Fálkinn - 27.06.1936, Blaðsíða 9

F Á L K I N N
9
Síofa með minjum frú Vastmanland. Stofa frá Delsbo i Helsingjalandi.
g'umla innanslokksmuni af bændum
fyrir lílið verð. Svo ákvað hann að
lialda sýningu á sveitaklæðnaði til
þess að vekja áhuga og eigriast meira
fje til innkaupa. Sýningin varð að
vera svo úr garði gerð að hún lað-
aði fólk að sjer. Það er ekki sjer-
lega gaman að horfa á gamla fata-
garma. Hann varð að fá líkön til
þess að klæða fötunum — mannslíkön
liaglega og smekklega gerð, og skipa
þeim í ákveðnar deildir. Þetta kost-
aði fje. Hann sneri sjer til ríks manns
og bað hann um allstórt lán. Maður-
inn játti því, en þá yrði sýningin að
koma til Gautaborgar, því þar átti
maðurinn heima. Hazelius hafði al-
sænskt fyrirtæki með höndum. Stokk-
hólmur varð að vera miðstöð þess,
höfuðstaðurinn. Hann hafnaði boð-
inu (en fjekk samt 1000 krónur lijá
ríka Gautaborgaranum, sem var heið
ursínaður).
Þetta var byrjunin. Árið 1880 hafði
Hazelius eignast safn, sem var í
ýmsum skálum við Drotninggatan
og nokkrum stórum ibúðum, ogt
hafði að geyma muni frá öllum bygð-
um Sviþjóðar og frá nágrannalöndun-
um: fatnaði, búsáhöld, húsgögn, inn-
anstokksmuni, verkfæri og vopn.
Mestur hluti þessa kom frá bændum
hinna ýmsu bygða, en auk þess var
fjöldi muna af heimilum hinna æðri
sljetta, eins langt aftur í tímann og
til var, þ. e. a. s. fram til miðalda.
Hazelius hafði skrifað fjölda minnis-
greina á ferðalögum sínum og fjölda
brjefa átti hanh frá trúnaðarmönn-
um sínum og ýmsum sjálfboðaliðum
utan lands og innan, er snertu söfn-
un þjóðmenja og upplýsingar um
hvar ýmsir merkir hlutir væru til.
Hann var sjálfur orðinn gagnkunn-
ugur — eini slíki maðurinn í land-
inu — menningarerfðum alls ríkis-
ins (aðrir þektu ekki nema sveit
sína og nágrenni).
Þetta ár, 1880, var starfs- og
lektarvert. Hann lagði ekki fram
neinar kostnaðaráætlauir. Sagði
þeim aðeins, að nú fyrst skyidi
hann koma hugsjón sinni um
þjóðminjasafn í framkvæmd, og
að þeir skyldu sjá og sanna að
það borgaði sig — jafnvel fjár-
hagslega, ef það væri sú hlið
málsins, sem gerði þeim órótt. Hon-
um skyldi takast að koma á fót
stofnun, sem hann nefndi „safn
undir beru lofti“. Það vildi svo til,
að þetta fyrirkomulag hafði verið
notað við nokkrar stórar sýningar í
Mið-Evrópu, þar sem reistar höfðu
verið eftirlíkingar að húsum, sem
höfðu sjerstæða sögulega eða þjóð-
fræðilega þýðingu, og komið fyrir
i þeim mannlíkönum eða jafnvel
lifandi fólki í búningum þeim, er
áttu við þann tíma, sem verið var
að sýna. En hjer var nú ekki um
slíkan leik að ræða. Hazelius hefir
haft þetta í huga, að minsta kosti
1885, er hann keypti gamlan bæ frá
Mora í Dölunum. Þessi stofa, nokkrir
kolabrennslumannakofar, falleg stofa
frá Blekinge og Lappabústaður með
íverukofum og geymslu, var nú reist
á Skansinum og skipuð húsgögnum;
var girðing sett umhverfis, svo að
hægt yrði að selja inngangseyri,
Lappar og Dalafólk var fengið í bú-
staðina — hinir fyrri með lireindýr
sín og liunda — og þegar Skansinn
var hátiðlega opnaður almenningi,
að konungi og ýmsu stórmenni við-
stöddu ásamt hrifnum borgarlýð
Stokkhólms, var hugmyndin með
fyrirtækinu orðin skýr og ákveðin.
Hjer stóðu gömul sænsk hús í
sínu eðlilega umhverfi. Hjer var
skuldabyrðin orðin þung þessum
manni, sem nú var af ljettasta skeiði,
og þar að auk hafði orðið fyrir
þeirri þungu sorg að missa ástríka
eiginkonu sína. Hann bauð ríkinu
að taka við safninu, en eignir þess
voru orðnar miklu meiri en skuld-
irnar sem á því hvíldu. Ríkisþingið
kynokaði sjer við því, og olli ])ví
á aðra hliðina varkárni en á hina
brellur öfundsjúkra manna. En
gerðisl æ ómannblendnari með aldr-
inum; hann var altaf á gægjum eftir
nýjum úrræðum, betlandi, iánbeið-
andi,— og með hverjum deginum
jukust söfn hans og sjóndeildar-
hringur hans yfir hið risavaxna
verkefni stækkaði.
Árið 1891 komu framkvæmdir hans
á ný flatt upp á þjóðina. Hann varði
sínum síðasta eyri til þess að kaupu
sjer afnotarjettinn af gríðar stórri
Þjóðdansar ú danspallinnm.
Hazelius og vinir hans tóku til sinna
ráða. Nordisk Museet varð einka-
stofnun, en eins og svo oft áður með-
an safnið var að verða til, safn-
aðist ærið fje víðsvegar um landið
og grundvöllurinn var lagður að
byggingarsjóð, sem eftir nokkra l)ið
fjekk tekjurnar af fyrsta peninga-
happdrættinu, er ríkið hafði um-
s.jón með. Lífið í þessum fjáröflun-
um var Hazelius sjálfur, þó að hann
landspildu í Djurgárden, landi aust-
an við borgina, sem var konungseign,
og hafði áður verið notað sem
skemtigarður og sumpart til bygg-
inga. Landið sem Hazelius
fjekk var byggingarlóð.
Það var frá gamalli tíð
kallað Skansinn og náði yf-
ir fjallshæð, og var útsýni
ágætt þaðan yfir borgina
og skerjagarðinn. Efst á
hæðinni hafði einn af fyr-
verandi eigendum reist há-
an turn úr steini, og var
þar veitingastaður. En alt i
kring var villigróður og
sumpart leifar af gömlum
skrúðgörðum og voru þar
sumarbústaðir, eldri og
yngri, og umsjónarmanns-
bústaður.
Fyrir það fyrsta af land-
inu, miðbikið sjálft, borg-
aði Hazelius 100.000 krónur
— feikna fje á þeirri tíð!
Hvað ætlaði hann að
gera við fjallshnúkinn í
Djurgárden? Var hann orð-
inn ruglaður, þessi bless-
aði dr. Hazelius? Vinir
hans, sem voru hræddir
við málsúrslitin, reyndu að
aðvara liann. Svarið sem
hann .gaf þeim var eftir-
Stofa frú höfðingjasetri snemma ú 1S. öld.
Stjörnudrengir með Þrettándastjörnuna.