Neisti - 10.10.1978, Qupperneq 7

NEISTI lO.tbl. 1978 bls. 7
Bandalag Háskólamarma
og baráttan framundan
Verjum kaupmáttinn -
afhjúpum loddarabrögð íhaldsins
Baráttan gegn íhaldinu skoðuð í Ijósi nýju ríkis-
stjómarinnar og hugsanlegra ráðstafana hennar
til skerðingar á kaupmætti launa.
Þótt meginhluti launafólks innan
ASf og BSRB hafí nú fengið samn-
inga sína aftur í gildi gegn framleng-
ingu þeirra í eitt ár, hefur slíkt ekki átt
sér stað gagnvart þeim sem taka laun
samkvæmt hærri töxtum einkum
þeim, sem taka laun samkvæmt töxt-
um BHM, Bandalags Háskóla-
manna. Sett hefur verið svokallað
þak á vísitölubætur, þannig að þær
hækka ekki í hlutfalli við laun, þegar
komið er upp fyrir ákveðið mark,
heldur fá þar allir sömu hækkun í
krónutölu. Þannig eru gerðir samn-
ingar meginhluta launafólks innan
BHM og nokkurs hluta hærra
launaðs fólks í öðrum samtökum
ekki enn í gildi.
Mótmæli gegn þessu samningsrofí
hafa komið fyrst og fremst frá for-
ystu BHM. En hvaða stöðu hefur
BHM til slíkra mótmæla og hvaða
afstöðu ber sósíalistum innan BHM
að taka við þessar aðstæður?
BHM getur auðvitað skýrskotað
til annarra samtaka launafólks á
þeirri forsendu, að það sé sameig-
inlegt baráttumál heildarhreyfing-
arinnar, að gerðir samningar séu
virtir. En slíkt yrði léttvægt fundið
meðal annarra hópa launafólks.
Menn spyrja að vonum : Hvar var
BHM s.l. vor, þegar hinir lægst
launuðu stóðu í aðgerðum sínum til
að fá samningana í gildi? BHM sýndi
ekki einu sinni virkan stuðning með
fjárframlögum. Hvar hefur BHM
yfirleitt staðið í baráttunni fyrir sam-
eiginlegum stefnumiðum heildar-
hreyfingarinnar? Hefur ekki BHM
yfirleitt látið baráttuna lönd og leið,
þar til hinir lægstlaunuðu hafa í
erfiðri baráttu knúið fram lagfær-
ingar? Þá hefur BHM komið fram og
krafist svo og svo miklu hærri launa á
grundvelli einhvers starfsmats. Getur
þessi tiltölulega hátt launaði hópur
skýrskotað til eða uppskorið ein-
hverja samstöðu, þegar samstaða í
munni hans þýðir í reynd eingöngu
samstaða um að bæta kjör hans
sjálfs? Ég held allir hljóti að sjá, að
staða BHM er nú sérdeilis veik að því
er varðar stuðning frá öðru launa-
fólki. Reyndar mundi barátta þeirra
fyrir sérstökum kröfum sínum, hvort
sem er um vísitölubæturnar eða um
grunnkaupshækkun virka sundrandi
á heildarhreyfinguna, verða vatn á
myllu íhaldsaflanna.
Verkefni sósíalista í BHM
Það hlýtur að vera sósíalistum
mjög í mun að skapa baráttutengsl
milli BHM og annarra samtaka
launafólks. Þetta verður ekki gert
með því að ýta undir kröfur innan
BHM um prósentuvísitölubætur sér
til handa né heldur baráttu fyrir
grunnkaupshækkunum til handa
BHM sérstaklega.
Verkalýðshreyfingin er nú í erfiðri
stöðu. Henni tókst ekki mikinn hluta
þessa árs að verja þá samninga, sem
hún gerði í fyrrasumar og fyrra haust
eftir harða baráttu. Ástæðu þess,
hvernig fór ætla ég ekki að reyna að
skýra hér, enda títt fjallað um hana í
NEISTA. Eftir stendur sú staðreynd,
að tiltrú verkalýðsins til samtaka
sinna og möguleika eigin sjálfstæðrar
baráttu hefur látið stórum á sjá.
Verkalýðssamtökin munu eiga fullt í
fangi með að verjast nýjum árásum
auðvaldsins og ríkisvaldsins, sem
búast má við um eða upp úr miðjum
vetri. Hvaða aðferða auðvaldið mun
grípa til er ekki ljóst. Eitt af því, sem
sjálfsagt verður reynt, er að skerða
verðlagsbætur alls verkafólks með
breytingu á vísitölukerfinu. Verka-
lýðshreyfingin verður að svara sér-
hverri slíkri atlögu með samstilltri
baráttu undir kjörorðinu : Auðvald-
ið verður sjálft að taka á sig efna-
hagsvanda auðvaldsins. Sósíalistar
innan BHM þurfaað slást fyrir því að
samtök þeirra verði virk í slíkri
baráttu. Þeir þurfa að efla pólitíska
vitund innan samtakanna, varpa
borgarlegri hugmyndafræði á dyr,
neita hvers kyns málamiðlun við
íhaldsöflin innan BHM. Það þarf að
vinna að því, að BHM segi skýrt og
skorinort. Við ætlum okkur ekki nú
að heyja baráttu fyrir því að afnema
vísitöluþakið á launum okkar, jafn-
vel þótt það sé brot á samningum
okkar. Okkur þykir meira um vert að
sameinast heildarsamtökum launa-
fólks í samstilltri baráttu fyrir því að
verja kjörin gegn yfirvofandi árásum
auðvaldsins. Sameinaðir stöndum
við, sundraðir follum við. Við ætlum
okkur að láta þetta verða upphafíð að
nýrri stöðu BHM í baráttu launa-
fólks, þar sem meginmarkmið heild-
arhreyfíngarinnar eru lögð til grund-
vallar. BHM þarf að taka í verki
undir kröfur, sem miða að samein-
ingu launafólks til hagsbóta fyrir það
allt, undirbúa sig undir að geta tekið
þátt í baráttu, þar sem höfuðáherslan
er lögð á hækkun lágmarkslauna og
jafnar verðlagsbætur í krónum til
handa öllum.
Auðvitað skapar þetta sundrungu í
BHM, og íhaldsöflin, sem eru sterk
þar verða kolvitlaus, vegna þess að
eina hagsmunabaráttan, sem íhaldið
skilur er sérhagsmunabaráttan, bar-
áttan fyrir því að fá mýkra undir eigin
rass. En sósíalistar eiga að vita betur.
Þeir ættu að vita, hve dýrmæt
samstaðan er, ekki bara til að tryggja
kjörin til skamms tíma, heldur líka
vegna þess markmiðs okkar að
kollvarpa auðvaldsskipulaginu og
koma á sósíalisma. Er það ekki vegna
þess markmiðs, sem við köllum
okkur sósíalista? Undan jafnréttis-
baráttu verkalýðsins smokrum við
okkur ekki þótt við séum í sérstöku
félagi.
Um BHM
Það hefði verið ástæða til að skrifa
hér ítarlega um BHM og eðli þess, en
verður að bíða betri tíma. BHM er
orðið til sem klofningasamtök út úr
heildarhreyfmgu launafólks. Sá
klofningur grundvallaðist á mögu-
leikum fólks með „æðri“ menntun til
að skapa sér forréttindi í sátt við
auðvaldið og ríkisvald þess. Menn
höfðu uppgötvað þau ótvíræðu sann-
indi, að launamismunur er skipulagi
þess þóknanlegur (þrátt fyrir allt
hræsnishjal Moggans). Enda hafa
kröfur BHM gjarnan byggst á skýr-
skotun til skynsemi borgarastéttar-
innar í stjórnun eigin þjóðskipulags.
BHM inniheldur ýmsa af æðstu
embættismönnum landsins, sem
munu seint snúa baki við þeirri borg-
arastétt, sem þeir þjóna. Mikill og
vaxandi hluti BHM hefur þó mögu-
leika til að verða bandamaður verka-
lýðsstéttarinnar. Það, sem hamlar
slíkri þróun auk takmarkaðs póli-
tísks þroska, er einmitt, hversu ljúft
borgarastéttinni og ríkisvaldinu er að
hefja einstaka hópa þeirra upp fyrir
annað launafólk.
Innan BHM hefur verið mikil
samstaða milli íhaldsaflanna og til
dæmis Alþýðubandalagsins. Sú sam-
staða hefur byggst á sérhagsmunum
og forréttindabaráttu, á hugmynda-
fræði íhaldsins. Helst virðist geta
kastast í kekki þannig, að Alþýðu-
bandalagið er kröfuharðara þegar
íhaldið er í ríkisstjórn, og íhaldið
harðara, þegar Abl. er í ríkisstjórn.
Þetta er svo sem ekki verra en stétta-
samvinnustefna Abl. er yfirleitt, en
slæmt er það samt.
Inn í BHM hafa ásíðari árum bæst
stórir hópar ungs fólks, sem tók út
róttækniþróun sína í lok 7. áratugs-
ins, fólk, sem tók gjarnan afstöðu
gegn stéttasamvinnustefnunni á sín-
um tíma, a.m.k. í orði. Það er með
þessu fólki sem við ætlum að breyta
BHM. Reyndar skýrskotum við til
allra þeirra, sem telja sig sósíalista
innan BHM, að þeir sýni sósíalíska
vitund sína í verki með því að taka nú
til hendinni við að breyta BHM úr
samtökum sem eru baggi á heildar-
baráttu launafólks og í samtök, sem
efla þá baráttu.
Ragnar Stefánsson
(skrifað á grundvelli samþykkta
pólitískrar framkvæmdanefndar
Fylkingarinnar).
Æðstu stofnanir innan íslenskrar
verkalýðshreyfmgar, - miðstjórn og
sambandsstjórn ASÍ hafa nú beint
þeim tilmælum til allra aðildarfélaga
sambandsins, að þau framlengi gild-
andi kjarasamningum um eitt ár, eða
til 1. desember 1979.
Um þessa ákvörðun út af fyrir sig
er ekki mikið að segja. Það er
augljóst, að algerlega óraunhæft er
að ætla, að verkalýðssamtökin geti
nú staðið í kjarabaráttu og samnings-
gerð er grundvallaðist á sjálfstæðri
kröfugerð er gengi lengra en kaup-
máttur „sólstöðusamninganna".
Ástand verkalýðshreyfingarinnar í
dag, vonleysið sem einkenni verka-
fólk almennt og það aðgerðaleysi sem
einkennt hefur hreyfinguna frá því að
kaupránslög fráfarandi ríkisstjórnar
sáu dagsins ljós, sýnir glöggt að hún
er ekki í stakk búin til neinna veru-
legra átaka.
Á hinn bóginn er ugglaust ástæða til
að óttast, að þessi ákvörðun verka-
lýðsforystunnar endurspegli mikla
oftrú hennar á getu núverandi ríkis-
stjórnar til að viðhalda kaupmætti
sólstöðusamninganna út þetta tíma-
bil.
Efnahagsúrræði þau sem ríkis-
stjórnin hefur nú gripið til eru vinsæl
augnabliksúrræði, sem við sjáum
enga ástæðu til að ætla, að komi til
með að standast. Þegar fram í sækir
má reikna með skatta„fiffum“ til
breytinga á kaupmætti, fikti við vísi-
töluna o.s.frv. Engin veit jú hvað
endurskoðun á vísitölukerfinu kann
að hafa í för með, trauðla þó betri
verðtryggingu launa??
Það er við slíkar aðstæður, sem
hugsanlegt er að upp kunni að koma,
sem við treystum ekki verkalýðsfor-
ystunni til að standa í sínu stykki og
kemur þar margt til. Bæði er það
traust sem forystan hefur á þess-
ari stjórn, flokksleg tengsl þama
á milli og almennt slæm reynsla af
forystunni undir sk. vinstri stjórnum.
Við slíkar aðstæður er hætt við að
algert aðgerðaleysi muni einkenna
meginþorra verkalýðsforystunnar.
Ihaldið bíður í leyni
I þessu felst einnig sú hætta, að
íhaldið fái öll spilin upp í hendurnar.
Ekki bara ihaldið sem stjómarand-
staða á alþingi, eða íhaldið með tök
sín á áhrifamestu fjölmiðlunum,
heldur íhaldið innan verkalýðshreyf-
ingarinnar með tök sín á stórum
samtökum iaunafólks á borð við VR.
og Sjómannafélag Reykjavíkur. For-
ystumenn verslunarmannasamtak-
anna hafa m.a. gefið tóninn um að
þeir séu til „alls líklegir“.
Á undanförnum árum hefur styrk-
ur íhaldsins innan verkalýðshreyf-
ingarinnar minnkað. Barátta and-
stöðunnar á þingi ASÍ 1976 veikti
stöðu íhaldsins í forystu ASÍ. Sú
tilhneyging innan verkalýðshreyfing-
arinnar s.l. 4 ár, að sporna gegn
ítökum íhaldsins og myndun sam-
fylkingar verkalýðsflokkanna, hefur
einnig haft sín áhrif í þá átt að veikja
stöðu íhaldsins. Þetta kom vel í ljós
s.l. vor þegar Morgunblaðið skrifaði
leiðara um nauðsyn þess að efla
samstarf „lýðræðissinna" innan
verkalýðshreyfingarinnar, þ.e. að
efla samstarf Alþ.fl. við íhaldið innan
verkalýðshreyfingarinnar.
Eftir kosningarnar hóf íhaldið
aftur að endurskoða stöðu sína í
verkalýðshreyfingunni og ræða um
nauðsyn þess að efla stöðu þess innan
verkalýðshreyfmgarinnar. Verkalýðs-
málaráð Sjálfstæðisflokksins hefur
aukið starfsemi sína og Morgunblað-
ið hefur skrifað nokkra leiðara um
málið. í leiðara Morgunblaðsins 9.
september s.l. koma markmið íhalds-
ins einkar vel í ljós. Þar segir „að það
er eitt af meginverkefnum Sjálfstæð-
isflokksins nú að endurskoða alla
afstöðu sína til verkalýðshreyfing-
arinnar og efla tengsl sín við hana
með það fyrir augum m.a. að
auðvelda samráð og samstarf þegar
sérstakan vanda ber að höndum í
efnahags- eða atvinnumálum, ekki
síst þegar flokkurinn tekur þátt í
stjórnarsamvinnu“. Er hægt að segja
þessa hluti öllu skýrar?
Aðgerðarleysi þess hluta verka-
lýðsforystunnar, sem pólitískt og
flokkslega er nánast tengdur þessari
ríkisstjórn gæti gefíð íhaldinu tæki-
færi til að stilla sér upp sem „bar-
áttusinnaðri launþegaforystu“ sem
hugsaði fyrst og fremst um hina fag-
legu hagsmuni (!?) Iaunafólks“ en
væri ekki flækt í hina „pólitísku ref-
skák“.
Hvort að íhaldið kemur til með að
leika þennan leik skal ósagt látið, en
ljóst er að sú hætta er fyrir hendi.
Sjálfstæðisflokkurinn mun gera allt
sem í hans valdi stendur til að klekkja
á ríkisstjóminni og mun nota öll
meðul sem tiltæk eru í því skyni m.a.
þau samtök launafólks sem hann
hefur hvað sterkasta forystu í.
Baráttusinnar innan verkalýðs-
hreyfingarinnar kunna þannig að
standa frammi fyrir tvennskonar
verkefnum á næstunni:
Annarsvegar að beijast fyrir áfram-
haldandi vörn kjaranna. Tryggja það
að á kaupmátt sólstöðusamninganna
verði ekki ráðist og að sérhver hugs-
anleg tilraun ríkisstjórnarinnar í þá
átt verði brotin á bak aftur.
Hinsvegar að afhjúpa hugsanleg
loddarabrögð íhaldsins innan verka-
lýðssamtakanna, ef ríkisstjórnin fer
út í slíkar ráðstafanir. Það er afsakp-
lega mikilvægt að íhaldið fái ekki
tækifæri til að leika slíka loddara-
leiki og villa þannig á sér heimildir í
vitund launafólks.
Almennt um baráttuna gegn
íhaldinu innan verkalýðs-
samtakanna
Fylkingin er eini pólitíski straum-
urinn innan íslenskrar verkalýðs-
hreyfingar sem sett hefur samfylk-
ingu verkalýðsflokkanna gegn borg-
araflokkunum innan verkalýðshreyf-
ingarinnar, sem eitt af mikilvægustu
verkefnum dagsins í dag. Þessi stefna
felur í sér þá kröfu til verkalýðsflokk-
anna og hópanna til vinstri að þeir
sameinist um það verkefni að taka
upp opna og miskunnarlausa póli-
tíska baráttu gegn íhaldinu innan
hreyfingarinnar. Sérstaklega væri
þetta þýðingarmikið í þeim félögum
sem íhaldið hefur hvað sterkasta
forystu í. Þetta má gera t.d. á þann
hátt að stilla upp listum til stjórnar-
kjörs í viðkomandi félögum á grund-
velli ákveðinnar baráttustefnu, sem
virkaði afhjúpandi á fulltrúa íhalds-
ins innan þessara félaga og stillir
þeim upp við vegg sem erindrekum
borgarastéttarinnar. Það hefurt.a.m.
lengi verið mörgum baráttumann-
inum innan verkalýðshreyfmgarinn-
ar nokkuð undrunarefni hversvegna
vinstri menn innan VR. skuli aldrei
hafa boðið fram lista gegn íhaldsfor-
ystunni þar, né hversvegna engin
skref hafa verið stigin til pólitísks og
faglegs andófs. Jafn mikla undrun
vekur sú staðreynd að í Iðju í Reykja-
vík taka Abl.menn þátt i helminga-
skiptastjóm með íhaldinu. Skýringin
er auðvitað augljós, en við skulum
láta forystumönnum Abl. það eftir að
koma henni á framfæri.
Krafa okkar um hlutfallskosningar
í stjórnir og stofnanir verkalýðs-
hreyfingarinnar gæti líka verið lóð á
vogarskál baráttunnargegn íhaldinu,
því að hlutfallskosningar eru einu
sinni þannig, að þær mundu neyða
verkalýðsflokkana til markvissari
pólitískari baráttu gegn íhaldinu en
verið hefur til þessa.
Slík pólitísk barátta sem rekin væri
sífellt og á kerfisbundinn hátt mundi
veikja ítök íhaldsins meðal launa-
fólks. Það verður að gera öllum ljóst,
að tilvist þessara fulltrúa borgara-
stéttarinnar innan samtaka verka-
fólks hefur mjög svo veikt verkalýðs-
hreyfinguna bæði pólitískt og fag-
lega.
Verjum kjörin -
afhjúpum loddarabrögðin
Það er augljóst mál að íhaldið
innan verkalýðshreyfingarinnar mun
reyna að gemýta þá stöðu sem upp
kemur í kjaramálunum í haust og
vetur til loddarabragða og tvískinn-
ungsháttar. Eina leiðin til að koma í
veg fyrir að íhaldið fái tækifæri til að
leika einhverjar„ábúðamiklarverka-
lýðshetjur“ er að launafólk almennt
innan verkalýðssamtakanna heíji
kerfisbundinn undirbúning að því, að
verja kaupmátt sólstöðusamning-
anna og gefi ríkisstjórninni ekki
svigrúm til kaupmáttarskerðandi
ráðstafana. öll oftrú á getu og vilja
hennar til að viðhalda kaupmætti
samninganna er stórhættuleg og
verður aðeins til þess að lama við-
námsþrótt verkalýðssamtakanna þeg-
ar fram í sækir og gefa íhaldinu frítt
spil.
Þótt þeir séu ef til vill til, sem nú
vildu fóma kaupmætti samninganna
til þess eins að sjá t.d. VR. í „baráttu-
ham“ og benda mundu á, að slíkt
væri í sjálfu sér afhjúpandi fyrirlodd-
arabrögð íhaldsins, þegar grámyglu-
leg baráttusaga VR. er höfð í huga,
þá skal á það bent, að slík fóm er
einum of stór einungis til slíkrar
sögulegrar upplifunar. Þeir ættu því
að láta sér nægja minningamar frá
1973 og 74.
Það verður að koma í veg fyrir að
íhaldið fái þessi spil á hendurnar. Það
getum við einungis með kerfisbund-
inni vörn kaupmáttarins, samtímis
sem við ráðumst á fyrirætlanir íhalds-
ins, afhjúpum eðli þeirra og hlutverk
íhaldsins í samtökum launafólks.
GH.
>