Náttúrufræðingurinn - 1946, Blaðsíða 39

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
85
vexti og þroska græðikvistsins eftir því hvaða fóstra honurn er feng-
in. En dvergarnir ná venjulega fyrr fullunr þroska en hinir stór-
vöxnu bræður þeirra. Dverg-eplatré t. d. koma fyrr í gagnið en hin
og bera meiri ávöxt fyrstu árin, en þau lifa líka skemur og eru við-
kvæmari oft og tíðum. — Áhrif sönru fóstru geta verið nrisjöfn eftir
því hvaðá græðikvistur er notaður, en jarðvegsáhrif virðast hafa litla
þýðingu. Fóstran getur lraft áhrif á stærð, lit og gæði ávaxta græði-
kvistsins. En þetta eru áhrif kjaranna, en ekki erfðabreytingar.
Reynslan hefir sýnt, að aðeins skyldar tegundir verða auðveldlega
græddar saman. Tvö afbrigði sömu tegundar gróa venjulega vel
saman, náskyldar tegundir sæmilega, en samgræðsla tegunda sinni
af hvorri ætt er erfið eða jafnvel ógerningur. Sýnir þetta, að kerfi
það, sem grasafræðingar skipa gróðrinum í, hefir við rök að styðjast.
Vefir tegundanna, sem sanian geta gróið, verða að vera eins eða mjög
áþekkir að byggingu og lífeðlislega.
Samgræðsla ólíkra tegunda tekst stundum um stundarsakir. T. d.
hefir tekizt að græða rós á appelsínutré. Þótt samgi'æðslan sé ekki
varanleg, getur verið gagn að henni t. d. að græða veikbyggðan
græðikvist á sterka fóstru, sem getur veitt honum rneiri mat, en hann
sjálfur gæti aflað á sama tíma. Þroskastig ,,móðurinnar“ virðist
stundum valda nokkru um „örlög" græðlinganna. T. d. blómgast
græðlingar, sem teknir eru af þroskuðum begóníum eða gardeníum
fyrr, heldur en ef þeir eru teknir af óþroskuðum jurtum. Hjá
Acanthus verða blöð græðlinganna jafnvel mismunandi að lögun eft-
ir því á hvaða þroskastigi móðurjurtin er þegar þeir eru teknir af
henni. Séu teknir af henni rótarsprotar fá blöð þeirra fyr en ella
lögun hinna fullþroskuðu blaða — ef græðlingurinn er tekinn af
görnlum rótarhlutum. Árangurinn er samt hinn sami að lokum. En
undantekningar eru frá þeirri reglu — t. d. nreðal barrtrjánna.
Græðlingar teknir af aðalstofninum verða næsta frábrugðnir trjám
vöxnum upp af hliðargreina-græðlingum. Munurinn lielzt alla æfi.
Bouvardían ljósrauðblómgaða er önnur undantekningin. Sé henni
fjölgað með venjulegum sprota-gi'æðlingum, bera afkvæmin ljós-
rauð blónr eins og móðirin. En séu rótargr'æðlingar notaðir verða
afkonrendur þeirra nreð dökkrauðum blónrum. Rótargr'æðlingarnir
þroskast frá vefjunr, senr liggja innar í jurtinni, en hinir. Er auð-
sjáanlega erfðamunur á ytri og innri vefjunum — hvernig sem á
því stendur. Svipað þekkist hjá pelargóníunr. Blónr rótargræðlinga
verða einnig þar dökkrauðari en hin hjá sumunr afbrigðum. Þetta
leiðir hugann að Adamsgullregninu fræga. Adanr var franskur garð-
yrkjumaður, sem árið 1825 græddi brum af purpuragullregni á lrið