Andvari - 01.01.1983, Side 81

ANDVARI
EFNAHAGURí ÖLDUDAL
79
Verðbótakerfið
Menn greinir á um það, hvort telja
skuii verðbótakerfi launa orsök verð-
bólgu.
Akvæði um verðbætur á laun eru sem
'kunnugt er síðast í lögum nr. 13 frá
1979 um efnahagsmál o. fl., en hafa
verið staðfest með samningum nokkrum
sinnum. Þeim ákvæðum hefur reyndar
verið breytt oftar en einu sinni frá því
lögin voru sett, en tímabundið. Frum-
varp um verulegar breytingar á einstök-
um þáttum verðbótakerfisins var lagt
fram á síðasta þingi, en náði ekki fram
að ganga. Þessar breytingatillögur geta
þó naumast talizt róttækar í þeim skiln-
ingi, að þær hefðu breytt verulega um
verðlagshorfur á næstu mánuðum.
Færa má rök fyrir því, að fremur beri
að líta á verðbæturnar sem farveg eða
umgjörð verðbólgunnar en orsök henn-
ar. Auðvitað líta viðsemjendur um kaup
og kjör jafnan til verðbreytinga, þegar
þeir gera kröfur og ganga til samninga.
Þannig verður ætíð einhvers konar víxl-
verkun milli launa og verðlagsþróunar
við núverandi aðstæður á vinnumarkaði.
Vísitölubindingin læsir hins vegar þessi
tengsl í víxlvirkt kerfi, sem segja má að
magni vandann, þegar eitthvað fer úr-
skeiðis. Oft berast utanlands frá óvænt-
ar verðhækkanir. Verðbótakerfið er því
hluti af vítahring verðbólgunnar. Vafa-
samt virðist, að endurskoðun og breyt-
ingar á einstökum þáttum verðbótakerf-
isins dugi að þessu sinni til að lægja þá
miklu víxlhækkunaröldu, sem nú veltur
fram. Hitt er annað mál, hvort breytt
vísitölukerfi gæti síðar orðið að liði við
að staðfesta árangur í viðureigninni við
verðbólguna, en eitt er víst, að ófarir í
þeirri glímu magnast í núgildandi kerfi.
Hvað sem líður niðurstöðu í þessari um-
ræðu, er engum blöðum um það að
fletta, að nú stefnir í slíka ófæru, að
nauðsynlegt er að ákveða laun með öðr-
um hætti næstu misserin til þess að
breyta þeim verðbólguhorfum og verð-
bólguvæntingum, sem án efa móta nú
ákvarðanir og kröfur einstaklinga, fyrir-
tækja og hagsmunahópa. En þeir ráða
auðvitað ráðum sínum nú útfrá spám
um óheftan víxlgang verðlags og kaup-
gjalds. Spár eða hugmyndir af þessu tæi
geta næstum því rætzt af sjálfu sér, ef
almennt er tekið mark á þeim og breytt
samkvæmt þeim. Þetta er mikið vanda-
mál, sem ekki er til á nein einföld lausn.
Verðbólgan verður ekki brotin á bak
aftur nema með öflugum samstilltum að-
gerðum.
Lausir samningar eða lögfesting?
Spurningin um val leiða í þessu efni menn eigi einfaldlega að taka því, sem
snýst nú sem fyrr ekki sízt um það, að höndum ber hinn 1. júní, og þola
hvaða hlutverk eigi að ætla frjálsum þá fimmtungs hækkun innlends kostn-
samningum annars vegar og löggjöf hins aðar og flestra þátta verðlags. Þetta er
vegar. Þeirri skoðun heyrist fleygt, að viðsjárverð skoðun að mínum dómi.
næstu mánaðamót marki ekki nein sér- Slík stökkbreyting kostnaðar í júní hlyti
stök tímamót. Samningar um kaup og að knýja á með aðra verðhækkunar-
kjör renni hvort eð er út í haust, og hrinu í september, og þar með væru ís-