Samvinnan - 01.09.1953, Síða 4

Víðförull maður hélt því einu sinni
fram, að hvergi á Islandi væri slík-
ur borgarsvipur á einum stað sem við
Kaupvangstorg á Akureyri. Ekki gef-
ur stærð bygginga ein torginu svip
sinn. Hús eru víða stærri. Ekki er
það fegurð þeirra. Hús eru víða feg-
urri. Ekki er það umferðin. Hún er
stórum meiri í höfuðstaðnum. En
hvað er það þá?
Þessa spurningu er gaman að hug-
leiða, þegar gengið er um torgið, fram
hjá hinum myndarlegu verzlunar-
gluggum, yfir að gistihúsinu, niður að
höfninni, upp Grófargil eða upp
kirkjutröppurnar einstæðu. Forhlið
kirkjunnar, sem menn líta upp til af
torginu, og hljómur klukknanna
hvern stundarfjórðung, eiga vafalaust
þátt í að skapa þennan borgarbrag.
En höfuðástæðan getur varla verið
áþreifanleg. Hana er að finna í fólk-
inu sjálfu og hún endurspeglast í
verkum þess.
Akureyringar eiga til að bera reisn
og myndarskap, sem kemur víðar
frarn en í svipnum á þessu torgi. Hví
skyldi svo margþættur iðnaður vera
á Akureyri, en ekki annars staðar?
Það eru ekki aðstæður, heldur fólk-
ið, sem skýra það. Hví skyldi Akur-
eyri vera ein stærsta togaraútgerðar-
stöð landsins, þótt skipin þurfi að
sigla hálfa leið inn að Hofsjökli frá
sjálfri norðurströndinni til að komast
í heimahöfn? Ekki er það aðstæðum
að þakka. Það hlýtur að vera fólkið.
Hví sk}ddu Akureyri og Eyjafjörður
eiga öflugasta kaupfélag landsins?
Það eru fleiri blómleg héruð byggð
dugandi fólki á íslandi og það eru
öflug kaupfélög í hverju einasta
þeirra. Ekki eru það aðstæður einar,
sem valda því, að KEA hefur jafn
mikla veltu og fjögur næst stærstu
kaupfélögin til samans. Það er aftur
fólkið.
Nóg um slíka torgþanka, þótt
freistandi sé að njóta sólar, klífa
brekkuna, teygja úr sér í Lystigarð-
inum og hugleiða slík mál. En sam-
vinnuskriffinnur má ekki gleyma því,
að samvinnustarf er unnið í nálega
hverri byggingu við torgið, enda
sterkur samvinnusvipurinn umhverf-
is það.
Það getur verið fróðlegt að kynn-
ast örlítið starfi stærsta kaupfélags
landsins, og er þá rétt að byrja á því
að líta inn á skrifstofu kaupfélags-
stjórans, Jakobs Frímannssonar.
Hann stjórnar hinni margþættu starf-
semi KEA, frá Eyjafjarðardölum til
Grímseyjar, frá matvörusölu til
skipasmíða, efnagerðar, gróðurhúsa
og gúmmísuðu. Þetta er mikið vald-
svið. En hann stjórnar eins og kaup-
félagsstjórar stjórna, með fullri ábyrgð
gagnvart aðalfundum félagsins og 24
deildarfundum, þar sem tæplega 5000
félagsmenn fella dóm um störf hans
og kjörinnar stjórnar með atkvæðum
sínum. Það er nokkur munur á þessu
eða hinum gömlu faktorum, sem
voru aðeins ábyrgir gagnvart einum
kaupmanni úti í löndum, eða kaup-
mönnum nútímans, sem ekki eru
ábyrgir gagnvart neinum nema sjálf-
um sér.
Kaupfélagsstjórarnir hjá KEA
hafa skapað sérstakan þátt í sögu
félagsins, sem er einstakur í sinni röð.
Hver á fætur öðrum hafa þeir vaxið
úr röðum félagsmanna og brotizt
áfram frá byrjun sem vikadrengir eða
afgreiðslumenn hjá félaginu og orðið
afkastamiklir athafnamenn. Jakob er
í þessum efnum engin undantekning,
því að hann var fastráðinn afgreiðslu-
maður hjá félaginu fyrir 35 árum,
hefur vaxið með því og nú stjórnað
vexti þess um árabil. Hann er einn af
reyndustu og dugmestu verzlunar-
4