Fréttablaðið - 11.07.2009, Blaðsíða 12

greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Nefndarálit stjórnarflokk-anna í utanríkisnefnd um Evrópusambands aðildina er áfangi á langri leið. Að
sama skapi eru vonbrigði að ekki
skuli hafa tekist breiðari samstaða
um svo veigamikið mál. Það felur í
sér áform um stöðu Íslands í alþjóða-
samfélaginu og lausn á framtíðar-
stefnu í peningamálum og snýst þar
af leiðandi um kjarnann í íslenskri
pólitík.
Upphafleg tillaga ríkisstjórnar-
innar var afar ófullkomin. Við
meðferð málsins í utanríkisnefnd
hefur verið tekið tillit til hugmynda
stjórnar andstöðuflokkanna um nauð-
synlegan vegvísi í samningaviðræð-
unum. Segja má að með því móti sé
kominn hryggur í málatilbúnaðinn.
Vegvísirinn er þó ekki gallalaus.
Þeirri spurn-
ingu er ósvarað
hvers vegna
ekki tókst víð-
tæk samstaða
um framgang
málsins. Senni-
legasta skýring-
in er sú að hvorki
ríkisstjórnin né
stjórnarandstöðu-
flokkarnir hafi
haft á því raunverulegan áhuga. Það
er áhyggjuefni fyrir margar sakir.
Sundurlyndi við upphaf þessarar
vegferðar er líklegt til að hafa áhrif
á lokaniðurstöðuna.
Af nefndarálitinu einu og sér má
ráða að VG hafi nú tekið upp fyrir-
varalausa aðildarstefnu og hafi um
leið horfið frá því markmiði að hafa
krónuna sem framtíðar gjaldmiðil. Á
hinn bóginn kemur ekki skýrt fram
að VG hafi horfið frá fyrir varanum
um að vera á móti samningi er þar
að kemur, svo þverstæðukennt sem
það er. Á þessu stigi er því erfitt að
draga ákveðnar ályktanir um póli-
t ískt gildi nefndarálitsins þegar
úrslitin ráðast endanlega.
Í ljósi þess hversu mikilvægt það
er fyrir Ísland að aðildarumsókn
nái fram að ganga vakna spurning-
ar hvers vegna ríkisstjórnin gekk
ekki lengra til að reyna að ná sam-
stöðu. Einkum á það við um mismun-
andi hugmyndir um stjórnskipulega
lokameðferð málsins. Þær snúast um
hvort þjóðin á að veita ráðgjöf eða
hafa raunverulegt úrslitavald með
því að samþykkja eða synja ákvörð-
un Alþingis.
Áfangi án samstöðu
Hvers vegna vill ríkis-stjórnin ekki að þjóðin fái úrslitavald?Ein augljós ástæða
lýtur algjörlega að þeim vanda VG
að vilja bæði halda og sleppa. Mála-
miðlunin sem flokkurinn hefur
gert við Samfylkinguna felst í því
að styðja aðildarumsókn en geta
verið á móti aðildarsamningi þegar
þar að kemur. Til þess að auðvelda
það á þjóðin að greiða atkvæði um
samninginn áður en Alþingi tekur
afstöðu. Þannig getur VG verið á
móti samningi sem hennar eigin
ríkisstjórn hefur gert. Við venju-
legar aðstæður myndi ríkisstjórn
einfaldlega ekki gera samning sem
hún væri ósátt við.
Önnur ástæða lýtur að báðum
stjórnarflokkunum. Eðlileg stjórn-
skipuleg málsmeðferð er sú að
heimila aðild með stjórnarskrár-
breytingu, samþykkja síðan lög
um aðildarsamning á Alþingi og
bera þau þar á eftir undir þjóðar-
atkvæði. Þetta kallar á kosningar
til Alþingis vegna breytinga á
stjórnarskrá. Báðir stjórnar-
flokkarnir vilja komast hjá því
að leggja mál sín í dóm kjósenda
fyrr en almennu stjórnarskrár-
reglurnar um lengd kjörtímabils
segja til um.
Þetta sýnast vera helstu skýring-
arnar á því að ríkisstjórnarflokk-
arnir voru ekki fúsir til að semja á
breiðum grundvelli um framgang
málsins. Utanríkis ráðherra
virtist vera það í upphafi. For-
menn stjórnar flokkanna hafa hins
vegar aftekið það með öllu. Senni-
lega hefði samkomulag um eðlilega
lokamálsmeðferð verið stjórnar-
samstarfinu ofraun. Vandinn er
sá að sú leið sem ríkisstjórnin vill
fara er bæði ólýðræðisleg og leiðir
jafnframt til meiri óvissu um úrslit
aðildarsamnings.
Engin rök standa til þess að hafa
þjóðaratkvæðagreiðslu um aðildar-
umsókn. Verði það talið nauðsyn-
legt gilda hins vegar sömu rök þar
um og lokameðferðina. Rétt væri
í því tilviki að þjóðin tæki afstöðu
til tillögu sem Alþingi hefði þegar
samþykkt.
Ágreiningur eykur á óvissu
Hvers vegna á þjóðin að hafa úrslitavald en ekki ráðgefandi hlutverk? Er ekki nóg að forsætis-
ráðherra lýsi því yfir að þingmenn
fari eftir ráðgjöfinni? Málið er ekki
alveg svo einfalt.
Íslensk stjórnskipun byggir á
því að Alþingi og ríkisstjórn veiti
landinu forystu. Rétt getur verið
að takmarka vald Alþingis með
þjóðar atkvæðagreiðslum. Ráðgjafar-
hugmyndin snýr þessu hlutverki
hins vegar við. Engin lýðræðis-
hugsjón býr þar að baki því að þá
gilti reglan um öll mál. Það er fyrst
og fremst óeining um aðildarmálið
en samhliða eining um að viðhalda
ríkis stjórninni sem veldur.
Í þessu samhengi má ekki gleyma
að formföst umfjöllun Alþingis um
einstök mál er ein og sér veiga mikill
þáttur í lýðræðinu. Þrjár umræður
með nefndarumfjöllun og álitsgjöf
sérfræðinga og hagsmunahópa er
talin nauðsynleg við almenna laga-
setningu. Því fremur er þörf á
slíkri málsmeðferð áður en aðild
að Evrópu sambandinu er til lykta
leidd.
Í Icesave-málinu hefur einn ráð-
herra ekki treyst sér til að taka
afstöðu til eigin frumvarps fyrr en
að lokinni þinglegri meðferð. Það
sýnir gildi hennar fyrir lýðræðis-
lega skoðanamyndun.
Ráðgefandi þjóðaratkvæða-
greiðsla gæti vissulega orðið afger-
andi. En sömu líkur eru á að hún
verði það ekki. Allt gæti það ferli því
leitt til stjórnskipulegrar flækju.
Kjarni málsins er þessi: Þjóðin
á rétt á forystu og hún á rétt til
úrslitavalds um jafn stórt mál. Það
er hins vegar mikill ábyrgðarhluti
að tefla framgangi þess í tvísýnu.
Það verður þar af leiðandi mikil
prófraun á alla þingflokka.
Spurning um forystu og lýðræði
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Ý
msir þeir sömu og hafa kvartað hæst yfir aðgerðaleysi
ríkisstjórnar Jóhönnu Sigurðardóttur kvarta nú sáran
yfir því að hún gangi of hratt til verks. Á það síðarnefnda
bæði við um ríkisábyrgðina á Icesave-samningnum og
aðildarumsóknina að Evrópusambandinu. Margt bendir
til að afgreiðslu beggja mála ljúki innan viku á forsendum ríkis-
stjórnarinnar.
Það er eindregið fagnaðarefni ef ríkisstjórnin kemur þessum
tveimur stóru málum í höfn. Með þeirri niðurstöðu væri hún að
senda skýr merki um að hún hafi þann innri styrk sem þarf til að
stýra landinu. Umfram allt væri þetta þó merki um að veruleg
hreyfing er fram undan við löngu tímabært uppbyggingarstarf á
fjármálakerfinu.
Að viðtengingarhættinum slepptum þarf á hinn bóginn ekki að
velkjast í neinum vafa um að ef Jóhanna og félagar landa ekki þess-
um málum blasir við mikið óvissuástand.
Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráðherra hefur undanfarnar
vikur stigið afgerandi fram sem hinn sterki leiðtogi ríkisstjórnar-
innar. Hann hefur staðið í miðjum stormi Icesave- og nú Evrópu-
sambandsumræðunnar án þess að gefa eftir eina tommu. Að auki
hefur rignt yfir hann eldi og brennisteini frá talsmönnum andstæðra
sjónarmiða. Það virðist ekki heldur bíta á hann.
Fjármálaráðherra býr augsýnilega að því að vera búinn að koma
sér upp þykkum skráp á löngum stjórnmálaferli. Það er sannarlega
dýrmætur eiginleiki í því starfi sem hann hefur valið sér. Enn þá
meira virði er þó sú ára trúverðugleika sem hann hefur yfir sér.
Það fer ekki á milli mála að utan veggja þingsins fer virðing Stein-
gríms vaxandi, kannski sérstaklega meðal þeirra sem deila ekki
með honum pólitískum skoðunum.
Það hefur komið heldur óvænt í ljós að Steingrímur getur nálgast
hlutina á pragmatískan hátt. Það er hreint ekki öllum gefið en er
ómetanlegt fyrir þá sem vilja hafa alvöru áhrif í stjórnmálum.
Á þingi í gær sagði hann til dæmis að ef til vill mætti kalla það
vissa „fórn“ að VG hefði samþykkt í stjórnarsáttmála að lögð yrði
fram tillaga um aðildarumsókn að Evrópusambandinu. Var sú
ákvörðun augsýnilega byggð á því mati Vinstri grænna að flokkur-
inn kæmi fleirum stefnumálum sínum í framkvæmd í stjórnarsam-
starfi með Samfylkingu en öðrum flokkum.
U-beygja Steingríms í afstöðunni til samningaleiðar um Icesave
er örugglega reist á sams konar köldu hagsmunamati.
Fyrir þá sem efast um að ríkisábyrgðin á Icesave-samningnum sé
óumflýjanleg, hlýtur að vera traustvekjandi að Steingrímur hafi leitt
hann til lykta. Það segir meira en mörg orð að eftir að hafa kynnt sér
alla málavexti leggur þessi fyrrum háværasti andstæðingur samn-
ingaleiðarinnar nú pólitískt líf sitt að veði fyrir samningnum.
Á undanförnum dögum hefur ríkisstjórnin sýnt að hún er tilbúin
til að láta verkin tala. Gagnrýnin á þann kraft sem er hlaupinn í
störf hennar er ósanngjörn. Okkur Íslendingum er ekki til setunnar
boðið. Tími biðleikja er fyrir löngu að baki. Kyrrstaðan er ekkert
val. Hún er bein ávísun á afturför við núverandi aðstæður. Á stjórn-
völdum hvílir sú skylda að vísa veginn með afgerandi hætti.
Jóhanna og Steingrímur spýta í lófana:
Enginn tími
fyrir biðleiki
JÓN KALDAL SKRIFAR