Samvinnan - 01.10.1953, Side 3

r~
SAMVINNAN
Samvinnan er leiðin til réttláts þjóðfélags
og almennrar velmegunar
Útvarpsræða Dr. KRISTINS GUÐMUNDSSONAR, utanríkisráðherra
Frá því er sögur hófust hafa kjör manna verið misjöfn,
og ber þar margt til, sumt óviðráðanlegt að því er virð-
ist, enda eru mennirnir ólíkir. Það, sem einna mestum
deilurn og átökum hefur valdið meðal manna í þessu efni
er ólíkur efnahagur.
Það hefur frá upphafi verið svo, að sumir eru auðugir
og hafa getað veitt sér öll þægindi, er fyrir fé fást. Aðrir
hafa verið bjargálna og getað veitt sér brýnustu þarfir
í sveita síns andlitis; enn aðrir hafa verið öreigar, sem ekki
áttu til hnífs og skeiðar. Mismunandi efnahagur og mis-
munandi aðstaða til þess að sjá sér farborða hafa frá
ómuna tíð skipt þjóðunum í stéttir eða flokka, er fyllzt
hafa óvild eða hatri hver til annars. Þeir, sem ánægðir
voru með tilveruna, það eru hinir auðugri, hafa ekki kos-
ið breytingu á þjóðfélagsháttum, en öreigarnir hafa ætíð
kosið brejuingar. Þeir hafa haft allt að vinna, en engu
að tapa.
I stórum hluta heims hafa öreigarnir tekið völdin í sín-
ar hendur. Ætla mætti, að þeir hafi útrýmt misrétti, en
svo virðist þó ekki vera eftir áreiðanlegum heimildum, og
eitt er víst, að hafi þeir unnið efnalega, hafa þeir orðið að
greiða þann ávinning með minnkuðu persónufrelsi.
Víða, einnig hér á landi, hefur mikið verið unnið að
því að draga úr misrétti og bæta hag almennings með lög-
gjöf eftir lýðræðislegum leiðum. Lýðræðisjafnaðarmenn
telja beztu leiðina til þess vera þjóðnjAingu verzlunar og
atvinnufyrirtækja, og sú leið hefur sums staðar verið
rejmd að nreira eða minna leyti, en gefizt að minnsta kosti
núklu miður en fylgismenn þeirrar stefnu gerðu sér vonir
um í upphafi, og ekki hefur hún upphafið stéttarbaráttu
og kapphlaupið um lífskjör. Verkföll, sem eru eitt mesta
mein nútíma þjóðfélaga, hafa verið gerð gegn þjóðnýtt-
um fyrirtækjum alveg eins og atvinnurekstri einstakra
atvinnurekenda.
Frjálslyndir umbótamenn meðal frjálsra þjóða hafa á
síðustu árum sett margþætta löggjöf til hagsbóta almenn-
ingi og geysimikið hefur áunnizt með þvf móti, ekki hvað
sízt hér á landi. Lifir nú alþýða manna við betri lífskjör
en nokkru sinni fyrr og meiri lífsþægindi heldur en svo-
kallaðir höfðingjar gátu veitt sér fyrir nokkrum áratug-
urn. Þrátt fyrir þetta eru
kjörin ennþá misjöfn, enn
eru sumir menn ríkir, en
aðrir öreigar, en þó miklu
fleiri bjargálna en nokkru
sinni fyrr. Enn eru menn
arðrændir og enn ríkir
óánægja og ýmis konar
ólga svo sem tíð verkföll
í þjóðfélögunum.
En er þá allt vonlaust, —
er þá engin leið til þess,
að mennirnir, þjóðir og
einstaklingar, geti tekið
upp réttláta sambúðar-
liætti; að allt arðrán hverfi
án þess að fylgja þurfi
svipting frelsis og mann-
réttinda; að hver maður
geti notið ávaxta iðju sinnar og einstakir menn og heilar
þjóðir lifað farsælu lífi þjóða og hver styðji annan í stað
þess að berjast um hvern bita eins og gert hefur verið til
þessa?
Jú, sem betur fer er sú leið til; hún hefur \ erið reynd og
jafnan fært mönnum þessi gæði á þeim takmörkuðu svið-
um, sem hún hefur náð til. Svo er því að sjá, sem þessi leið
geti máð burtu allt misrétti og látið hinn gamla draum
(Framh. á bls. 23)
3