Samvinnan - 01.03.1965, Side 24

ann snemma morguns. Með
okkur var Kristján Haugnes
héraðsskógmeistari í Þrænda-
lögum. Hann átti bú þarna í
Rissa. Hann og Per Otto, son-
ur hans, voru verkstjórar okk-
ar í skóginum. Hilla Marja,
dóttir hans, bar á borð fyrir
okkur í gamla skólanum. Við
höfðum hin ágætustu kynni af
Haugnesfólkinu. Þegar komið
var að Klaustri, beið Ebbe
Horneman á vegarbrún og
snaraði sér inn í bílinn. Hann
og Kristján voru leiðsögumenn
á ferðinni, sem farin var kring
Þrándheimsfjörð um daginn.
Þrændalög liggja nálægt
miðri vesturströnd Noregs. Þar
er mest land milli fjalls og
fjöru Þarna sátu konungar,
jarlar og erkibiskupar að fornu,
og áttu Islendingar á þjóð-
veldistíma meiri komur þangað
en til annarra héraða í Noregi.
Okkur þótti forvitnislegt
að kynnast Þrændalögum.
Snemma var risið og ekið
fyrst um kunna leið, en síðan
beygt inn þröngan dal milli
lágra heiða. Þarna heitir
Skaudalur, mjög hlýlegur, og
auðvitað skógivaxnar brekk-
urnar og alræktað láglendið.
En þröngbýlt mundi íslenzkum
bændum þykja hér. Dalirnir
heima á íslandi eru margir að
fara í eyði ofanverðir. Skaudal-
ur var áður allur í eyði hið
efra. Nú er þar óðum að byggj-
ast. Við sáum allmörg nýbýli,
en litla landkosti, jarðvegur
grunnur og harðbalalegur. En
landrýmið er þó meira en á
gömlu býlunum niðri í daln-
um.
Norðvestur úr Þrándheims-
firði gengur breiður flci, sem
aðeins er tengdur meginfirðin-
um með sundi, svo mjóu, að
varla gætir hafbáru eða sjávar-
mlla, og líkist flóinn mest
fjallavatni, þótt saltur sé með
þang á fjörusteinum. Suður úr
þessum „innsjó“ gengur mjór
fjörður, líkur Hvalfirði. Við
komum úr Skaudalnum, yfir
lítinn háls í þennan fjarðar-
botn, og ókum langa leið um
skriður og höggna vegi í kletta
með sjónum undir snarbrattri
grenihlíð. Ekki er um ræktun-
arland að ræða svo nokkru
nemi. Þó eru hér og þar býli.
Þessi Hvalfjörður á sína
„Kjós“, þéttbýli við utanverð-
an fjörð. Þar gengur inn vog-
ur og þröngur dalur inn af
voginum, með skógarhlíðum frá
háum fjallsbrúnum niður í
þröngt árgil. Ekki sést þó dals-
áin, hún er öll í leiðslum til
orkugjafar. Þarna heitir Fjalla-
foss, en sést þó ekki lengur
fallandi foss. í mynni vogarins
er girt í sjó, en vogurinn er
allur fullur af trjábolum. Við
vogbotninn er mikil verk-
smiðja. Nú var sunnudagur, og
sáust því hvorki stritandi vél-
ar né starfsmenn glaðir. Viður
er fluttur víðsvegar að, jafnvel
frá Rússlandi, frekar en að láta
verk stöðvast fyrir vöntun
verkefna. Viðurinn er látinn
liggja nálægt því ár í voginum,
meyrna þar og verða fullkom-
lega vatnsósa. Síðan er hann
dreginn inn. Hinir miklu vél-
kjaftar tyggja hann og kyngja
honum í aðrar vélar, sem melta
hann og gera úr honum súpu,
sem síast og þornar á völsum
í þunnar plötur, sem kallast
,,sellulosa“. Þessar plötur eru
seldar víða um veröld til frek-
ari vinnslu, meðal annars til
pappírsgerðar. Þarna var nokk-
urt þorp, en þó var fjærri því,
að rúm væri fyrir alla, sem
þarna vinna. Margir búa út
með skógarhlíðunum, beggja
vegna.
Nú var ekið um stund með
hinum breiða „innsjó“ að öðr-
um mjófirði. Miklu var þar
landslag allt mildara og hlý-
legra og byggðin meiri. Þarna
komum við að þorpi, sem heit-
ir Malm (Málmur). Ekki var
farið úr bílnum, en okkur voru
sýnd námugöng, sem lágu frá
fjöru hátt á annan kílómeter
inn í fjallið og niðurfyrir sjáv-
armál. Þarna vinna 450 verka-
menn að því að grafa málm-
grýti, 250 þúsund tonn af járn-
grýti, og er allt flutt brott til
vinnslu. Við höfðum að þessu
stefnt í norð-austur, en nú var
komið að innstu álmu Þránd-
heimsfjarðar, og aðalstefnan
til suð-vesturs. Við komum
bráðlega að bænum Steinker
pilsefni
meó íofnum
teygjustreng
margir litir
SÖLUSTAÐTR:
KAUPFÉLÖGIN UM LAND ALLT
OG SÍS AUSTURSTRÆTI
24 SAMVINNAN