Andvari - 01.01.1983, Page 77

ANDVAHI
EFNAHAGUR 1 ÖLDUDAL
75
Innlend framvinda
Hér á landi urðu sem kunnugt er á
liðnu ári snögg umskipti til hins verra.
Þjóðarframleiðsla minnkaði í fyrsta
sinn frá 1975, og nam minnkunin um
2%. Vegna rýrnandi viðskiptakjara var
afturkippur í þjóðartekjum heldur meiri,
eða tæplega 2xk%. Verðbólga jókst að
mun og var um 60% frá upphafi til
loka árs. Viðskiptahaili varð um 10%
af þjóðarframleiðslu, en honum olli fyrst
aflabrestur á loðnuveiðum og síðar
bann við þeim, þverrandi þorskafli og
ónóg eftirspurn eftir íslenzkum útflutn-
ingsvörum, einkum áli og kísiljárni, og
loks lokun skreiðarmarkaðar í Nígeríu,
því að sjaldan er ein báran stök.
Horfur á þessu ári eru heldur dökkar.
Nýendurskoðuð þjóðhagspá, sem í ljósi
aflafrétta síðustu vikna verður að telja
að reist sé á bjartsýni um aflabrögð,
bendir til, að sjávarvöruframleiðslan
dragist saman eða haldist í bezta falli
óbreytt. Af þessum sökum, og vegna
samdráttar í fjárfestingu og almennri
kaupgetu, er talið, að þjóðarframleiðsl-
an muni dragast saman um nær 5%
á árinu. Batnandi viðskiptakjör munu
milda þennan afturkipp nokkuð, þann-
ig að samdráttur þjóðartekna ætti að
verða minni, eða um 3-4%. Reiknað á
hvern vinnufæran mann yrðu þá raun-
verulegar þjóðartekjur á þessu ári litlu
meiri en á árunum 1976-1977. Horfur
eru á, að kaupmáttur ráðstöfunartekna
dragist saman á þessu ári um það bil
sem svarar afturkippnum í þjóðartekj-
um á þessu og liðnu ári. Hins vegar er
nauðsynlegt að benda á, að á árinu
1981 var verulegur viðskiptahalli,
þannig að enn skortir á, að viðunandi
jafnvægi hafi náðst milli þjóðarútgjalda
og tekna, enda er spáð viðskiptahalla á
þessu ári, sem nemur 4% af þjóðar-
framleiðslu.
Viðskiptahalla á síðustu árum hefur
fylgt mikil aukning skulda erlendis, og
greiðslubyrði vaxta og afborgana af er-
lendum lánum hefur aukizt að mun.
Hlutfall erlendra skulda af þjóðarfram-
leiðslu var í árslok um 48%, en var
34-37% síðastliðin fimm ár. Greiðslu-
byrðin sem hlutfall af útflutningstekj-
um fór í fyrra yfir 20% og virðist munu
verða svipuð á þessu ári. Að nokkru
valda hér tímabundnar aðstæður, hækk-
un vaxta erlendis og afturkippur í út-
flutningi, sem von er til >að lagist nokk-
uð á þessu ári, en enginn vafi er þó á,
að heildarfjárhæð skulda og greðislu-
byrði hefur náð þeim mörkum, þar sem
mikillar aðgæzlu er þörf. Greiðslubyrð-
in takmarkar vitaskuld einnig beinlínis
svigrúm fyrir þjóðarútgjöld og innflutn-
ing á þessu og næstu árum.
Vaxandi verðbólga er þó ef til vill
gleggsta merkið um það jafnvægisleysi,
sem hrjáir íslenzka þjóðarbúið um þess-
ar mundir. Eftir hjöðnun 1981 niður
undir 40% úr 60% árið áður, magn-
aðist verðbólga að nýju í fyrra í 60%
í árslok og hefur síðan farið vaxandi að
undanförnu og er nú án efa um eða
yfir 80% miðað við tólf mánaða tíma-
bil. Horfur eru á því taldar, að hækkun
framfærsluvísitölu verði yfir 20% frá
febrúar til maí. Að óbreyttu mun fylgja
þessari hækkun svipuð launahækkun
hinn 1. júní næstkomandi. Þar með væri
verðbólgan komin á hærra stig en dæmi
eru um frá því mælingar hófust. Með
slíkri þróun er atvinnuöryggi og afkomu
þjóðarbúsins teflt í tvísýnu, því að vand-
séð er, hvernig rekstur fyrirtækja verð-
ur fjárniagnaður til lengdar í svo örri