Andvari - 01.01.1983, Side 13

ANDVARI
KRISTJÁN ELDJÁRN
11
safninu fyrir í hinum nýju húsalcynnum. Var ]iaÚ vitanlega geysimikið
verk, því að safninu hafði áskotnazt furÖu margt góðra gripa frá öllum
öldum þjóðarsögunnar allt frá stofnun þess árið 1863. Þó að Kristján nyti
þar aðstoðar góðra og vel 'hæfra manna, eins og t. d. Stefáns Jónssonar
arkitekts, hlaut verkið þó að mæða mest á honum sjálfum. Listasafn ís-
lands hefur einnig átt þar athvarf síðan húsið var reist.
Þó að þakkarvert sé, hversu tekizt hafði að hlynna að Þjóðminjasafn-
inu innan þröngra húsakynna þess fyrr á árum frarn til 1950, svo sem í
Safnahúsinu undir stjórn og 'frábæiTÍ umönnun hins orðlagða snyrtimenn-
is, Matthíasar Þórðarsonar, urðu þó mikil þáttaskil í allri starfsemi þess, þegar
það fluttist í hin nýju og veglegu húsakynni. Þó að 18 ár séu skammur
tími í sögu safns, sem ætlaðir eöu jafnlangir lífdagar og þjóðinni sjálfri, óx
og efldist stofnunin með ólíkindum á þessu skeiði. Jáfnframt varð starfs-
svið þjóðminjavarðar drjúgum margþættara en áður.
Við hin bættu skilyrði Þjóðminjasafns uxu landbúnaðarsafn og sjó-
minjasafn hröðum skrefum og fengu sérstök salarkvnni í húsinu. Skömmu
fyrir 1960 hófst í safninu kerfishundin skráning þjóðhátta, m. a. með
fyrirspurnum á eyðublöðum til fólks af eldri kynslóðinni víðs vegar á land-
inu, en á aldarafmæli safnsins 1963 var stofnuð ]rar sérstök þjóðhátta-
deild með föstum starfsmanni. Árið 1952 var ákveðið að koma á fót sér-
stakri hljómplötu- og segulbandadeild, þar sem varðveittar skyldu raddir
merkra íslendinga, íslenzk tónlist og lýsing á söoulegum viðhurðum í lífi
þjóðarinnar. Á þessu skeiði voru mörg byggðasöfn sett á stofn, og önnur
efldust mjög, en þau lúta öll yfirstjórn þjóðminjavarðar. Margt gamaHa
hæja, kirkna, hæn'húsa og sögulegra hygginga var jiá sem nú í umsjá Þjóð-
minjasafns, og kréfst viðhald þeirra sífelldrar árvekni og mikils starfs. Frá
Matthíasi fyrirrennara sínum tók Kristján í arf áhuga á skráningu örnefna,
og fór sú starfsemi fram víðs vegar um landið að frumkvæði safnsins. Upp
úr þessari staffsemi spratt svo síðar Örnefnastofnun Þjóðminjasa'fns. !
stuttu máli má segja, að Þjóðminjasafnið hafi undir stjórn Kristjáns í æ
ríkara mæli orðið allsherjarsafn um íslenzka þjóðmenningu, að svo miklu
leyti sem sýnilegar minjar, aðrar en hækur og skjöl, og ytri siðir og hættir
fá um hana borið.
Á árum sínum sem þjóðminjavörður stóð Kristján fyrir margháttuðum
fornleifarannsóknum. Þeirra mest og éftirminnilegust var sú rannsókn á