Samvinnan - 01.04.1964, Blaðsíða 24

„CANADIAN MIST“
vatnsvarið efni — vattfóðrað
— drengja- og herrastærðir.
„100% NÆL0N“
léttar og þægilegar blússur -
vattfóðraðar í herrastærðum.
„C0RDUR0Y“
drengjablússur —
sérstaklega hagstætt verð.
Austurstræti
HEKLU
sportblússan

KvovIvXvIv
m
;•%%

skip í förum um öll Norður-
lönd, Suðureyjar, írland og
jafnvel löndin austan og
sunnan Eystrasalts, auk
Grænlands og Norður-
Ameríku. Þótt verzlun og
siglingar séu mikið stundað-
ar af landsmönnum, er land-
búnaðurinn þó aðal bjarg-
ræðisvegur þjóðarinnar allt
fram á miðja 14. öld, en þá
fer fiskveiðanna að gæta
meir í lífsafkomunni. Að
sjálfsögðu hafa íslendingar
alit frá upphafi vega sinna
fengizt við sjávarútveg, en
það er ekki fyrr en á 14. og
15. öld að markaðir myndast
fyrir aðalframleiðslugrein
sjávarútvegsins, skreiðina.
Á 12. og 13. öld er kúa-
búskapur með miklum
myndarbrag víða á landinu.
Guðmundur ríki bjó rausn-
arbúi á Möðruvöllum í Eyja-
firði og hafði þar hundrað
hjóna og hundrað kúa. Þá
er þess getið í Sturlungu, að
veturinn 1225 hafi fallið á
einu búa Snorra Sturlusonar
(Svignaskarði) hundrað
(stórt) nauta.
Smjörgerð var mikil á ís-
landi í þá daga enda mikið
etið af harðfiski, sem er við-
bitsfrekur og sést af göml-
um heimildum, að oft lágu
biskupsstólarnir og klaustr-
in með stórar smjörbirgðir
af landsskuldum og kúgilda-
leigum, sem greiddar voru í
smjöri, enda var smjör al-
mennur gjaldeyrir. Þannig
átti Hólastóll árið 1548 meir
en átta tólfræð hundruð
vætta af smjöri, sem stafl-
að var í háa hlaða í búrum
og smjörgeymslum.
Nautpeningafjöldinn helzt
nokkurnveginn fram á 16.
öld. Þá fór kúabúskapnum
að hrörna, en sauðfénaði
fjölgaði að sama skapi. Ár-
ið 1703, þegar búpeningseign
landsmanna er fyrst talin af
þeim Árna Magnússyni og
Páli Vídalín, reyndust nærri
36.000 nautgripir á íslandi
og 279.000 fjár. Auk þess um
27.000 hross. Meðferð manna
á skepnum hefur verið upp
og ofan eins og gengur, geld-
neyti gengið oft úti og jafn-
vel kúm var stundum beitt
úti á vetrum, þegar tíðin var
sæmileg. Var eigi furða, þótt
kýrnar mjólkuðu illa við
slíkar aðstæður. Sauðfjár-
ræktin hefur verið nokkuð
stopul síðustu aldirnar;
þannig töldust um 233.000
fjár árið 1783, en aðeins
42.000 ári síðar sökum Móðu-
harðindanna miklu, sem þá
gengu yfir landið. Árið 1853,
á undan fjárkláðanum
seinni, um 700.000, sex ár-
um siðar aðeins 311.000, —
en 1896 842,000. 1913 var
fjárfjöldinn 635,000 (án
lamba).
Svín voru algeng hér á
landi til forna eins og mörg
bæjarnöfn vitna um og er
talið, að svínarækt hafi
haldizt nokkuð víða fram á
15. öld, einkum á Vestur-
landi. Þá var talsvert um
gæsir og endur á flestum
meiri háttar bæjum og hélzt
sá siður fram á miðja 14. öld,
en lagðist þá að mestu nið-
ur.
Fornmenn höfðu gaman af
hestum, enda hestaat eða
hestaþing, eins og það var
oft nefnt, ein af helztu
skemmtunum þeirra. Hér í
ógreiðfæru og harðbýlu landi
reyndust þeir eins og bezt
varð á kosið, bæði til áburð-
ar og til reiðar, fótvissir,
þolnir og ekki frekir á fóðr-
um. Hross hafa verið mjög
mörg hér á landi á öllum
öldum, enda lítið þurft fyr-
ir þeim að hafa. Flest þeirra
hafa gengið þar sem haga-
ganga var, sjálfala vetur og
sumar. í Móðuharðindunum
miklu féllu meir en 28.000
hestar, en um 1800 er þeim
aftur farið að fjölga mikið
á ný. Á miðri 18. öldinni áttu
margir bændur 150—200
hesta, en þeir voru þá i mjög
lágu verði, venjulega aðeins
um 1—2 dali hver. Verð-
mætasti hesturinn á íslandi
var Tólf-dala-Brúnn um
aldamótin 1700, eign Jóns
biskups Vídalíns. Á miðöld-
um var hrossaket stundum
gefið kúm og kindum og not-
að í hákarlabeitu fram á
seinni ár. Þegar hart var í
ári, lögðu menn sér það oft
til munns. Sannast hið forn-
kveðna, að flest er hey í
harðindum.
Á öndverðri 18. öld voru
allir atvinnuvegir þjóðarinn-
ar komnir í hina megnustu
niöurlægingu, jarðabætur
24 SAMVINNAN