Fréttablaðið - 07.07.2009, Blaðsíða 12

12 7. júlí 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Merkur athafnamaður, sem nú er kominn á efri ár, sagði
mér eitt sinn frá því þegar hann
var sendur í sveit í fyrsta sinn.
Skömmu eftir komuna þangað
var honum falið að sækja kýrnar.
Hann var óðfús að fara, en ungur
piltur á bænum brá á glens og
taldi gagnslítið að senda kaup-
staðarstrák þessara erinda. Bær-
inn stendur í fjallshlíð og þar eru
mörg dalverpi. Hann kvaðst hafa
gengið lengi frá einu dalverpi til
annars, en hvergi séð kýrnar. Á
endanum hefði hann gefist upp
og farið volandi heim. Var ungi
maðurinn þá sendur í hans stað.
Í ljós kom að drengurinn hefði
fundið kýrnar, hefði hann farið
einu dalverpi lengra.
Hann sagði að þetta hefði verið
lexía fyrir lífið. Kennt honum
að gefast aldrei upp. Þegar mál
virtust óleysanleg, gæti lausnin
verið handan við hornið. Væri
það reyndar alltaf ef maður væri
nógu þrautseigur.
„Ég lærði líka með tímanum,
að ef maður er búinn að brjóta
heilann lengi um eitthvert mál,
getur verið gott að leggja það
til hliðar, og þá lýstur lausninni
kannski niður í hugann þegar
maður situr í leikhúsi eða við
matarborðið heima hjá sér. Það
er eins og hugurinn vinni áfram
að lausn mála þegar maður hvílir
hann,“ sagði þessi heiðursmaður.
Fyrr og nú
Þó að við stöndum nú úrræða-
lítil í brimgarðinum miðjum
og menn séu á einu máli um
að aðrar eins hremmingar séu
einsdæmi, er naumast hægt að
bera ástandið saman við þær
djúpu efnahagslægðir sem
hafa hrellt þjóðina gegnum
tíðina. Aðstæður eru ekki
sambærilegar. Við sitjum ekki
skjálfandi úr kulda í lélegum
húsakynnum af því að við eigum
ekki fyrir kolum. Við sveltum
ekki. Við þurfum ekki að standa
í biðröðum eftir skömmtunar-
seðlum fyrir brýnustu nauð-
synjum. Við eigum verðmætar
náttúruauðlindir, viður kenndar
mennta- og menningarstofnanir
sem eru öllum opnar, listamenn
á öllum sviðum, sem hafa skapað
sér nafn víða um heim. Við
eigum hitaveitu, framúrskarandi
húsakynni og erum með malbik-
aða vegi um allt land og landið
er orðið grænt. Þegar ekið er um
bæi og borg, gæti maður verið
í þorpum í Þýskalandi eða á
Norður löndum. Þetta hefur gerst
á örfáum áratugum. Samgöngur
við önnur lönd eru greiðar. Ekk-
ert af þessu var fyrir hendi í
dýpstu efnahagslægðum síðustu
aldar. Þetta verður ekki frá
okkur tekið, þó að næstu misseri
og jafnvel ár muni augljóslega
reyna á þolrifin.
Vensl og vinátta
Netvæðingin hefur gert heiminn
að einu þorpi. Þar eru engin
landamæri. Það er því sjálfsagt
að leita til bestu fagmanna sem
völ er á þegar í óefni er komið,
eins og gert hefur verið hér á
landi. Hins vegar er það dálítið
óíslenskt að kikna í hnjánum
í samskiptum við útlenda sér-
fræðinga sem við höfum ráðið
til starfa. Einnig er athyglis-
vert að ekki skuli farið út fyrir
Norður löndin í þessu efni.
Útlendingarnir hafa áhyggjur
af of miklum vina- og vensla-
tengslum í viðskiptum og stjórn-
málum hér á landi. Hvað vilja
þeir gera? Þetta er 300 þúsund
manna þjóð. Hér þekkjast allir
meira og minna. Hitta hvar-
vetna fyrir eigin skólasystkini,
fólkið í hverfinu sem það ólst
upp í, var með í fótboltaliði eða
skátafélagi eða ferðalagi um
landið. Þó að einhverjir fari
glannalega í umferðinni er
óþarfi að tortryggja alla bif-
reiðaeigendur.
Ríkið er nú orðið stærsti
atvinnuveitandi landsins, á
banka, bíla og fyrirtæki.
Reynslan kennir að bráða-
birgðaaðgerðir við slíkar
aðstæður hafa tilhneigingu til
að vera ekki til bráðabirgða.
Smám saman er þrengt að
athafnafrelsi, yfirvöld fara
að hafa vit fyrir almenningi,
sem mótmælir fyrst en venst
aðstæðum.
Þegar flær eru settar í
krukku byrja þær að hoppa alla
leið upp í lokið, en eftir því sem
þær hoppa lengur hitta þær
sjaldnar lokið og eftir smátíma
er hægt að taka lokið af, án þess
að þær hoppi upp úr krukkunni.
Þær hafa sætt sig við sín tak-
mörk.
Það megum við alls ekki gera.
Við eigum að læra lexíu kúa-
smalans; Ekkert er óleysanlegt
– aldrei að gefast upp!
UMRÆÐAN
Baldur Þórhallsson skrifar um Evrópu-
sambandið
Veigamesta verkefni ráðamanna er að tryggja öryggi borgaranna. Íslenskir
ráðamenn hafa náð að tryggja borgaralegt
og hernaðarlegt öryggi með aðild að NATO
og Schengen og tvíhliða öryggis- og varnar-
samningum við nágrannaríki. Íslenskir
ráðamenn hafa hins vegar brugðist skyldum
sínum að tryggja efnahagslegt öryggi. Þetta sinnu-
leysi hefur leikið íslensk heimili og fyrirtæki grátt.
Það er sérstaklega mikilvægt fyrir borgara
smærri ríkja að hafa tryggt efnahagslegt og pólit-
ískt öryggi. Tryggt skjól hefur aldrei verið mikil-
vægara en nú á tímum síaukinnar alþjóðavæðing-
ar sem stýrist að stórum hluta af flæði fjármagns.
Ráðamenn nær allra Evrópuríkja hafa leitað í efna-
hagslegt skjól ESB. Þannig hefur þeim tekist að
auka hið dagsdaglega öryggi heimila og fyrirtækja
sem og draga úr þeim áföllum sem þau verða fyrir
vegna heimskreppna sem reglulega dynja yfir.
ESB veitir margs háttar efnahagslegt öryggi.
Evran veitir veigamikla tryggingu gegn óstöðug-
um gjaldmiðli lítils myntsvæðis. Sameigin legur
markaður og mynt eykur samkeppni og dregur
verulega úr viðskiptakostnaði. Það kemur sér sér-
staklega vel fyrir lítil samfélög þar sem
erfitt er að koma á virkri samkeppni.
Efnahagslegt öryggi ESB felur þannig í
sér í lægra matvælaverð, lægra vöruverð
almennt, lægri vexti og fjölgun atvinnu-
tækifæra á stærri vinnumarkaði. ESB
tryggir einnig íbúum lítilla sveitarfélaga
og dreifðra byggða efnahagslegt öryggi
og bændum stöðugan kaupmátt. Auk þess
er auðveldara og ódýrara að ferðast milli
svæða og landa vegna uppbyggingu sam-
gangna og samkeppnisreglna sem tryggja
til dæmis samkeppni í flugrekstri. Innan ESB
gefst ungu fólki tækifæri til þess að brjótast til
mennta með jöfnum aðgangi að öllum mennta-
stofnunum sambandsins og aðgengi að öflugum
styrktarsjóðum svo fátt eitt sé nefnt.
Það er skylda ráðamanna að kanna allar færar
leiðir til að tryggja efnahagslegt öryggi lands-
manna. Þingmönnum gefst þessa dagana færi á
því að kanna ítarlega það efnahagslega öryggi
sem ESB hefur upp á að bjóða með því að sam-
þykkja aðildarumsókn að sambandinu. Efnahags-
legt öryggi er forsenda lífvænlegs samfélags. Nú
reynir á að þingheimur móti heildstæða framtíðar-
stefnu og hætti smáskammtalækningum.
Höfundur er prófessor í stjórnmálafræði við
Háskóla Íslands.
Aldrei að gefast upp
BALDUR
ÞÓRHALLSSON
ESB eykur efnahagslegt öryggi
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Ástand Íslands
Skilaboð til almennings
Harry Borghouts, erindreki hollensku
drottningarinnar í Norður-Hollandi,
ákvað í gær að segja af sér stjórnar-
setu í ABP, eftirlaunasjóði opinberra
starfsmanna í Hollandi. Áður hafði
héraðsstjórn ríkisins sagt af sér í heilu
lagi vegna gríðarlegs taps sjóðsins á
peningum sem voru geymdir inni á
Icesave-reikningum.
Það er gömul saga og ný að Íslend-
ingar í stjórnunarstöðum hvers konar
þverskallist út í hið endalausa við
að viðurkenna ábyrgð á nokkrum
einasta hlut, og treysti fremur
á að brigðult minni almenn-
ings annað hvort haldi þeim
á sínum stað eða skili þeim til
svipaðra starfa áður en langt um
líður. En þegar fréttir berast af
heilu héraðsstjórnunum og opinber-
um erindrekum sem axla ábyrgð á því
sem þau gerðu eða gerðu ekki, þótt
ekki sé nema til að „senda skilaboð til
almennings,“ eins og í tilfelli Hollend-
inganna, er skiljanlegt hversu margir
furða sig á því að afsagnir embætta
vegna efnahagshruns heillar þjóðar sé
enn hægt að telja á helmingi fingra
hálfrar handar Hómers Simpson.
Heiðarlegt
framsóknarfólk
Eygló Þóra Harðardóttir,
þingkona Framsóknar-
flokksins, fær kaldar kveðjur
samflokkskonu sinni, Helgu
Sigrúnu Harðardóttur,
í status á fésbókarsíðu
hinnar síðarnefndu: Á
dauða mínum átti ég
von en ekki því að ritari og þing maður
Framsóknarflokksins legðist svo lágt
að belgja sig út á því að kasta skít
í fyrrverandi formann flokksins...
Þingmaðurinn (sem raunar er ritari
flokksins líka) þyrfti oftar að hugsa
áður en hún geltir á samstarfsfólk sitt
í þinginu og stíga varlegar til jarðar.
Dónaskapur af þessu tagi verður ekki
liðinn af heiðarlegu framsóknarfólki...
Við þennan lestur vakna ýmsar
spurningar, til dæmis hvort
skárra sé að gelta á Fésbókinni
en annars staðar, og hvort
téður þingmaður (sem einnig
er ritari flokksins eins og
Helga Sigrún bendir ítrekað
á) hræðist mjög réttláta reiði
heiðarlegs framsóknarfólks.
kjartan@frettabladid.is
Stilling hf. • Sími 520 8000 • www.stilling.is • stilling@stilling.is
Bílavarahlutir
E
inn hornsteina ritstjórnarstefnu Fréttablaðsins er að
Fréttablaðið hefur ekki skoðun. Hefur það verið yfirlýst
stefna blaðsins allt frá stofnun vorið 2001.
Þetta er ástæðan fyrir því að þær skoðanir sem birt-
ast í skoðanadálkum Fréttablaðinu eru settar fram af
nafngreindum höfundum. Gildir það jafnt um það efni sem birt-
ist á þessum stað, sem og í dálki á borð við Frá degi til dags hér
til hliðar. Kvittað er við textann með nafni eða netfangi.
Þrátt fyrir að þetta fyrirkomulagi hafi verið í gildi í ríflega
átta ár gætir stundum enn þess misskilnings að þær skoðanir
sem eru viðraðar séu jafnvel runnar undan rifjum einhverra
annarra en þess sem setur þær fram.
Eflaust má rekja það til þeirrar ritstjórnarstefnu, sem er til
dæmis ríkjandi á Morgunblaðinu, að blöð og heilu ritstjórnirnar
hafi eina samræmda skoðun. Svo slík stefna gangi upp þarf
stranga miðstýringu um hvaða skoðanir eru í lagi og hvaða skoð-
anir eru ekki í lagi.
Frá stofnun var lagt upp með að forðast slíka skoðanamiðstýr-
ingu á Fréttablaðinu. Var það hluti af því markmiði útgefenda
Fréttablaðsins að það yrði grundvöllurinn að dagblaðalestri
þjóðar innar. Það tókst með glæsibrag. Þann árangur má örugg-
lega þakka meðal annars þeirri ákvörðun að Fréttablaðið hefur
sem slíkt ekki skoðun heldur leitast við að endurspegla fjölbreytt
sjónarmið í þjóðmálaumræðunni.
Sú ákvörðun var nýstárleg á sínum tíma, enda hafði blaða-
útgáfa á Íslandi verið um árabil að miklu leyti nátengd stjórn-
málaflokkum, og blöðin haldið flokkslínunum í gegnum þykkt
og þunnt.
Aðstandendur Fréttablaðsins hafa nú tekið ákvörðun um að
hnykkja enn frekar á þeirri stefnu að blaðið hafi ekki skoðun
með því að opna forystugreinapláss blaðsins fyrir völdum hópi
utanhússpenna.
Í Fréttablaðinu í dag eru kynntir til leiks sex einstaklingar
sem munu skrifa forystugreinar í blaðið. Á næstunni munu ef til
vill fleiri bætast í þennan fjölbreytta hóp. Forystugreinar verða
einnig áfram skrifaðar af starfsmönnum ritstjórnar blaðsins.
Hlutleysi er orð sem virðulegir fjölmiðlar vilja gjarnan nota
yfir efnistök sín. Í því felst þó ákveðin hræsni. Sá sem stýrir
umfjölluninni kemst ekki hjá því að taka afstöðu, þó ekki nema
til dæmis með vali á viðmælendum og sjónarhorni. Mun raun-
hæfara er að hafa jafnvægi sem leiðarminni. Það þýðir að ná
báðum hliðum, eða öllum eins og oftar er, og flytja í frétt.
Hlutleysi er hins vegar ekkert spennandi í skoðanagreinum
heldur á að taka afstöðu og rökstyðja hana. Þar snýst jafnvægið
um að útiloka ekki tiltekin sjónarmið heldur veita fólki með
ólíkar skoðanir vettvang til að tjá þær. Nýir liðsmenn Frétta-
blaðsins munu án vafa nýta sér það tækifæri.
Í hátíðarræðu yrði þessi stefna orðuð sem svo að tilgangurinn
sé að deila fjórða valdinu með fólki utan ritstjórnar blaðsins.
Jafnvægi í þjóðmálaumræðunni:
Skoðanaskrif í
Fréttablaðinu
JÓN KALDAL SKRIFAR