Samvinnan - 01.04.1964, Page 27

vefnaðarvöru, búsáhöldum,
tóbaki, víni, fatnaði, fegrun-
arvörum og ilmvötnum, svo
eitthvað sé nefnt. Arsvelta þess
nemur nú orðið hundruðum
milljona ísraelspunda.
Þá er komið að þriöju teg-
und landbúnaðarnýlendna í
ísrael, sem nefnast á hebresku
mosjav ovdim. Þetta eru sveita-
þorp smábænda, sem reka bú
sín sem einkafyrirtæki. Keren
Kajemet á jörðina. En hver
íjölskylda á sitt hús og heim-
ili, sina gripi, sína aldinlundi,
sína akra og beitarhólf. Þess-
um bændum er bannað að nota
aökeypt vinnuafl, en samyrkja
og samvinna i störfum er bein-
línis skylda, sömuleiðis sam-
nýting dýrra tækja svo sem
uppskeruvéla. Það varðar brott-
vikningu úr samfélaginu ef
þessar samvinnu- og samyrkju-
skyldur eru ekki ræktar ámæl-
islaust og ráðstafar þá trún-
aöarmaöur Þjóðsjóðsins jörð-
inni til hæfari manns. Öll inn-
kaup og öll afurðasala fer fram
á samvinnugrundvelli á veg-
um Truva og Hamasjbir Ham-
erkatsi og öll undanbrögð frá
þeirri reglu gersamlega óheim-
il. íbúafjöldi smábændaþorp-
anna er frá 100 upp í rúmlega
þúsund rnanns; mjög fá eru
stærri. Fyrsta nýbyggðin á
þessum skipulagsgrundvelli
var stofnuð árið 1921. Þær eru
nú orðnar mjög margar og hef-
ur fjölgað á síðari árum.
Þetta skipulag virðist eiga
mjög vel við fólk, sem gætt
er ríkri einstaklingshyggju,
eins og títt er um fjölda ísra-
elsmanna. En þessi þrautskipu-
lagða samhjálp veitir hinum
einstaka bónda persónulegt
svigrúm og frjálsræði, sem
hann myndi annars ekki geta
notið, auk þess, sem reynslan
hefur sannað, að hún dregur
til mikilla muna úr reksturs-
kostnaði þessara einyrkja.
ísraelsmenn hafa löngu lært
það, að vísindalega rekinn rækt-
unarbúskapur með fyllstu kröf-
um til arðgæfis er einyrkjum
og smábændum ofviða, nema
viðtæk samyrkja og samvinna
komi til. En þeirn hefur jafn-
framt tekizt að leysa þann
vanda.
Ég skoðaði marga mosjav
ovdim og reyndi eftir föngum
að kynna mér allar hliðar fyr-
irkomulagsins. Mér kom það
hvað eftir annaö í hug, þeg-
ar ég sá afköst og afkomu þess-
ara bænda og einkum hvað
þeir áttu frjálsara um vik, en
einyrkjar okkar á íslandi, hvort
hér væri ekki fundið búrekstr-
arform, sem að einhverju leyti
væri þess megnugt að létta
einyrkjaánauðinni af okkar
bændum, bæta rekstrarafkomu
þeirra og veita þeim með skipu-
lögðu samstarfi meira persónu-
legt frjálsræði, en þeir njóta.
Þetta íer að verða ærið brýn
nauðsyn ef við eigum ekki aö
missa landið í auðn og fella
bændastéttina í strá. En til
þess þyríti að sjálfsögðu að
skapa nýbýla- og landnáms-
starfi okkar nýja stefnu, koma
upp fjölbýlishverfum, þar sem
skilyrði eru fyrir hendi, og sjá
bændunum fyrir ráðunauta-
þjónustu í reksturs- og skipu-
lagsfræðum í líkingu við það,
sem gert er i ísrael.
Þetta er í stuttu máli það,
sem Noah Pelled vinur minn
kenndi mér um skipulagsháttu
landbúnaðar í ísrael, á meðan
við ókum um sólbjartar byggö-
ir og skuggasæla skóga milli
staða, þar sem kynnast mátti
þessum efnum af sjón og
reynd. Við komum yfirleitt
að fólkinu óvöru, sáum það í
því umhverfi, sem það gegnir
í daglegum störfum sínum, sá-
um það úti og inni, í f jósi, elda-
skála, á akri eða i ávaxtagarði,
sáum það við máltíðir og við
hátíðleg tækifæri. Við sáum
allar þessar skipulagsgerðir
sveitaþorpa og samvinnubúa,
og sáum þær á öllum stigum
framkvæmda: Gamlar og grón-
ar sveitaborgir, þar sem iðn-
aðurinn og verzlunin var
smámsaman að verða fyrir-
ferðarmeiri atvinnugrein en
landbúnaöurinn sjálfur, þó að
hann væri jafnframt rekinn
með fullum blóma, gömlu vel-
hirtu og velefnuðu kibbutsana,
þar sem ruðningsstörf og ný-
sköpun voru að mestu um garö
gengin og störf og rekstur
löngu komin í fastar skorður.
Og loks nýju búnaðarnýlend-
urnar, þar sem aðeins var bú-
ið að koma upp nokkrum af
húsunum, og ennþá var unnið
af kappi að því að ryðja grjóti
úr væntanlegu akurlendi, upp-
ræta kjarr, eða ræsa fram vot-
lendi. En það var sama hvar
við komum og hvernig á stóö.
Við hittum allsstaðar hraust-
legt fólk og glaðvært, ham-
mgjusamt, starfsamt fólk. ísra-
elsmönnum hefur tekizt aö
vinna þaö mennmgarlega og
skipuiagslega þrekvirki, að gera
landbúnaðinn að virkri og eft-
irsóttri atvinnugrein i landi
sínu. Það er barizt urn hverja
spildu, sem landbótafram-
kvæmdirnar, vatnsmiölunin,
ruðningsstarfið, framræsla vot-
lendis og þessháttar aögeröir
gera nothæfa til einhverskonar
landbúnaðarframleiðslu.
Hér væri ef til vill ástæöa til
þess að geta lítillega um eina
tegund landbúnaðarsamfélaga,
sem einnig finnast í ísrael, og
raunar hefur fariö fjölgandi
hin síðari ár. Það eru hinir
svonefndu Mosjavim sjitufim
(eint. Mosjav sjitufi). Þessi
landbúnaðarþorp eru skipu-
lagslega nokkurskonar milli-
stig milli kibbutsins, hins al-
gera sameignar- og samvinnu-
bús, og Mo'sjav ovdim, smá-
bændasamfélagsins, sem bygg-
ir á einkarekstri með skipu-
lagðri samvinnu i ræktun og
vinnubrögðum og samvinnu-
fyrirkomulagi í allri verzlun. í
mosjav sjitufi hefur hver fjöl-
skylda sitt eigið hús og hús-
hald, í stað þess að í öllum
kibbutsim er sameiginlegt
mötuneyti. Hver fjölskylda fær
greitt úr sjóði samfélagsins
það, sem hún þarf sér til lifs-
uppeldis og er það miðað við
fjölskyldustærð, þetta er í
framkvæmd á þá leið, að sam-
eiginlegum framfærslusjóði
samfélagsins er skipt eftir
ákveðinni hlutfallstölu (kvóta).
Er síðan hver fjölskylda frjáls
að ráðstöfun síns fjár og fer
þá eftir hyggindum og mynd-
arskap, hversu vel spilast úr.
Hinsvegar er allur rekstur og
öll vinna í mosjav sjitufi skipu-
lögð á sama hátt og í kibbuts
og verzlun öll rekin á sam-
vinnugrundvelli meö atbeina
Truva og Hamasjbir Hamer-
katsi. Fyrsta búnaðarsamfélag
þessarar tegundar var stofnaö
1936, Kfar Hittim, sem hlýtur
nokkurskonar forustuaðstöðu
meðal þeirra, eins og Degania
meðal kibbutsanna. Nú var
mér tjáð að þessi samfélög
væru orðin um 60 í landinu
og meðlimir þeirra skipta tug-
um þúsunda.
Þó að þessi greinargerð fyrir
skipulagsháttum landbúnaðar í
ísrael verði nú ekki lengri en
hér er orðið, langar mig til að
vekja athygli á merkilegri stað-
reynd, sem reyndar er að
nokkru ljós af því, sem þegar
er sagt. ísraelsmenn hafa frá
öndverðu og allt fram á þenn-
an dag sífellt verið að gera til-
raunir með ný og bætt skipu-
lagsform, sem betur féllu að
þörfum lífsins og kröfum en
það, sem fyrir var og áður var
kunnugt. Þeir hafa sýnt á þess-
um vettvangi tilraunaáræði og
tilraunagleði, sem á sinn
drjúga þátt i viðgangi land-
búnaðarins. Þessi tilrauna-
starfsemi er ekki einvörðungu
bundin við kynbætur lifandi
penings, afurðaaukningu, um-
bætur í ræktunaraðferðum,
áburðarnýtingu o. s. frv. fsra-
elsmenn líta svo á, að æðsta
rannsóknarefnið sé að finna
landbúnaðinum svo fjölbreytt,
hagkvæm og sveigjanleg lífs-
form, að fólkiö uni sér ham-
ingjusamt við hann. Að þeim
málurn verður nú nokkuð vik-
ið hér á eftir.
NEPAL
Framhald af bls. 17.
alsætt ein að nafni Rana.
Sat hún fyrir öllum helztu
embættum í landinu og gerði
konung þess að hreinu stofu-
leikfangi. Undi hann þeim
kjörum illa og gerði að lok-
um samsæri með frjálslynd-
ari öflum í landinu um að
steypa Ranamönnum. Að til-
hlutan Indlandsstjórnar var
málum miðlað milli hinna
tveggja stríðandi afla. Síðan
hefur heldur þokað í fram-
faraátt í landinu, en margt
mun þó ógert í þeim efnum.
Vegakerfi er til dæmis næst-
um ekkert og fara flutning-
ar aðallega fram á burðar-
mönnum. Hinsvegar má ætla
að landið geti átt allverulega
framtíð fyrir sér. Þar eru
SAMVINNAN 27