Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1953, Side 18

Náttúrufræðingurinn - 1953, Side 18
12 NÁTTtJRUFRÆÐINGURINN sem vatn og vindur hefur borið í þá, svo að óviða sér þar á stein nema í brúnunum beggja vegna. Bílaslóðin inn að Haldi fylgir þess- ari lægð að endilöngu. Þegar ég kom fram í Leirdali, sá ég, að vatn kom hvítfyssandi austan úr Hekluhraunstotunni á vinstri hönd niður í dældina og fram eftir henni. Þetta var allmikill lækur og mjög gruggugur. Þótt- ist ég kenna, að þar væri Helliskvísl komin, og varð heldur forvitinn um afdrif hennar. Áttum við nú samleið fram Leirdali. En vatns- rennslið minnkaði óðum, eftir því sem neðar dró, og 1—2 km frá jaðri Hekluhraunsins var það allt horfið í sand. Farvegurinn var þó glöggur fram alla Leirdali og auðséð, að þar hafði runnið vatn fyrr um sumarið. Hinir sérkennilegu botngárar eftir rennandi vatn á sandi — afliðandi andstreymis, brattir forstreymis — voru enn óspjall- aðir af sandroki, en leirinn, sem setzt hafði til í lygnum, var sprung- inn í tigla af þurrki. Verksummerkin sýndu, að vatnið hafði dreifzt mjög um sandinn og víða kvíslazt. Ég hafði gætur á, hvort nokkurs staðar hefði runnið vestur úr lægðinni, í átt til Þjórsár. Svo var ekki, en sums staðar hefur vantað litið á. Verksummerkin eftir nýlegt vatnsrennsli voru glögg alveg fram að hraunnefi því, er gengur norðvestur úr Sölvahrauni (sem er Heklu- hraun) út á Þjórsárhraunið. En þar tóku þau mjög að óskýrast og hurfu örskammt suðvestur frá nefinu. Þeir rennslistaumarnir, sem lengst náðu, stefndu í vestur og enduðu í grjóti. Þangað hafði Hellis- kvísl komizt lengst þetta sumar, og mér er nær að halda, að hún hafi aldrei komizt lengra. Til þessa áfanga hafði hún sótt fram 28 km á 36 árum. Og hraðinn hafði yfirleitt farið ört vaxandi: Fyrsta árið (eftir gosið á Lambafit 1913) kyrrstaða, annað árið 1 km, næstu 16 ár aftur kyrrstaða, næstu 8 ár h. u. b. 6 km og síðustu 11 ár (fram til 1949) 21 km. Þarna frá hraunnefinu er mjög skammt til Þjórsár, aðeins um 1 km í vestur, en um 2,5 km til upptaka Ytri-Rangár í suðvestur. Ekkert benti til, að Helliskvísl mundi láta þarna staðar numið í fram- sókn sinni. — En hvort mundi hún lenda í Þjórsá eSa Rangá? Sú spurning tók nú allan huga minn. En ég fékk ekki ákveðið svar í þessari ferð. Veituskurðurinn mikli, Leirdalir, er þama á enda, og hraunið fram undan er flatt og grýtt. Jafnvel í björtu mundi erfitt án hallamælinga að sjá fyrir, hvora leiðina vatn mundi renna, en nú var komið miðnætti og rökkur. Ég

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.