
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN’
að hann sé í fyrri hluta júnímánaðar. Af átta hreiðrum, sem ég at-
hugaði í Vaglaskógi 7. júlí 1936, voru ungarnir farnir úr þrem, í
öðrum þrem voru ungarnir næstum orðnir fleygir og aðeins i einu
hreiðrinu voru ungarnir skammt á veg komnir. 1 einu hreiðri voru
óklakin egg, og við rannsókn kom í ljós að all-langt var síðan fugl-
arnir voru hættir að skipta sér af þeim. Annars er varpbyrjunin tals-
vert breytileg frá ári til árs og eins eftir staðháttum.
Congreve og Freme (Ibis 1930) fundu árið 1929 í Mývatnssveit
þegar í miðjum júní nokkur hreiður með næstum fleygum ungum.
Ekki hefi ég getað orðið þess var að laufgunartími birkisins hafi
nein sérstök áhrif á varpbyrjunina. A sama hátt og þeir Congreve
og Freme hefi ég einatt fundið auðnutitlingslneiður í svo til ólaufg-
uðum birkirunnum; voru hreiðrin ekki falin á neinn sérstakan hátt.
Hæð hreiðursins frá jörðu getur verið mjög breytileg og ler að
minni hyggju aðallega eftir gróðurfarinu. Það er því ekki alls kostar
rétt hjá Hantzsch, er hann telur hæð hreiðursins frá jörðu ]/,—2
metrar. Þetta mun eiga við um þau svæði, er liann ferðaðist um, og
þó sérstaklega um birkikjarrið í neðanverðum Fnjóskadal, sem liann
ferðaðist um nokkrum sinnum í júnímánuði 1903. — Við svipuð
skilyrði í Mývatnssveit fundu þeir Congreve og Frerne hreiður í
1—6 feta hæð frá jörðu, og ber þá að því leyti saman \ ið Hantzsch.
Nokkur breyting verður á þessu þegar vaxtarlag birkisins verður
Iiærra, eins og víða er í Vaglaskógi. Þær hæðir á hreiðrum, sem ég
mældi þar voru frá 0 (hreiðrið fast við jörðu) og allt upp í liðlega
5 metra; meðalhæð reiknuð eftir 8 hreiðrum er rösklega 3 metrar.
Af þessum átta hreiðrum voru sjö í greinarkvísl fast við megintrjá-
stofninn, en áttunda hreiðrið var ofið inn í rótarflækju birkihríslu.
Ytra efni hreiðranna er aðallega grannir birkiteinungar, þurr strá,
trjábörkur og stundum 1 ítilsháttar grænn mosi. Að innan eru hreiðr-
in aðallega klædd hvítu rjúpnafiðri og þó nokkru af jurtaull (víðis-
tdl). I einu hreiðri fann ég t. d. ekki færri en 110 rjúpnafjaðrir, og
voru stöku þeirra um 10 cm. að lengd. Fjaðrir af einstaka öðrum
luglum fundust innan um (t. d. skógarþrastar fjaðrir), en eru þó
hverfandi miðað við rjúpnaijaðrirnar, og ná ekki að breyta hinum
hvíta lit innanvert í hreiðrinu. Hantzsch telur að sauðaull sé tals-
vert notuð til hreiðurgerðarinnar, en ekki get ég staðfest það. Stærð
hreiðranna mældist vera 10,5—11 cm. ytra þvermál, 5,3—6 cm. innra
þvermál, 2,5—6 cm. hreiðurdýpt, 4,5—5,5 cm. hreiðurþykkt.
Venjulega eru 5—6 egg í hreiðri, stundum eru jrau færri, sem
finnast (fjögur), en er j>á reyndar óráðið hvort ftdlorpið sé í hreiðr-
ið. Við hreiðrið eru fuglarnir einkar spakir, má j>á oft komast í