Stúdentablaðið - 01.12.1961, Blaðsíða 9

STÚ DENTABLAÐ
9
ELLERT B. SCHRAM, stud. jur.:
Það er mannlegur veikleiki að
ala önn fyrir því, sem manni er
hjartfólgið, halda hlífiskildi yfir
því og bera í bætifláka fyrir gall-
ana, jafnvel þótt þeir séu augljós-
ir.
Það ber hins vegar merki um
mannlegan þroska, að horfast i
augu við staðreyndirnar, gera sér
grein fyrir meinbugunum, jafnvel
að leita þeirra. Það er vísasti veg-
urinn til að koma í veg fyrir þá
— og til þess eru vítin að varast
þau.
Því ætla ég, með þennan rök-
stuðning að bakhjarli, að leitast
við að gera kennsluna í lagadeild
og laganámið yfirleitt að um-
ræðuefni mínu hér. Að vísu er
það álitamál og viðkvæmt um
leið, hvort rétt sé að hafa slík
deildarmál að skotspæni í víð-
lesnu stúdentablaði, en vert er að
hafa í huga, að slíkt efni er ekki
ætíð einkamál deildanna, og í
trausti þess eru þessar línur skrif-
aðar og betra er að veifa röngu
tré en öngvu, segja sumir.
Það er almennt og útbreitt álit,
að lög og lögfræði sé fráhrindandi
fræðigrein. Þær hugmyndir stafa
þó naumast af öðru en vanþekk-
ingu og ímyndun. Trúlega hafa
allir þeir, sem laganám stunda eða
hafa veruleg afskipti af lögunum,
þar aðra skoðun á. Lögfræð-
in er þvert á móti hin lífrænasta
fræði- og vísindagrein. Hún
stendur í nánum tengslum við
mannlegt líf, þróun þess og fram-
vindu. Þjóðfélagið er vettvangur
hennar og því er það lífsnauðsyn
laganáms, að það standi í fullu
samræmi við þá þróun sem á sér
stað í hinum einstöku þjóðfélög-
um. Á það einnig við um okkar
þjóðfélag og kemur þá til kasta
lagadeildarinnar.
Þetta er öllum ljóst, sem vit
hafa á og bezt þekkja til. Það er
svo hins vegar öllu óljósara hvort
V_/|
M
lagadeildin er þessu hlutverki
sínu vaxin, hvort þeim mönnum
sem laganám stunda, sé gert
kleift að fylgjast með þessari öru
þróun. Árið 1911, þegar Háskóli
Islands var stofnaður, var laga-
skólinn lagður niður og lagadeild
sett á fót innan Háskólans. Þá
var tekin upp sú kennslutilhög-
un, sem enn er ríkjandi.
Síðan eru fimmtíu ár liðin.
Á þessum fimmtíu árum hefur
mikið vatn runnið til sjávar. Þjóð-
félagið hefur breytzt úr „tiltölu-
lega frumstæðu bændaþjóðfélagi
í margbrotið líf í þéttbýli og borg-
um“. Á þessum fimmtíu árum
hefur ný tækni gjörbreytt landi,
lýð og lifnaðarháttum.
En eftir þessi fimmtíu ár er
námið í lagadeildinni enn í þeim
skorðum, sem það var sett í við
stofnun hennar. Vissulega hefur
það sína kosti í för með sér, en
vega þeir kostir upp á móti ágöll-
unum?
Er of sterkt til orða tekið að
kalla þetta stöðnun? Eða getur
það verið, að það fyrirkomulag,
sem á var fyrir fimmtíu árum,
geti enn uppfyllt þær kröfur, sem
gerðar eru í dag. Sá möguleiki er
auðvitað fyrir hendi, en þó harla
ólíklegur og ekki sannfærandi.
Theódór B. Líndal, prófessor,
ritaði greinarstúf um lagadeildina
í síðasta Stúdentablað. Þar segir
m. a.:
„Þróun þjóðfélagsins veldur
því, að sumar greinir lögfræðinn-
ar verða þýðingarmeiri en áður.
Breytingin úr tiltölulega frum-
stæðu bændaþjóðfélagi í áttina til
margbrotins lífs í þéttbýli og
borgum hlýtur að skapa ýmis
vandamál, sem löggjöf og laga-
nám verður að fást við. Ný tækni
og virkjun tröllaukinna afla skap-
ar og stórfellt vandamál á sviði
laga og réttar. Líkur benda því
til þess, að jafnvel sjálft embætt-
isnámið hljóti að sérhæfast
nokkru meira en verið hefur og
þá einkum á þann veg, að nem-
endur velji sérsvið og ljúki þar
prófi, er veiti þeim nokkur sér-
réttindi".
Prófessor Líndal bendir hérna
réttilega á, „að embættisnámið
hljóti að sérhæfast“ í framtíðinni.
En heyrir þetta framtíðinni til?
Er þetta ekki einmitt verkefni líð-
andi stundar? Er ekki þörfin fyr-
ir sérmenntun þegar orðin knýj-
andi?
Tiltölulega lítill hluti þeirra
kandidata, sem útskrifast úr laga-
deildinni, gera lögfræðistörf bein-
línis að atvinnu sinni. Og þeir
sem það gera, leggja allflestir
(eða þyrftu að gera, ef vel ætti að
vera) út í dýrt framhaldsnám er-
lendis til sérmenntunar.
Nám erlendis víkkar vissulega
sjóndeildarhringinn, en það er alls
kostar óviðunandi, að slíkar
námsferðir séu nauðsynlegar. Lög
og lögfræði eru einmitt bundin
við sérsvið, miðast einmitt við
þarfir og kröfur hvers þjóðfélags
fyrir sig. Því er það óeðlilegt, að
lagakandidatar leiti utan til sér-
menntunar. Slík menntun ætti að
vera í verkahring okkar eigin
lagadeildar, a. m. k. að einhverju
marki.
Ég sagði áðan, að tiltölulega
lítill hluti lagakandidata gerði
lögfræðistörf að atvinnu sinni.
Hér er að vísu ekki stuðzt við
,,statistik“, en ég hygg þetta þó
vera einróma álit þeirra, er til
þekkja. Má benda á því til rök-
stuðnings, að lagastúdentar á fs-
landi eru hlutfallslega fleiri (og
það miklu fleiri) en í nokkru
hinna Norðurlandanna (sjá Úlf-
ljót 2. tbl. XIV. árg., bls. 90). —
Þetta hefur vakið undrun og
ástæðu til að íhuga hvað valdi.
Margar getgátur hafa verið uppi,
en vafalaust er sú kenning rétt-
ust, að allir þeir ungu menn, sem
áhuga hafa fyrir þjóðfélagsfræði
almennt, hefðu ekki í annað hús
að venda — ef frá er talin hag-
fræði (sbr. J. R. á fundi Orators
f. m.).
Þeir stúdentar t. d., sem áhuga
hafa á stjórnmálum og hyggj-
ast leggja út á þá braut, hugsa
sig ekki tvisvar um, áður en þeir
innritast í lagadeildina. Fyrir
þann hóp og marga aðra, ætti að
vera mögulegt, að sérmenntast
meira en nú eru tök á.
Sá mikli fjöldi stúdenta, sem
leggur í laganám ár hvert, af þess-
um ástæðum eða öðrum, hefur í
för með sér stöðuga fjölgun í lög-
fræðingastéttinni og veldur ýms-
um nokkrum áhyggjum. Hafa þær
raddir heyrzt, að gera þyrfti rót-
tækar ráðstafanir til að hefta
þessa „óeðlilegu“ fjölgun, jafn-
vel að loka deildinni að mestu
leyti. Þótt fordæmi hafa skapazt
í Háskólanum og annars staðar
fyrir slíku uppátæki, yrði varla
stætt á því, enda naumast hag-
kvæmt fyrir deildina. Hins vegar
er þetta brýnt vandamál og ærin
ástæða til að gefa því meiri gaum.
Er það þá fyrst og fremst verk-
efni lagadeildarinnar.
Mætti jafnvel þyngja forpróf,
hækka lágmarkseinkunnir og
skapa meira aðhald með hraðari
yfirferð. Mitt álit er þó að meiri
sérhæfing í náminu mundi vera
stéttinni fyrir beztu, duga bezt.
Meðal laganema er námið og
kennslan eðlilega tíðum gert að
umræðuefni og í þeim hópi má
alltaf heyra raddir óánægju og
gagnrýni. Af hverju, sem þær
raddir stafa, þá er hitt víst að
þær eru bæði sjálfsagðar og gagn-
legar.
Á síðastliðnum vetri efndi félag
laganema, Orator, til umræðu-
fundar, og var fundarefnið „Er
þörf breytinga á kennslufyrir-
komulaginu?“
Margt bar á góma á þessum
fundi og fróðlegustu tillögm- gáfu
vísbendingu um, hve margt væri
hægt að gera — til breytinga og
bóta.
Til marks um það hve mein-