Náttúrufræðingurinn - 1951, Blaðsíða 42

136
NÁTTÚRUFR/EÐINGURINN
stöndum þar, og þá mun oss virðast ísland „yfirbragðs-mikið til að
sjá“ eins og Jónas sagði. Að vestanverðu sjáum vér þá yfir flatlendi
mikið, Rangárvalla- og Árnesssýslur. Þar sjáum vér ár miklar og vötn
kvíslast um landið; vér sjáum Þjórsá og Hvít og Ölfusá, einhverjar
stærstu ár á íslandi, í ótal bogum skera það, og steypast út í sjó. Að
vestanverðu við allt þetta flatlendi sjáum vér fjallgarð. Hann er ekki
ákaflega hár að sjá, en það er nú reyndar ekki að marka, því að vér
stöndum svo hátt sjálfir. Þessi fjallgarður gengur sunnan úr sjó og
liggur beint norður; þar blasa við oss brekkur og grænar hlíðar.
Þegar vér horfurn í útnorður, sjáum vér jökla, sem gnæfa upp, og er
eins og þeir liggi að baki hinna snjólausu fjallanna, og mæni upp
yfir þau. Fjallgarðurinn og jöklarnir liggja nú í boga austureftii; og
þvert yfir landið fyrir norðan Sunnlendingafjórðung eða flatlendi
það, sem oss sýnist liggja undir fótum oss. Norðan og austan undan
Heklu, sem vér ímyndum oss, að vér stöndum uppi á, heldur enn
fram fjöllunum og jöklunum, og suður í sjó. Fjöllin mynda því
boga í kringum Heklu, og eru eins og skíðgarður kringum byggð-
ina, en sjórinn fyrir sunnan landið er eins og varnarsíki á þann bóg-
inn, senr fjöllin hlífa ekki. Sjálf stendur Hekla í hring þessum laus
við önnur fjöll. Hún er eins og einhver sjónarstöpull, sem mænir
upp í loftið eða þó heldur eins og vættur nokkur, sem hefur fælt allt
lífið frá sér, og steypt í kringum sig hraunum og bræddu grjóti.
Sjálf er liún klofin í sundur Jrvert yfir frá austri til vesturs, og er
gjá sú bæði víð og djúp. Niðri í þessari gjá eru flestir hinir mestu
gígirnir, og þar eru þeir, sem hraunið það í fyrra kom úr. Hekla er
annars öll tætt sundur af eldi og víða eru urn hana gígir. í kringum
hana má sjá margs konar liraunmyndanir og eldsverkanir. Þar finnst
og mikið af steintegund þeirri, sem baron Walterzhausen hélt að
væri nokkurs konar einkunnartegund steina við Etnu á Sikiley, og
hann kenndi við héraðið þar, Jrað er „Polagonit Tuff“.
EldfjalliS Parícutin
í fjórða hefti Náttúrufræðingsins árið Í946 birti ég grein um
„yngsta eldfjall jarðarinnar“, Parícutin í Mexíkó, sem tók að rnynd-
ast á akri bóndans Dionisio Pulido þ. 20. febrúar 1943. í þessari
grein var rakin saga fjallsins fram til septemberloka 1943, en þá var