Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 13

Náttúrufræðingurinn - 1953, Blaðsíða 13
ÚR SÖGU HELLISKVÍSLAR 7 úr gígaröðinni skammt fyrir vestan), sem ásamt brún nýja hrauns- ins gleypti allt vatn, sem að rann. Eftir því sem dýpstu hlutar lóns- stæðisins þéttust, hækkaði í lóninu, og það flæddi út yfir óþétta vikra. Á þessu gekk fram til 1930. Þá um sumarið kom ég fyrsta sinni að Helliskvísl og skoðaði eldstöðvamar á Lambafit dagana 5. og 6. ágúst. Þá hafði lónið náð h. u. b. þeirri stærð, sem það hefur haft mesta, var þó enn afrennslislaust á yfirborði. En mjög lítið vantaði á, að rynni út úr því til norðurs yfir lágt vikurhaft. Sumarið eftir, 18. júlí 1931, kom ég þarna aftur. Þá var nokkurn veginn jafnhátt i lóninu og árið áður. En vikurhaftið hafði skorizt sundur, og þar hafði lónið nú loks fengið framrás. En ekki hafði Helliskvísl lengzt mikið við það, því að á að gizka 200 m frá út- fallinu úr lóninu gleypti jörðin allt afrennsli þess. Nokkuð af vatn- inu hvarf, svo að lítið bar á, inn undir brún Lambafitjarhrauns, en það, sem lengst komst, sogaðist í hringiðu niður í svelg einn í gamla hrauninu. Þenna dag var glöggt fjömborð, 20 cm hátt, við lónið. Það var eflaust frá sama sumri og varla nema fárra vikna gamalt. Við það hefur vatnsborðið legið, áður en vikurhaftið skarst sundur. Ég hef því hitt á að koma þarna á þeim merkilegu tímamótum í sögu Hellis- kvíslar, er hún hóf framsókn sina út úr lóninu, þar sem hún hafði endað í 15—16 ár. Dagana, sem ég var við Lambafitjarhraun 1931, var hlýtt í veðri, en óvenjumikill snjór á fjöllum og áköf leysing. Helliskvísl var í all- miklum vexti og mjög gmggug, með sama lit og venjulegt jökulvatn. Kynstur af sandi og vikri skriðu með botninum þar, sem ég óð hana ofan við lónið. En ekkert sandskrið var í útfallinu úr því, og ég þótt- ist einnig sjá þess mun, að þar væri vatnið minna gmggugt en ofan lóns. Allur hinn grófgervari framburður árinnar auk nokkurs af fín- ustu eðjunni hlaut þvi að liggja eftir á lónsbotninum. Sandeyrar und- an ósi árinnar teygðust nú sýnu lengra út í lónið en árið áður. Ber- sýnilegt var, að lónsstæðið lak enn miklu vatni, því að aðrennslið var drjúgum meira en afrennslið. 1 fáfræði minni 1931 þótti mér ekki ósennilegt, að eitthvað af öllu því vatni, sem þá seig niður í Lambafitjarhraun, kæmi fram aftur í hinum forna farvegi Helliskvíslar þar, sem hann liggur út undan nyrstu og lægstu totu hraunsins. En ég gekk úr skugga um, að sá farvegur var skraufþurr og hálffylltur foksandi. Þar hefur ekki runn- ið vatn síðan 1913. Meðan Helliskvísl endaði við Lambafitjarhraun,
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.