Andvari - 01.01.1983, Qupperneq 105

ANDVARI
N. F. S. GRUNDTVIG
103
Um verkalýð var ekki talað. Bændauppreisnin í Þýzkalandi á 16. öld og afnám
átthagafjötursins í Danmörku löngu síðar eru vörður á öræfaleiðum, er Grundt-
vig og liðsmenn hans lögðu veg yfir hugsjóna sinna og raunsærrar baráttu.
Það varð að vísu hlutverk stjórnmálalegra samherja Grundtvigsmanna að
að rétta hlut smábænda og verkafólks í sveitum, en hugsjónin og frumkvæðið
komu í ríkum mæli frá Grundtvig.
Merkur danskur fræðimaður ritar: „Öldum saman táknaði bóndinn mann
án laga- og réttaröryggis.“ Er frumvarp var lagt fram í danska þinginu um að
banna barsmíð á leiguliðum, risu stórbændur upp og sögðu: „Hvert er þá
vald vort?“
Prófessor E. Arup telur bóndann, en ekki konunginn hafa haft forystuna
þjóðarsögunnar - í rauninni.
Jónas Hallgrímsson gerir sér Ijósan þennan grundvöll:
,,Hörðum höndum
vinnur hölda kind -
Sama hugsun er í erindum þjóðsöngs Dana, sem víðast eru reyndar felld
niður: um plóginn, sem byltir moldinni, og kjölinn, sem plægir höfin.
Allir viðurkenna skáldið Grundtvig með sína 1400 sálma, en stjórnmála-
maðurinn gleymist oft, og það sem er reyndar furðulegast: fslendingum, svo
nákominn sem hann er baráttu vorri til sjálfstæðis og menningarlegra og at-
vinnulegra framfara.
Sérfræðingur í sögu Dana á 19. öld, dr. Roar Skovmand, telur Grundtvig
einna mestan áhrifamann um afgreiðslu stjórnarskrárinnar 1849.
Við endurskoðun stjórnarskrárinnar 1866 lætur Grundtvig og til sín taka.
Rætt var m. a. um, að tekjulágmark takmarki kosningarétt.
Grundtvig reis úr sæti sínu:
„Guð sé nú mér við hlið.--------. Þessi þingsalur má ekki verða peninga-
kammer, ekki skattakammer, ekki rentukammer —.“ Þá hló þingheimur. En
orðtak Grundtvigs „Mennesket forst —“, var honum heilög alvara.
Sérleiki einstaklingsins og andlegir yfirburðir voru Grundtvig mikilvæg-
asti þjóðarauðurinn og eina aðalstignin, er hann viðurkenndi.
Kristján Kold, er mótaði mest lýðháskólahugsjón Grundtvigs í framkvæmd,
þótti ekki öllum dæll og var kallaður fyrir biskup:
„Þér eruð hornóttur, Kold.“ „Væri eg sívalur, færi ég að velta, og hvar
lenti ég þá?“ svaraði Kold.
Grundtvig leit meira á sig sem félagslegan umbótamann og trúarlegan
spámann en sem skáld, og taldi hann iðkun skáldskapar fjarlægja marga bar-
áttu daganna. Grundtvig greindi ekki að með Goethe í Fást orð og gjörðir:
„das Wort“ og „die Tat“,