Fálkinn - 08.12.1928, Qupperneq 3

F A L K I N N
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Hilsljórar:
Vilh. Finsen oa Skúli SkíYlason.
Pramkvœruiastj.: Svavar Hjaltested
Aðalskrifstofa:
Austurstr. 6, Reykjavfk. Simi 2210
Opin virka daga kl. 10—12 og 1—7
Skrifslofa I Osló:
Anton Sclijöthsgate 14.
Hlaðið kemur út hvern taugardag
iskriftarverð er kr. 1.60 á mánuði
nr. 4.50 á ársfjórðungi og 18 kr. árg
Erlendls 20 kr.
Allar áskriftir greióisl fyrirfram.
tuglýsingaverð: 20 nura miHimeter
^Umfíugsunarverí ~!
Það er oft svo um minningardaga
þjóða, að l>á koma fram nýjar hug-
sjónir og gerðar eru lieitstrengingar
fyrir ókomna tímann, jafnframt þvi
að menn reyná að gcra sjer yfirlit
yfir tímabilið sem liðið er.
Tíu ára minning fullveldisins fór
fram i kyijiey að mestu og fyrir ofan
garð og neðan lijá öllum þorra þjóð-
arinnar. í höfuðstaðnum hafa stúdent-
ar forgöngu fagnaðarins og er ]iað gott
að vísu, því ef þeir hafðu ekki gerl
þennan dag að sinum clegi, liefði liann
scnnilega fengið að líða hjá án þess
að nokkur lireifði hönd eða fót til
þess að minnast hans. En mein er að
þessu á hinn hóginn, því fólki finst,
að það sjeu stúdentar einir, sem eigi
að minnast dagsins, og situr því iijá
þó þeir gjarnan yrðu í hópi fagn-
cnda, ef hann væri haldinn hátiðlegur
af alþjóð.
Sú leiða lenska liefir færst lijer i
vöxt liin síðari árin, að ákveðin fje-
lög taka að sjer hátíðaliöld daga
þeirra, sem vera eiga almennir l)jóð-
hátíðardagar. íþróttamenn „eiga“ 17.
júni, verslunarmenn „eiga“ 2. ágúst og
stndentarnir „eiga“ 1. desember. Enn
•er eigi lir því skorið, liver verða skuli
þjóðhátíðardagur Islendinga i framtíð-
inni, og ef til vill vcrður það enginn
þessara daga. En eins og stendur eig-
um við engan þjóðhátiðardag, og þvi
síður að við kunnum að halda liann
hátiðlegan. Þjóðhátiðardagur er sá
dagur, sem öll þjóðin heldur hátiðleg-
an sameiginlega og allar stjettir
manna stuðla að að gera hátiðlegan.
Um forgöngu slíkra liátíða annast
venjulega hæjarstjórnir og sveita,
skipa forstöðunefndir er sem flestar
stjettir eiga fulltrúa i og vanda vel
til alls, eftir því sem geta leyfir. Allir
eiga daginn jafnt, hann er dagur
þjóSarinnar. Lögskipaður dagur sem
nýtur fullrar verndar og er allra frí-
dagur. Þar þarf engar auglýsingar um,
að þessir eða hinir kaupmenn loki
búðum sinum kl. 12, aðrir kl. citt o.
s. frv. Og engin hætta á þvi, að vöru-
flutningabifreiðar aki inn i skrúð-
fylkingarnar og kljúfi þær.
Fjelög þau, sem hafa sjerstaka liá-
líðisdaga, geta haldið þá fyrir þvi, það
er þeirra mál en ckki alþjóðar.
2. ágúst var um eitt skeið almenn-
ur Jjjóðminningardagur. Siðan hann
hætli að vera það, hefir enginn þjóð-
hátiðardagur verið til. En víst er um
* það, að ef þjóðerniskend fslendinga
væri vel vakandi, mundi slíkt ekki við
gangast til lengdar.
r
Tíu ára minningamar eru
margar i ár. 1918 varð umrót
meira á rikjaskipun en oroið hef-
ir um langan aldur, og fjölda
mörg gömul ríki, sem öldum
saman höfðu húið við erlenda á-
þján fengu frelsi sitt og fullveldi
á ný.
Hinn 11. nóvemher voru tíu ár
liðin siðan sá atburður gerðist,
sem inestan álli þáttinn i þess-
um fyrnefndu atburðum. Þá lauk
heimsstyrjöldinni og Þjóðverjar
báðust friðar. Eftir að stjórnar-
bylting var orðin í Þýskalandi
var Þjóðverjmn nauðugur einn
kostur, að biðja um frið án þess
að setja nokkur skilyrði. Þýski
flotinn var ekki sigraður og
þýski herinn á vígstöðvunum
var ekki yfirunnin þegar Þjóð-
verjar urðu að gefast upp og of-
urselja sig hefnd fjandmanna
sinna, en þjóðin sjálf var svo
aðþrengd af hugri og hörmung-
uin og svo Icið orðin á ófriðnum,
að hún heimtaði frið fyrir hvern
mun. Á sumum þýsku herskipun-
um höfðu sjómennirnir gert upp-
þot, sem þó voru bæld niður
jafn harðan, en hinsvegar var
ekki hægt að treysta sjóhernum
lengur, og þvi var hann Þjóð-
verjum einskis virði. í Iviel og
Wilhelmshafen urðu uppþot og
rauði fáninn var dreginn að hún
á ýmsum skipum, hermannaráð
stofnuð og herforingjarnir settir
í varðhald. Skipshafnirnar neit-
uðu að leggja lil orustu við fjand-
mennina, en kváðust þó vilja
verja strendur ríkisins.
Það er vafalaust, að þó ástand-
ið í sjóhernum hel'ði ekki verið
eins slæmt og það var, inundi
eigi hafa lengi dregist að vopna-
hlje yrði, eða að gengið hefði
verið milli hols og höfuðs á
Þjóðverjuin. Foeh yfirhershöfð-
ingi rjeðst á Þjóðverja í sania
bili og þeir fóru yfir Marne.
Hann sval' ekki í fimm sólar-
hringa, en sat dag og nótt með
Ókunni hermaðurinn i Belgiu er grafinn við dgr Kóngres-stöpulsins í Hriissel.
Gröfin undir sigurboganum .' París.
í Róm er ókunni hermaðuriinn grafinn undir jjjóðarminnisvarðanum, seni
reistur var i minningu Victors Emanuels II.
símatólið við eyrað í viðræðum
við hershöfðingja sína. Banda-
nienn voru að sigra og vissu það
sjálfir nokkru fyrir vopnahljeð,
eins og sjá má af því, nð Haig
marskálkur Breta hafði fyrir
nokkru lagt fyrir hergagnaverk-
smiðjurnar að draga til helm-
inga úr framleiðslunni. Foch
þóttist vita fyrir fram um úrslit
orustunnar við Marne og hún
fór eins og hann spáði.
Hinn 11. nóvember 1918 kl. 11
árdegis var sainið um vopnahlje
og stríðinu var lokið. Herfloti
Þjóðverja var tekinn í gæslu af
Bretum, og að mestu afvopnaður
þar sem hann var staddur, en
skipunum skyldi skilað ýmist í
hafnir handamanna eða hlut-
lausra rikja. Mestur hluti flotans
var sendur til Scapa Flow og har
Jiýski aðmírállinn von Reuter á-
liyrgð á honum þar, fyrir liönd
Þjóðverja. Sama daginn sem
vopnahljesástandinu skyldi ljett
af - 21. júní 1919 — ljet aðmír-
állinn opna botngættir allra
skipanna og sökkva Jieiin, en
skipshalnirnar forðuðu sjer und-
an á bátunum. Aðmírállinn vissi
ekki, að vopnahljeð hafði verið
*