Náttúrufræðingurinn - 1946, Síða 48

94
náttúrufræðingurinN
Risaloftsteinninn í Síberíu
Margir hafa lieyrt talað um risaloftsteininn í Síberíu, sem féll þar
til jarðar fyrir tæpum fimmtíu árum. Á sína vísu voru það engu
minni náttúruhamfarir en þegar mestu eldgos og jarðskjálftar hafa
geysað.
Um 7 leytið að morgni hins 30. júní árið 1908 sáu íbúar í Túngú-
síu-héraði, norðvestur af Baikal-vatni, sér til mikillar skelfingar að
risavaxinn eldhnöttur þaut af geysihraða yfir himininn og hvarf í
norð-austurátt í stefnu á uppsprettusvæði Tunguska-fljótsins. F.ftir
framburði fjöhnargra sjónarvotta Iiefir tekist að gera sér grein fyrir
braut loftsteinsins, bæði innan gufuhvolfsins sem í himingeymnum.
Loftsteinninn stefndi frá sólu með um 40 km hraða á sek. og hefir
því hraði hans miðað við jörðu verið 70 km á sek. því að braut hans
hafði öfuga hreyfingarstefnu við hreyfingu jarðarinnar umhverfis
sólina.
Vegna núningsins við loftið varð loftsteinninn brátt glóandi og
sýnilega hluta brautar hans, sem var um 700 km, var hann hjúpaður
bláleitu skini auk þess sem hann dró langan liala á eftir sér, sem
deyfðist smám saman og hvarf í himinblámann.
Við áreksturinn við jörðina breyttist snögglega hreyfiorka loft-
steinsins í hita, svo að loftsteinninn sprakk með heljarmiklum gný,
sem heyrðist um alla Mið-Asíu og meir að segja allt til Norður-Nor-
egs, 4000 km frá fallstaðnum. Skammt austan við borgina Kansk, 650
km sunnan við fallstaðinn var bresturinn svo mikill, að eimlestar-
stjóri einn stöðvaði lest sína vegna þess að hann hélt að sprenging
hefði orðið í lestinni hjá sér. Og allt að 100 km suður fyrir Kansk
sópuðust menn og skepnur um koll af loftbylgju þeirri, sem samfara-
var sprengingunni.
Næstu sjónarvottar að sprengingunni voru nokkrir ættbálkar
hirðingja og flökkumanna, sem hafast við á hinum strjálbyggðu
skógarsvæðum, sem loftsteinninn féll niður í. Telja verður líklegt að
margar fjölskyldur eða ættir hafi farizt við sprenginguna, en þó er
vitað um einn Túngúsíumann, sem slapp lifandi, en missti heyrn og
var lengi veikur upp frá því. Tjald sitt hafði hann haft um 30 km frá
fallstaðnum og tættist ]>að í sundur, en hreindýr hans dreifðust um
allar jarðir. Á margra kílómetra svæði umhverfis tjaldstaðinn hafði
frumskógurinn verið rifinn upp með rótum og má af ])ví marka afl
sprengingarinnar.
Aðfaranætur 1. og 2. júlí 1908 mátti sjá yfir allri Vestur-Síberíu,
Rússlandi og Norðvestur-Evrópu dásamleg 1 jósaskiptafyrirbrigði og
svo mikil lýsandi næturský á norðurloftinu, að næturnar urðu ekki