Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 18

Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 18
12 NÁTTtJRUFRÆÐINGURINN sem vatn og vindur hefur borið í þá, svo að óviða sér þar á stein nema í brúnunum beggja vegna. Bílaslóðin inn að Haldi fylgir þess- ari lægð að endilöngu. Þegar ég kom fram í Leirdali, sá ég, að vatn kom hvítfyssandi austan úr Hekluhraunstotunni á vinstri hönd niður í dældina og fram eftir henni. Þetta var allmikill lækur og mjög gruggugur. Þótt- ist ég kenna, að þar væri Helliskvísl komin, og varð heldur forvitinn um afdrif hennar. Áttum við nú samleið fram Leirdali. En vatns- rennslið minnkaði óðum, eftir því sem neðar dró, og 1—2 km frá jaðri Hekluhraunsins var það allt horfið í sand. Farvegurinn var þó glöggur fram alla Leirdali og auðséð, að þar hafði runnið vatn fyrr um sumarið. Hinir sérkennilegu botngárar eftir rennandi vatn á sandi — afliðandi andstreymis, brattir forstreymis — voru enn óspjall- aðir af sandroki, en leirinn, sem setzt hafði til í lygnum, var sprung- inn í tigla af þurrki. Verksummerkin sýndu, að vatnið hafði dreifzt mjög um sandinn og víða kvíslazt. Ég hafði gætur á, hvort nokkurs staðar hefði runnið vestur úr lægðinni, í átt til Þjórsár. Svo var ekki, en sums staðar hefur vantað litið á. Verksummerkin eftir nýlegt vatnsrennsli voru glögg alveg fram að hraunnefi því, er gengur norðvestur úr Sölvahrauni (sem er Heklu- hraun) út á Þjórsárhraunið. En þar tóku þau mjög að óskýrast og hurfu örskammt suðvestur frá nefinu. Þeir rennslistaumarnir, sem lengst náðu, stefndu í vestur og enduðu í grjóti. Þangað hafði Hellis- kvísl komizt lengst þetta sumar, og mér er nær að halda, að hún hafi aldrei komizt lengra. Til þessa áfanga hafði hún sótt fram 28 km á 36 árum. Og hraðinn hafði yfirleitt farið ört vaxandi: Fyrsta árið (eftir gosið á Lambafit 1913) kyrrstaða, annað árið 1 km, næstu 16 ár aftur kyrrstaða, næstu 8 ár h. u. b. 6 km og síðustu 11 ár (fram til 1949) 21 km. Þarna frá hraunnefinu er mjög skammt til Þjórsár, aðeins um 1 km í vestur, en um 2,5 km til upptaka Ytri-Rangár í suðvestur. Ekkert benti til, að Helliskvísl mundi láta þarna staðar numið í fram- sókn sinni. — En hvort mundi hún lenda í Þjórsá eSa Rangá? Sú spurning tók nú allan huga minn. En ég fékk ekki ákveðið svar í þessari ferð. Veituskurðurinn mikli, Leirdalir, er þama á enda, og hraunið fram undan er flatt og grýtt. Jafnvel í björtu mundi erfitt án hallamælinga að sjá fyrir, hvora leiðina vatn mundi renna, en nú var komið miðnætti og rökkur. Ég
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.