Fálkinn - 26.04.1930, Blaðsíða 3

3
FXLKINN
VIKUBLAÐ með myndum.
y.. _ Ritstjórnr:
Hh. Finsen og Skúli Skúlason.
atnkvwnulastj.: Svavar Hjaltested.
AÖalskrifstofa:
“hnkastrreti 3, Reykjavik. Simi 2210.
uPin virka daga kl. 10—12 og 1—7.
. Skrifstofa í Oslo:
A°ton Schjöthsgade 14.
Biaðjg kemur út hvern laugardag.
Ur k, arver® er 'tr- 1-70 á mnnuði;
• n.00 á ársfjórðungi og 20 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allnr áskriftir greiðist fyrirfram.
huOlýsingaverð: 20 aura millimeter
Herbertsprent, Rankastrœti 3.
Skraddaraþankar.
^„f.t^'asta tískan, sem nokkurntima
s lr honi1® fram í heiminum, er sú
ári' tntsvert hefir horið á á síðari
er ln?: að menn, sem í raun og veru
boi- oei®arteSir taka á sig yfirbragð
aj Pyranna. Stundum sprettur þetta
^orti, stundum af meinleysislegri
virersku. Menn vilja ekki vera öðru-
fi’e! Gn *llnir- En ávalt er það fyrst og
haiH í t'tntrú, sem þessu veldur —
kj uteSasta hjátrúin, sem til er.
tynd’1 ilafa tleyrt að Það þurfi kald-
að k*’ happ og óbilandi vilja til þess
því °mast áfram í heiminum, en með
S£epa^ Þessir eiginleikar eru sjald-
tikilr’ lata menn sJer nœ8ja eftir-
bja i ar. reyna að vera kaldir í
nejj a> ágengir og taka ekki tillit til
gr . En hafa þá þessir eiginleikar
Já f... raönnum braut í veröldinni?
scrn tátöír mörgum. Það eru til menn,
ekk ^rae®a tugi þúsunda á ári, og hafa
- *t haft annað til brunns að bera.
Það
ueit
ll0rPar:
6n . er hægt að segja til syndanna,
vað sem því líður þýðir ekki að
vísdómi tilverunnar. Fjöldi
silj., 'a eru til f hverju landi, sem
an ^JUeð auð, sem þeir hafa náð sam-
luarT Sle^ °tuhogunum. Var þetta tak-
fratn'* ’ .Ile8ar röddin „Jeg vil á-
f^ei f hlÍóma8i fyrir eyrum þeirra?
ipgar iram 111 tjóssins, fram til nýt-
Sefn' heirra hæfileika, sem mjer voru
ekk;lr’ tram til starfsins! Það tjáir
dren r,a® stunda eins og lieimskur
drentí Ul°kki, sem starir á eplið
°g SÍ[S1I1S>. sem hjá honum stendur
eigi har sjálfan sig hversvegna hann
tegra _ert epli. Því ekkert er ógáfu-
.Epl
en öfundin.
Við '0 f|tllla getum við verið án, en
°kkur ^,111 elihl veri® án þess, að láta
hpg v,.elta eitthvað gott og stórt í
sem g °.ru hugsanirnar eru eimurinn,
^rWi,11^’- '’jetiua áfram. Ótlist ekki
hafj J.011111 °8 trúið ekki að strákar
engin ærsta lukku. Ærlegheitin eru
bvi ti, /öfrasproti, sem komið geti
bjfrgj* eiðar, að við eigum höll og
ið, en | egar við vöknum í fyrramál-
inn tjj jU eru einasti rjetti vegur-
gEefuna jSS’ aí5 vjer getum höndlað
Verður ’ ' hvaða mynd, sem hún svo
af fje ’ °g hvorl mikið fylgir henni
hví aj j a. ekki. Það gerir minst til.
Ur verióT. hefir sá miljónamæring-
hefðj v hamingjusamur til, sem ekki
°UaUnaClln ham>ngjusamari án milj-
Bankastjórar Útvegsbanka íslands.
Hjer birtasl myndir af bankastjórum hins mjja Útvegsbanka, er tók til starfa fyrir
skemstu. Frá vinstri: Jón Ólafsson alþm., Jón Baldvinsson alþm. og Helgi Briem, fyrv.
skattstjóri.
Um víða veröld.
----X-----
EKKJUR ABDUL í finnn ár liafa
HAMIDS ERFA nokkrir af fær-
--------------- ustu lögfræðing-
um Evrópu átt i málaferlum við
grísku stjórnina og við ýms olíufje-
lög, út af eignum Abdul Hamids
Tyrkjasoldáns, sem rekinn var frá
ríkjum af Ungtyrkjum árið 1909 eftir
33 ára harðstjórn og dó árið 1918.
Þetta mál hafa þeir flutt fyrir 9 af
uppálialdskonum soldánsins, sem
gerðu kröfu til arfs eftir hann. Og
málalokin urðu þau, að þær fá r*ð
minsta kosti tvær miljónir króna.
Abdul Hamid hafði notað stöðu
sína til að safna fje og honum hafði
tckist það. Þegar hann var rekinn
álti hann um 160 miljónir kr. í reiðu
fje en auk þess afar miklar jarðeignir,
olíulindir og sinknámur, sem gáfu af
sjer um 60 miljónir króna á ári.
Töldu menn eignir hans um 6 miljard
króna virði. Ungtyrkir slógu eign
sinni á allar fasteignir soldánsins. Þó
voru þær ekki formlega gerðar upp-
tækar, en ríkið hafði umsjón með
þeim og liirti arðinn af þeim. Þegar
Abdul Hamid dó átti hann níu „lög-
erfðakonur“ og þretlán börn með
þeim — en alls voru 190 konur i búri
lians er hann var rekinn. Þessar niu
konur settust að hjer og hvar i Ev-
rópu og börnin leituðu sjer borgara-
legrar atvinnu; þannig varð einn
prinsinn bifreiðarslóri i Berlín.
í Balkanstyrjöldunum tóku Grikkir
mikið land af Tyrkjum og í þessu
landi voru meðal annars miklar jarð-
eignir, sem soldáninn hafði ált. Grikk-
ir hirtu þetta land. En eftir að friður-
inn i Lausanne var saminn, kom það
í ljós, að ein greinin í friðarsamn-
ingnum hljóðaði svo, að einstakra
manna eignir í landshlutum þeim,
sem Grikkir höfðu tekið væru frið-
helgar. Og j)á sáu duglegir mála-_
færslumenn sjer leik á borði og fengu
„ekkjurnar" til þess að höfða mál
gegn grísku stjórninni. Var myndað
fjelag um alla kröfuhafana, ekkjurn-
ai niu og börnin þrettán, og lofuðu
málafærslumennirnir að greiða þess-
um 22 væntanlegu erfingjum 18.000
krónur á mánuði, gegn því, að fá
35% af því, sem hefðist upp úr krafs-
inu.
Og nú var grísku stjórninni stefnt
og loks eftir fimm ár hefir lnin geng-
ið að sæltum og skuldbundið sig til
að greiða erfingjunum 200 miljónir
króna. Einnig var olíufjelögunum
Itoyal Dutch Shell, Standard Oil og
Anglo Persian stefnt út af oliulindum
sein soldáninn liafði átt í Mosul. Þau
mál eru ekki útkljáð enn, en búist
er við að erfingjarnir hafi um hálf-
an annan miljard króna upp úr því
máli.
Samkvæmt lögum Múhamedstrúar-
manna var óleyfilegt að eiga meira en
fjórar konur, en vitanlega var soldán-
inn yfir þau lög hafinn, enda voru
stundum 600—700 konur í kvennabúri
hans. Af þeim voru 190 opinberar
hjákonur. Þegar liann var rekinn frá
ríkjum og sendur i útlegð var honum
leyft að hafa með sjer 20 konur, en
hinar hurfu út um hvippinn og
hvappinn, og lentu margar þeirra á
fjölleikahúsuin stórþjóðanna. Sam-
kvæmt lögum Tyrkja er kona því að-
eins arfgeng eftir mann sinn, að þau
hafi verið vígð 17. dag Ramadan-
mánaðar og að hún liafi fætt honum
son. Eru jiað níu konur, sem uppfylla
þessi skilýrði að því er menn vita,
en búist er við að fleiri sjeu til og
er verið að leita þær uppi. Það er
bankinn „Aegean Financial Trust“,
sem annast skiftingu arfsins. Ein af
þeim lögmætu ekkjum, sem fundist
liafa er Bedrifelek soldánsfrú, sem nú
á heima i París. Hún hafði verið
undurfögur á yngri árum enda var
liún æðst allra kvenna soldánsins, og
sú eina, sem hann mataðist með. Var
hún stjórnkæn og Abdul Harnid ráð-
færði sig oft við hana um vandasöm
mál, og mun þetta hafa verið ástæð-
an til þess að hann fjekk ekki að hafa
hana með sjer í útlegðina. Hún var
blóðþyrst og grimmlynd og henni er
kent um ofsóknirnar, sem Armenar
urðu fyrir af hendi Tyrkja. Eign-
uðust þau fimm börn og er Zileh
prins elstur þeirra; er hann fríður
maður og glæsilegur og liefir tekið
að sjer forystu kvenrjettindahreyfing-
arinnar í Tyrklandi, en móðirin hcfir
lifað af því að hafa ferðamannaskrif-
stofu i Paris. Annar af sonum sol-
dánsins er Abdul Kadir prins, uppá-
haldsbarn soldánsins, sem hann hafði
kjörið til að taka við ríkjum eftir
sinn dag. Hann er nú fiðluleikari í
Wien. —
----x-----
STÆRSTA MINNIS- í Black Hills í
MERKI í HEIMI. Suður-Dakota,
------------------- er stærsta
minnismerki veraldarinnar að verða
til. Það er Dani einn í Vesturheimi,
Gutzon Börglum, sem fyrir verkinu
stendur og hefir hann unnið að und-
irbúningi þess í fjölda mörg ár. En
sjálft verkið var liafið 1927 og er gert
ráð fyrir, að þvi verði lokið á sex
árum.
Það var heill fjallstindur af graníti,
sem valin hefir verið til þess að gera
minnismerkið úr, og á það að sýna
sögu Bandaríkjanna í fáum dráttum:
myndun rikjasambandsins, aukning
þess og efling, áhrif Panamaskurðsins
á velmegun ríkjanna og fleira þvi um
líkt. Á fjallstindinn verða höggnar
andlitsmyndir af hinum frægustu
látnu forsetum ríkjanna: George
Washington, Jefferson, Lincoln og
Roosevelt. Og á eina fjallshliðina
verður útdráttur úr sögu Bandaríkj-
anna högginn.
Það er Calvin Coolidge, fyrv. for-
seti, sem semur þessa sögu og verð-
ur lmn aðeins 500 orð, en flöturinn
sem þessi saga verður högginn i, er
80 feta hár og 120 feta breiður. Orðin
verða höggin svo djúpt i steininn, að
myndhöggvarinn álitur, að áletrunin
muni ekki veðrast burt fyr en eftir
miljón ár.
Gutzon Börglum hefir áður fengisl
við ýms risavaxin minnismerki, en
ekkert eins stórt og þetta, enda verð-
ur þetta stærst allra minnismerkja
sem menn þekkja. Sú hlið fjallsins,
sem höggin verður er þúsund feta liá,
og sumstaðar verður að liöggva lín-
urnar i myndunuin 230 fet inn í fjall-
ið. Andlit forsetanna eru 60 fet, frá
höku til ennis og sjálfar myndirnar
eru 420 feta háar. Til samanburðar
má geta þess, að Rhodosmyndin mikla
var 109 feta há og sfinxinn i Egypta-
landi 66 feta hár.
í björtu veðri á að vera hægt að sjá
bæði myndirnar og áletrunina í
marga mílna fjarlægð. Andlitsmynd
Washingtons verður efst á tindinum,
í 6—7 þúsund feta hæð yfir sjávar-
máli. Fjallshliðin veit mót suðri, svo
að sólskin verður á myndinni mestan
hlula dags þegar sólar nýtur. Áletr-
unin verður gylt.
Verkinu er svo langt komið, að bú-
isl er við, aðhægt verði að afhjúpa
höfuð’ Washingtons á þjóðhátíðardegi
Bandaríkjanna, 4. júlí í sumar.