Fálkinn - 04.11.1933, Side 4

4
F A L K 1 N N
Sunnudags hugleiðing.
I. Mós. 39:9. Hvi skylili jeg
aðhafast slíka óhæfu og
syndga á inóti Gufii.
Hvernig; var þvi eiginlega var-
ið, að Jósef' skyldi geta unnið
slíkan sigur? All oi' oi'l er þáð
afsökunar-viðbára, þegar holds-
fýsnin hefir náð vilja sinum:
eg gat ekki annað! Og líafi
maður þó ekki sje nema einu
sinni þekt til slikrar baráttu
ungs manns, þá verður maður
þó að játa að nokkuð er hæft
i viðbárunni: jeg get ekki annað!
En hvernig stóð á þvi, að Jósef
gat þetta? Sannarlega voru
holdsfýsnir og ástríður binna
ungu ísraelsmanna engu minni
en bræðra þeirra hér á norður-
hveli jarðar. Úrlausnin felst í
svari bans: Hví skyldi eg aðhaf-
ast slíka óhæfu og syndga á
móti guði? Hann var handgeng-
inn Guði og mintist nú þess,
sem bann hafði ívrir liann
gjört; og við það liafði syndin
mætt þeirri mótspyrnu innra
hjá honum, sem var langtum
meiri og öflugri en allar vtri
varnir, góð áform og alvarlegar
áminningar.
Ætlir þú þér að slanda á móti
freistngunni af eigin rammleik,
þá mun hún fyr eða síðar bera
þig ofurliði — þvi að „myrkr-
anna vald er voðalegt“. En gjör-
ir þú þér það hinsvegar ljóst,
að með því að láta raddir freist-
inganna og þínar eigin ástríður
ráða, þá rýfur jn’i grið við Guð
og skapraunar Frelsara þínum.
honum, sem með brennandi
kærleiksþrá horfir á þig frá
krossinum, þar sem hann dó
til að leysa þig undan synd og
dauða, og að hver ný synd þin
og brösun veldur bonum sárs-
auka, —■ þá, en fvr ekki, öðlast
þú styrkleik Jósefs, til að vi'nna
sigur í freistingunni.
Þú, sem ert í freistni staddur,
gefðu ]n>r tíma lil að renna
huganum til þíns kærleiksríka
Frelsara og minstu jiessara
orða:
Orsökin til allra kvala þinna,
er ógurlegur grúi synda
minna.
E. Borregaard. Á. Jóh.
Vakið og biðjið
svo að þér fallið ekki í
freistni, andinn er að sönnu
reiðubúinn, en lioldið er
veikt. Mt. 26:41.
Treystu Drotni
og hann mun gæta þín.
Þín vegna býður hann út
englum sínuni, til þess að
gæta þín á öllum vegum
þínum. Sálm. 91:11.
Heitmann’s
kaldur litur til
heimalitunar.
Alfred
Alfred Nobel var einn i hin-
um fámenna flokki skandina-
viskra mikilmenna, sem tvi-
mælalaust var langt á undan
samtíð sinni. Hann var fyrsti
auðkýfingur og iðjuhöldur Norð-
urlanda á alþjóða mælivarða og
stjórnmálahugsjónir hans kom-
usl lengra fram í tímann en
hugmvndir núlímamanna um
sömu efni. En lumn fann sig
ekki knúðan til að láta bera á
sjer og því síður til að rita
endui minningar sínar en það
er sjúdómur á stórmennum nú-
tímans. Honum var óskiljanlegt
að almenning varðaði nokkurn
skapaðan hlut um hann eða það,
sem hann tæki sjer fyrir hend-
ur og kemur þetta fram í svari
bans til Ludvigs bróður síns,
er liann skrifaði lionum og bað
hann um að skril'a æfiatriði sín.
Svar Alfred Nobels var á jiessa
leið:
„Nafn: Alfred Nobel hálf-
dauður aumingi, sein með-
aumkvunarsamur læknir liefði
átt að kyrkja jægar bann há-
grátandi hóf innför sína í lífið.
Helstu afrek: að breinsa á sjer
neglurnar og vera ekki öðrum
lil byrði. Helstu gallar: að vanta
fjölskyldu, gott skap og liraust-
an maga. Stærsta og eina ósk:
að vera ekki grafinn lifandi.
Mesta yfirsjón: a'ð tigna ekki
mainmon. Mikilsverðir viðburð-
ir: Engir“.
Þannig kynti Alfred Nobel
sjálfan sig. Ummælin eru ofur
yfirlætislaus og það er alls ekki
mikils krafist, þó að þá, sem
liafa beyrt afreka Nobels getið,
langaði til að vita ofurlítið
meira um hann. Hvernig bann
varð stórgefandinn og stofnandi
merkasta sjóðsins, sem um
langt skeið var til i veröldihni,
efndi til verðlaunanna, seni enn
þykja meslu heiðurslaun, sem
gefin eru í veröldinni, eða að
minsta kosti austan hafs.
Það er best að lialda dálíti'ð
aftur i timann til þess að svara
þessari spurningu og byrja með
því að rekja bændaætt cina
sænska , sem einhverntíma í
firndinni hafði tekið sjer ættar-
nafnið Nöbbelöv. En í móðnr-
ættina er Olol' Rudbeck ætlfað-
ir Nobels, en bann var meðal
mestu manna, sem Svíþjóð hef-
ir alið. Og þegar jarðnesk til-
vera Alfred Nobels hófst hinn
31. október 1833, er hann kom
grenjandi inn í tilveruna í bak-
húsinu í Norrlannsgatan 11 í
Stokkbólmi, |)á liafði hann feng-
ið margskonar gáfu í vegarnesti,
gáfu, sem bafði gert vart við
sig um tvö hundruð árum áð-
ur, lijá ættföður sínum, Olof
Þedersen; sonur Olofs þessa
varð svo hinn fyrsti Nobelius,
er giftist Wendulu Rudbéck,
dóttur Olofs Rudbeek, l'jölviturs
Nobel 1833-1933.
manns og lengi rektors Uppsala-
báskóla. Ættleggur jieirra fjekk
fjölhæfar gáfur úr báðum átt-
um og ]>essar gál'ur nýttust vel
og skópu bæði snilld og auð
er fram liðu stundir. Er í mörgu
tilliti ættarmót íneð Olol' Rud-
beck og al'komanda hans Alfred
Nobel og enda fleiri manna í
þeirri ætt. Olof Rudbeck var af-
liurða snillingur í stærðfræði,
stjarnfræði, efnafræði, cðlisl'ræði
og aflfræði, jurtafræði, dýrafr.
og byggingalist og einmitt í
þessum greinum var Alfred
Nobel færastur.
Alfred Nobel var heimsborg-
ari fæddur í Svíþjóð, ólst
upp í Rússlandi og menntaðist
í Ameriku. Lengst al' æfinni
var bann á ferðalögum um öll
lönd heims; hann átti heima í
París, Bofors en þó lengstum í
Riviera. Hann talaði og skrif-
aði ensku, þýsku, frönsku,
sænsku og rússnesku, svo vel að
orð var á gert. Hann átli
sprengiefnaverksmiðjur um
allan lieim og verksvið hans
var um allan heim. En hann
glevmdi því aldrei, að hann var
fyrst og fremst Svii og fyrsta
og síðasta liugsun lians snerist
um ættjörðina og Svíum fól
bann að ráðstafa arfleiðsluskrá
sinni og framkvæma bana
„vegna þess að hann liefði liitl
fyrir fleiri lieiðarlega mehn i
Svíþjóð en í nokkru öðru landi
lieims". Faðir bans, Immanuel
Nol)el var sjálfmentaður mað-
ur og mjög hugvitssamur. Með-
al annars bafði bann fundið
upp tundurduflin og það urðu
Rússar sem fyrstir urðu lil að
hagnýta sjer þessa uppgötvun,
enda dvaldist Innnanúel Nobel
lengst æfi sinnar i Pjetursborg.
Árið 1863 bafði bonum tekist
að gera blöndu úr púðri og
nitronglycorini og var þessi
blanda miklu sterkara sprengi-
efni en púður. Það var þessi
uppfinning sem Alfred sonur
bans endurbætti svo mjög síð-
ar meir, að hún varð undirstaða
liins mikla sprengiel'naiðnaðar,
sem Nobel varð frægur fyrir.
Bræður Alfreds Nobel, Pnnil
Róbert og Ludvig hafa meslan
beiðurinn al' því að finna og
notfæra oliulindirnar í Kákasus
og ])eir urðu frömuðir þess að
þarna reis upp blómlegur iðn-
aður, sem lagðisl niður um sinn
við slyrjöldina og byltinguna í
Rússlandi, en nú er hafinn aft-
ur í stærri mynd en nokkru
sinni áður.
En sá sem hefir al'lað ætt-
inni mestrar frægðar er þó tvi-
mælalaust Alfred Bernbard
Nobel. En nú skal eigi farið út
i það, að reyna, að rekja upp-
götvanir ])ess merka manns, en
hinsvegar segja lítið eitl frá
bonum sjálfum og lífsskoðun
lians, sem að sinu leyti ekki
er ómerkilegri en uppgötvanir.
sem hann hefir orðið frægur
l'yrir. Þó má varla láta þess ó-
getið, að Nobel gerði 85 mis-
munandi uppgötvanir, er flestar
vissu að sprengiefnagerð. Einna
merkust var uppgötvun hans á
reyklausu púðri, svonefndu
„ballistit". Tilraunir hans í
sprengiefnagerð vorn í rauninni
framhald af starfi föður hans.
Og þegar bonum hafði lekisl
að þjetta nitronglycerinið, sem
framan af var notað sem fljót-
andi sprengiefni og gera úr því
„dynamit“, sem var miklu
bættuminna í meðförunum en
liið fyrnefnda, mátti lieita að
nafn hans sem hugvitsmanns
' æmist á allra varir, enda stol'n-
aði Nobel von bráðar dynamit-
verksmiðjur" bæði i Englandi,
Rússlandi, Spáni, Þýskalandi,
Austurriki og Frakklandi.
Dynamitið var öflugasta
sprengiefni þeirra lima og ó-
metanlegt í liernaði. Það var
kaldhæðni örlaganna, að sá
maður, sem líklega liefir verið
einn mesti friðarvinur sinná
tima, skyldi verða til þess að
frainleiða þetla manndrápstæki,
en Nobel ljet ])á skoðun í ljósi,
að því öflugri, sem manndráps-
tækin yrðu, því erfiðara yrði að
heyja stríð, uns svo l'æri að
morðvoi^nin yrðu svo geigvæn-
leg, að óhjákvæmilega kæmist á
eilifur friður. — —
Það sem gert hefir nafn No-
bels víðfrægl um allan lieim eru
fyrst og fremst stórgjafir hans
lil eflingar ýmsum velferðar-
máhun og heiðurs þeim sem að
þeim hafa unnið. Samkvæmt
binni stuttu arfleiðsluskrá hans
eiga þeir menn að njóta verð-
launa af vöxtum þess fjár, sem
bann ljet eftir sig, er á umliðnu
ári hafa gerl mannkyninu inest
gagn, og skal eigi farið eftir
þjóðerni við úthlutun verðlaun-
anna. Ein verðlaunin eru ætluð
þeim, sem gert hefir heilla-
drýgstu uppgötvun í eðlisfræði,
önnur fyrir afrek í efnafræði,
en ])riðju fvrir uppgötvanir í
læknis- eða líféðlisfræði. Þá eru