Samvinnan - 01.06.1958, Síða 12

lendinga, var málarinn, rithöfundurinn
og fornfræðingurinn William Gershom
Collingwood.
Collingwood var kominn af merkum
brezkum ættum. Forfaðir hans, Colling-
wood aðmírátt, tók við forystu brezka
flotans eftir að Nelson var fallinn í or-
ustunni við Trafalgar árið 1805 og átti
þátt í hinum glæsilega sigri á flotum
Frakka og Spánverja, en sá sigur barg
Bretlandi, er Napóleon var þess albú-
inn að sigla með lið sitt yfir Ermarsund.
Það kom fljótlega í ljós, að Colling-
wood var maður fjölhæfur í áhugamál-
um. Ungur að árum varð hann ritari
hins fræga fagurfræðings John Ruskin
og gegndi því starfi í nokkur ár og rit-
aði síðan ævisögu hans.
Hann bjó í hinu fagra vatnalandi í
Norðvestur-Englandi, en þar eru til
mörg norræn örnefni. Hóf Collingwood
rannsóknir á þeim og flutti erindi um
þau í hinu svonefnda víkingafélagi í
London. Ornefnarannsóknir hans vöktu
hjá honum áhuga á íslenzkri tungu og
fornbókmenntum íslendinga. Tók hann
að lesa Islendingasögur af kappi.
Collingwood kynntist nú tveimur ís-
lenzkum fræðimönnum, sem búsettir
voru í Englandi. Var annar Eiríkur
Magnússon í Cambridge. Urðu þeir góð-
ir vinir og dvaldi Eiríkur um sumarið
1895 sér til hvíldar og hressingar í bú-
stað hans í hinni fögru byggð vatna-
Iands.
Hinn maðurinn var dr. phil. Jón Stef-
ánsson, fræðimaður í British Museum í
London. Tóku þeir sér fyrir hendur að
þýða Kormákssögu á enska tungu og
kom hún út í Englandi nokkrum árum
siðar.
Við lestur íslendingasagna saknaði
Collingwood mjög mynda í útgáfunum.
Taldi hann að myndir væru reyndar
óþarfar íyrir Islendinga sjálfa, því að
þeir þekktu sögustaði og svið sagnanna.
Oðru máli gegndi um útlendinga. Þeir
þekktu hvorki náttúru Islands né sögu-
staði. Því ættu þeir mjög erfitt með að
skilja til fulls atvik og atburði í sögun-
um eða gera sér í hugarlund það um-
hverfi, sem þær gerðust í. Útlendingar
gætu ekki skynjað Fljótshlíð Gunnars
á Hlíðarenda eða Helgafell Snorra goða
af lýsingunum einum saman.
Og hér gátu ekki hinar venjulegu
ferðabækur útlendinga frá íslandi bætt
úr skák. Þær fjölluðu alla jafna um efni,
sem var sögunum alveg óviðkomandi,
svo sem um reiðtúra til Þingvalla, elda-
mennsku við Geysi, ævintýri á Heklu-
göngu o.s.frv.
Það var til að ráða bót á þessu, sem
Collingwood ákvað að fara til íslands
og var ætlan hans að mála sem flesta
af hinum frægari sögustöðum landsins.
Hann skýrði dr. Jóni Stefánssyni frá
þessari fyrirætlan sinni og bað hann um
að koma með sér. Var dr. Jón fús til
fararinnar.
í byrjun júnímánaðar árið 1897 tóku
þeir sér svo far með póstskipinu „Laura“,
eign Sameinaða gufuskipafélagsins, frá
Leith í Skotlandi og komu þeir til
Reykjavíkur hinn 12. júní.
Ferðuðust þeir vítt um landið. Þeir
fóru um Suðurland að Markarfljóti,
Borgarfjörð, Snæfellsnes, Vesturland,
nema Vestfirði, víðsvegar um Norður-
land og loks til Austurlands.
Þeir fóru sjóleiðis norður í land, en
annars ríðandi um landið. Voru þeir á
hestbaki svo að segja daglega frá morgni
til kvölds í 3 mánuði. Höfðu þeir þann
sið að borða kúfaðan disk af skyri með
sykri og rjóma á morgnana áður en þeir
lögðu af stað og þurftu þeir þá einskis
matar að neyta unz þeir fengu sér aft-
ur skyr að kvöldinu á gististað.
Þeir félagar þurftu aldrei að liggja úti
á ferðalögum sínum, nema eina nótt á
Holtavörðuheiði. Höfðu þeir þá hnakk-
ana undir höfðinu og vöfðu sig frökkum
og regnkápum, en hestarnir voru óheft-
ir á beit í námunda við þá.
Hvarvetna þar sem þá bar að garði
voru þeir aufúsugestir, enda höfðu menn
góðan skilning á verki því, sem þeir voru
að vinna. Menn voru boðnir og búnir til
að fylgja þeim langan veg á hestbaki eða
veita þeim aðra aðstoð eða upplýsingar
hvort heldur var á nóttu eða degi.
Hvergi var borgun tekin fyrir þann
beina. sem þeim var veittur. Þess í stað
gáfu þeir bömum gjarnan smáskilding
í laumi og stundum málaði Collingwood
mynd af barni og gaf hana foreldrun-
um. Munu nú myndir þessar þykja hin-
ir mestu dýrgripir.
I ferðalok seldu þeir félagar hestana
fyrir sama verð og þeir höfðu gefið fyr-
ir þá.
Einar Hjörleifsson ritstjóri átti viðtal
við Collingwood áður en hann fór af
landi burt og birtist það í Isafold hinn
18. ágúst. Hét greinin „Litmyndir frá
íslandi. Ánægjulegur gestur “ Fer Ein-
ar þar mjög lofsamlegum orðum um
starf og áhuga Collingwood.
Collingwood fannst mikið til um ís-
lenzkt landslag og minntist sérstaklega
Fljótshlíðar, Gilsfjarðar og útsýnisins
frá Stóm Borg í Húnavatnssýslu. Mest
fannst honum þó til um ýmsa staði á
Snæfellsnesi.
Hann teiknaði og málaði samtals
rúmlega 350 myndir hér á landi. Vom
það fyrst og fremst myndir af sögustöð-
um Njálu, Eglu, Laxdælu, Eyrbyggju,
Gísla sögu Súrssonar, Grettissögu, Kor-
mákssögu og Víga-Glúmssögu. En þar
að auki sá hann á ferðum sínum fjölda
af öðrum stöðum, sem hann gat ekki
stillt sig um að gera myndir af. Hann
hafði einnig ljósmyndavél meðferðis og
tók margar myndir með henni, en nið-
urstaðan varð þó sú, að það gaf allt
aðra og betri raun að teikna og mála
það landslag, sem hann vildi fá mynd
af heldur en að taka ljósmynd af því.
Collingwood gafst lítið tóm til forn-
menjarannsókna hér. Þó gróf hann upp
þann stað í Helgafelli, þar sem sögu-
sagnir herma að sé gröf Guðrúnar Ósvíf-