Spegillinn - 01.05.1948, Síða 15

SPEGILLINN
77
MeÖan þeir mæltu þetta, komu rauðliðar á hlið þeim að
óvöru og tóku vígið. Áttu þeir fóstbræður gamalt vígi á svöl-
um húss þess, er Holstein er nefnt, og fóru þangað, en Stefán
hélt með liði sínu upp á Arnarhól og brutu þar upp grjót og
bjuggust til varnar.
Nú hófust fundahöldin. Gjallarhorn voru sett upp við öll
virkin, svo að hver mátti heyra til annars. Samfylkingarnar
voru einhverjar þær glæsilegustu, sem sézt hafa í Reykjavík.
Gekk ég fyrst til búða þeirra fóstbræðra. Talaði þar fyrstur
Jóhann Hafstein:
— Reykvísk alþýða til sjávar og sveita! Vér mætumst hér
í dag til að fagna þeim sigri, sem vér reykvískir verkamenn
höfum náð með linnulausri baráttu við auðvalds- og aftur-
haldsklíkur þessa lands. En þessar kjarabætur eru aðeins
áfangar á leið okkar til sigurs. Vér verðum að heimta 7-stunda
vinnudag með sama kaupi, mánaðar sumarleyfi með fullu
kaupi, 8-stunda vinnudag á togurunum og afnám helgidaga
og næturvinnu nema með 5-földum dagvinnutaxta. Verka-
menn! Leysum okkur sjálf af klafa kúgunarinnar. Niður
með arðræningjana!------------
Því miður gat ég ekki heyrt meira, því að nú voru hinir
farnir að halda ræður líka, — ég var sjálfsagt búinn að tapa
þar af miklum fróðleik. Erfitt var að gera sér grein fyrir,
hver ræðumaður sósíalista var, en vér heyrðum þó:
— Þeir hafa reynt að komast inn í raðir okkar, stela frá
okkur deginum — sameiningardegi verkalýðsins — stela frá
okkur merkjasölunni — stela frá okkur landinu. (Nú, það
er aldrei þjófnaðurinn! Á þessum stað í ræðunni gleymdi ég
mér og fór að hugsa um annað.) — Reykvíkingar, við eigum
þetta land, hvað sem málpípur erlendra hagsmuna segja og
gera til að svíkja af okkur landið. Syngjum öll: Svo frjáls
vertu, móðir----------
Ég notaði sönghléið til að skunda upp á Arnarhóltstún og
hafði ég þó þegar misst þar af miklu. Stefán Pétursson rit-
stjóri var í ræðustól. Sáum vér þegar, að hann var kominn
á allhættulegt hitastig. Stóðu enda við sín hvora hlið hraust-
legir lögregluþjónar og glampaði öðruhvoru á handjárn.
Tveir kvikmyndarar voru einnig sín hvoru megin við Stefán
og beindu að honum hlaupum sínum svo nærri, að í stærri
sveiflunum, sem Stefán tók fram yfir ræðupallinn, rákust
glerin næstum því saman. Hugðum vér hér framkvæmdan
2. lið utanfararárangurs Jónasar Þorbergsstjóra, en hann
var sá eins og menn muna að „taka“ sérkennilega og „merki-
lega“ íslendinga með slíkum vélknúnum tækjum og geyma
þá svo á söfnum fyrir eftirkomendurna, að því ér oss skild-
ist til lærdóms og viðvörunar. — Helgaði Stefán Nordahl
Grieg, Masaryk og Gottwald minningu dagsins:
— Þeir hafa reynt að stela frá okkur Nordahl Grieg, þeir
hafa reynt að stela frá okkur Jan Masaryk. (Þá er bara að
stela þeim aftur, hugsum vér.) Ef þeir væru hingað komnir,
þá skyldu þið sjá, hvoru megin þeir stæðu, niðri á Útvegs-
bankatröppum eða hér upp á Arnarhólstúni.-----------
Ég og ýmsir aðrir fróðleiksfúsir menn sáum, að hér við
búið mátti ekki standa og flýttum oss aftur til að missa ekki
alveg af ræðum hinna, og þótti oss þó súrt í broti að geta
ekki fylgzt með líðan Stefáns. Fann ég þá af hyggjuviti
mínu, að bezt myndi vera að klifra upp á þakið á Nýja Bíó
og fylgjast þannig með öllum í einu. Þegar þangað kom eftir
allskonar hættur og torfærur, heyrðist rödd frá Sjálfstæðis-
húsinu:
— Reykvískir verkamenn munu berjast þrotlausri bar-
áttu fyrir bættum kjörum.
Rödd frá Útvegsbankanum: — Þeir vilja svíkja landið,
selja okkar nýfengna frelsi fyrir ameríska dollara.
Rödd frá Arnarhóli: — og hafa komið sér upp fangabúð-
um, sem eru hundrað sinnum verri en Hitlers.
Holstein: — Reykvískir verkamenn munu standa af sér
allan áróður ábyrgðarlausra glæframanna og ná lokamark-
inu undir merki Sjálfstæðisflokksins.
Útvegsbankinn: — Þeir hugsa aðeins um að skara eld að
sinni eigin köku.
Arnarhóll: — og reyna að koma á alþýðueinræði.
Holstein: — Lengi lifi reykvískir verkamenn!
Útvegsbankinn: — sem svíkja föðurlandið.
Arnarhóll: — glæpamenn.
Heyrðist nú klapp frá mannfjöldanum við Austurvöll. Var
annar Sveinn Benediktsson, sem stóð með kasketið sitt undir
hendinni upp við vegg setjarasals Morgunblaðsins, en hinn
var barn í vagni, sem hló við sólskininu á Austurvelli.
Næst þynntust raðir kommúnista á Lækjartorgi, héldu
sumir heim til sín, en aðrir upp á tún til að fá svolítið með
af Stefáni Jóhanni. Þegar sá armur fylkingarinnar tók að
skipa sér um túnið, flýttu virkismenn sér að taka ljósmyndir
af hinum glæsilega útifundi. Gátu menn nú slitið fundi. Þá
var hinni glæsilegu samfylkingarstund lokið og þótti oss sem
hver fylkingin væri annarri fjölmennari.
Álfur úr Hól.
.jóóh orn
um þaö, hvernig maftur þraukar út heilan
útifund.
Ég liímdi með bakríg í heillanga stund
og hlustaði á langdreginn útifund,
á rökfimi og mælsku á misjafna lund,
á mennina tala sig æsta
— en ætlaði að doka við örlitla stund,
aðeins að heyra í þeim næsta.
SVB.
MINNISMERKI
vill þjóðin nú fara að stofna yfir lýðveldi sitt, svo að ekki er að sjá
sem því sé spáð langlífi. Hafa þegar komið fram ýmsar tillögur um
gerð merkisins; vilja sumir hafa það þyggingu, eins og æslculýðshöll
eða fávitahæli (sem reyndar mætti slá saman í eitt), sumir vilja fer-
líki af Fjallkonunni, aðrir risavaxna Svartadauðaflösku, og hitt og
þetta, eins og gengur. Oss finnst einhverjar myndir eigi að fylgja
svona tillögum, og birtum i því skyni vora uppástungu um minnis-
merkið á forsíðu vorri í dag — en auðvitað án allra skuldbindinga.
AMERÍSKIR
vísindamenn hafa nýlega fundið bein úr Neanderthalsmanni suður
í Afríku, en þetta þykja afskaplegir merkismenn og firna gamlir, eins
og sjá má f þvi, að jafnvel unglingar af þessum stofni eru taldir vera
orðnir 150.000 ára. Er talið, að þetta eintak hafi flúið þarna suður
undan járnhæl þáverandi nazista og að lokum hafnað sig suður
í Marokkó, skammt frá Rabat. Þetta síðasta nafn bendir ef til vill t'l
þess, að taka megi söguna með nokkrum afföllum.