Fálkinn - 24.10.1936, Blaðsíða 6

6
FÁLKINN
I
A EGGJAMIÐUM
ÞaS cr lilil verstöð norður við ís-
haf. 1‘orpið stendur á vistlegum og
notalegum stað, inst í þröngum firði,
og eru há fjöll og brött á báðar hend-
ur. Þar eru átta eða níu fiskkaup-
menn. Allur veiðiskipaflotinn, sem
fiski stundar á miðunum við „Egg-
ina“, leitar þvi þangað, til þess að
selja aflann. En oft eru ógæftir á
þessttm slóðum, og þessvegna er oft
þröngt í búi hjá fiskimönnunum,
bæði þeim, sem heima eiga í sjálfri
verstöðinni, og ekki síður hinum,
sem komnir eru langt að. Á ári
hverju „róa“ frá þessari verstöð 50—
00 bátar, og engin bkla-skrifli mega
það vera, setn veiðar stunda við Egg-
ina. Nei, — það verða að vera sterk-
ar fleytur og vel búnar, sem stand-
ast eiga sóknina þar, því að oftast
er það grátt gaman, að sækja sjó á
Eggjarmiðin.-------------
Það er einhvern seinasta daginn i
febrúarmánuði. Dimt er i lofti og
kolgrá skýin þjóta á fleygi ferð tit
suðuráttar. Vindurinn ýlir í báta-
reiðmn og húsabustum, og uppi á
fjallahnjúkunum þyrlast upp snjórinn
og er til að sjá eins og þjett og drif-
hvít þoka. Drifhrannirnar skella yf-
fiskiskúturnar og sjórinn verður að
íshúð á köðlum og reiða og þilfari.
Það var norðan garður. Bátarnir liggja
við örugg legufæri. Sumir liggja við
inyggjur, en flestir eru úti á leg-
unni og toga i festarnar. Þessi veð-
urofsi iiafði nú staðið í rúmar tvær
vikur. En þennan dag var hann með
ygldara móti. Það voru litil mót á
því, að veðrinu ætlaði að slota í
bráðina. Það virtist öllu fremur fara
síversnandi.
En undir morgun næsta dag, „datt
hann niður“. Það komu smáglufur i
skýjaflókana, svo að hjer og þar
grilti í bláan himin. Það dró mikið
úr storminum, og um miðdegisbil
mátti heita, að komið væri sæmilegt
veður. Himininn var aftur orðinn
heiður og blár, — aðeins sáust skýja-
'tætlur á stangli, út við sjóndeildar-
baug. Vindstaðan hafði snúist frá
norðri til austurs, og um kvöldið
lofaði veðúrstofan hægviðri.
Fóru menn nú liið óðasta að búa sig
undir „róður“, út að Egg, til þess að
hafa not af góða veðrinu, á meðan
það hjeldist. Og þegar um þrjú leyt-
ið um morguninn, mátti heyra að
menn voru komnir á stjá við höfn-
ina. Mótorskellir í sterkum vjelum
og hvellar karlmannsraddir kváðu
við úr öllum áttum og rufu morgun-
kyrðina. Það er búið að leysa mótor-
bátana, sem hundnir voru við bryggj-
urnar. Þeir bruna út fjörðinn með
fullri ferð, og sjórinn freyðir um
hógana. En bátarnir, sem liggja úti
á höfninni, verða seinni fyrir. Mótor-
arnir mása og skella, þegar verið er
að draga upp legufærin. En alt geng-
ur þetta rösklega, og þeir sigla út
fjörðinn, hver af öðrum.
Nú eru þeir allir komnir af stað,
nema einn. Það er „Hrönn“, — þrjá-
tíu feta mótor-„kúttari“. Hún hefir
sótt á Eggjarmiðin tólf vertíðar, og
eigandinn hefir verið heppinn, bæði
með bát og afla. En i þetta sinn
hróflar „Hrönn“ sjer ekki. Vjela-
maðurinn, sem kallaður er Lárus
langi, bjástrar við vjelina, kófsveitt-
ur, en kemur henni ekki í gang. Hún
þráast við liann og vill honum í engu
hlýða. Þó fer nú svo að lokum, eftir
tveggja tima strit, að liún fer að hósta
og þá er nú hafður hraðinn á, að
draga upp legufærin. Þeim á „Hrönn“
hefir nú seinkað um röskar tvær
klukkustundir, og nú er vjelin látin
fara það sem hún kemst, og „Hrönn“
brunar út fjörðinn á fullri ferð.
Húsin hverfa smám-saman, fyrir nes-'
oddann, og eftir hálfrar stundar sigl-
ingu, er „Hrönn" komin út á rúm-
sjó. Veðrið er sæmilegt. Litils háttar
kul, af norðaustri, ýfir hafflötinn.
En undiraldan er þung og mikil,
eftir óveðrið undanfarna daga, en
þvi skeyta karlarnir ekki. Þeir eru
því svo vanir, að þungur sje sjór á
þessum slóðum.
Formaðurinn, sem staðið hefir við
stýrið í stýrisskýlinu, kallar nú til
eins hásetanna, sem er frammi á
þilfarinu:
„Taktu við stýrinu ofurlitla stund,
Óli minn, á meðan jeg fæ mjer kaffi-
sopa“. Hann er orðinn sárgramur
yfir töfinni.
Frammi í „lúgarnum" ýlir i kaffi-
katlinum, sem stendur á ofninum.
Formaðurinn tekur fram rúgbrauð
og smjörlíki, og skenkir sjer fulla
könnu af sjóðandi heitu kaffi. Hinir
karlarnir, sem sitja á bekkjunum um-
hverfis borðkrilið, fara að dæmi
hans, og síðan fara þeir að skegg-
ræða um vjelina og veðrið.
Formaðurinn segir, að ekki komi
til mála, að vera að bjástra við þenn-
an vjelaskratta lengur en þessa ver-
tíð á enda. Hann ætlar að fá sjer
nýja vjel á næsta ári. Það er sann-
arlega engin vanþörf á því, — segir
hann, — því að livergi er þörf á
tækjum, sem óhætt er að treysta, ef
það er ekki á þessum miðum.
„Altaf má búast við óhöppum, —
ekki síður þetta ár, en í fyrra. í
fyrra mistum við sex menn á Egg-
inni. Af einum bátnum skolaði út
fjórum mönnum, af sex manna á-
höfn.------Nei við þyrftum að eign-
ast botnvörpunga. Það eru traustar
fleytur ....“
Siðast, þegar þeim hafði gefið á
sjó, höfðu tólf erlendir togarar ver-
ið að veiðum á Eggjarmiðunum, alt
umhverfis þá, — mokað upp fiskin-
um og eyðilagt fyrir bátunum mikið
af veiðarfærum.
„Það endar með því, að við förum
allir á sveitina", sagði Lárus langi,
— „ef þessu heldur áfram“.
„Já, það er deginum ljósara", tók
formaðurinn undir. „En það sem við
þörfnumst mesl af öllu, er það, að
fá röggsama landhelgisgæslu. Land-
helgisgæslan, sem við eigum við að
búa nú, er iekki annað en kák og
mest fólgin í blaðaskrifum, — og ekki
reka þau togarana úr landhelgi ....
En hvað er jeg annars að hugsa, —
nú erum við búnir að sigla í tvo
klukkutíma, og vesalingurinn hann
Óli stendur altaf við stýrið. Hann er
eflaust orðinn blár og bólginn af
kulda. Heyrðu Markús, — farðu nú
upp og taktu við stýrinu ofurlitla
stund“.
Markús var piltur rúmlega tvitug-
ur. Hann fer í olíuföt og setur upp
sjóhatt, fer siðan aftur í stýrisskýli
og’ tekur við stýrinu af Óla, en Óli
fer fram í lúgar.
Þegar Markús er orðinn einn,
hvarflar hugur hans heim. Einkum
dvelst honum við skilnaðarstundina,
— þegar hann kvaddi foreldra sína
og unnustuna elskulegu. Það er nú
senn mánuður, síðan hann fór að
heiman. Hann liafði lofað þeim að
koma bráðlega heim aftur .... Svo
niðursokkinn er hann í hugsanir sín-
ar, að hann stýrir bátnum á gler-
dufl, sem verður fyrir skrúfunni og
mölbrotnar. Hann tekur upp úrið
sitt og lítur á það.
„Jæja“, tautar liann fyrir munni
sjer, „enn eigum við eftir tveggja
tíma siglingu út á miðin“.
Þrem stundum síðar, varð alt i
uþpnámi heima í verstöðinni. Veður-
stofan hafði' látið útvarpa aðvörun
um það, að fárviðri væri í aðsígi,
— eða öllu heldur væri að skella á.
()g nú voru allir bátarnir á sjó. Það
var ægilegt til þess að hugsa. Og
enga hjálp var liægt að senda sjó-
mönnunum. Enginn þeirra hafði út-
varpstæki, og björgunarskúta var
engin til á þessum slóðum, þegar
þetta gerðist. „
Karlmennirnir voru þöglir og þung-
ir á brúnir, yngra kvenfólkið var
föll og fálátt, en gömlu konurnar
hjeldu svuntuhornunum upp að aug-
um sjer, kjökrandi og andvarpandi,
og þær ljetu í ljós, það sem alt hitt
fólkið hugsaði: óttann um það, að
enn myndi bætast við ekknahópinn
í þorpinu þennan dag.
Bátarnir, á Eggjamiðunum, eru
sem óðast að draga línurnar og eru
sumir langt komnir. En þeir .i
„Hrönn“ eru seinastir fyrir, eins og
við var að búast. Þeir eru þó farnir
að draga línuna líka, en þeir virðast
ætla að verða óheppnir með aflann
þennan dag .... Bátarnir leggja af
stað heimleiðis hver af öðrum, og
loks er „Hrönn“ ein eftir á Egg-
inni. Þeir eiga eftir að draga tæp-
an þriðjung af linunni, — og nú er
þorskur svo að segja á hverjum öngli
.... Bátverjar eru svo önnum kafnir,
að þeir taka ekki eftir því, að nú
hefir snögglega syrt í lofti. Og alt í
einu, og öllum á óvart, skellur yfir
þó fyrsta stormkviðan. Þeim verður
hverft við og sjá nú allir, hvað er
að gerast. „Hann er að búa sig undir
að gera norðanstorm i dag, piltar.
Herðið þið ykkur, að draga línu-
stúfinn". Karlarnir stritast við, alt
livað af tekur, og eru kófsveitir, þó
að kuldinn sje napur. Þeir vita hvað
það er að vera á Eggjarmiðunum i
norðanfárviðri. Þeir vita hve litlar
eru líkurnar til þess, að ná landi lif-
andi, á slíku bátkríli, nema eitthvert
sjerstakt lán komi til.
Nú kemur önnur stormhviða, enn-
þá snarpari en sú fyrri, og ægileg
holskefla eltir uppi bátinn, hellir
sjer yfir hann svo að nærri liggur,
að hún færi hann alveg í kaf. Þegar
skútunni skýtur upp aftur og hún
er búin að hrista af sjer haflöðrið.
vantar Ivo mennina. Hinir skipverj-
arnir sjá höfði skjóta upp, nokkra
faðma fró bátnum. Þeir heyra eitt
óp. Höfuðið hverfur og sjest ekki
aftur. „Lokið lestinni tryggilega.
piltar, og skerið á línuna!" skipar
formaðurinn. Skipuninni er hlýit
samstundis, og nú hefst ægileg bar-
átta um líf og dauða, við hin tryltu
náttúruöfl. Oft höfðu hraustir dreng-
ii' orðið eftir úti ó Eggjamiðunuin
og enn höfðu nú tveir menn orðið
þar eftir. Þeir voru nú þrir eftir á
bátnum, af fimm manna áhöfn.
Mundi þeim verða hlíft? Það var á-
kaflega hæpið. Það var alveg til-
gangslaust, að reyna að gera nokkra
tilraun til að brjótast á móti þessu
ofsaveðri, sem nú var skollið á, og
hauga-sjó. Skásta úrræðið myndi
verða það að hleypa beint undan, ef
takast mætti, að nó lendingu í hlje
við Dranganes. Stormurinn virtist
fara sívaxandi. Holskeflurnar æddu
á eftir bátnum, himinháar, og skullu
yfir hann, hver af annari. Veiðar-
færum og öllu, sem lauslegt hafði
verið á þilfarinu, var fyrir löngu
skolað út. Stormurinn hamaðist og
hvæsti, eins og tryltur djöfull, í
rám og reiða, og öldurnar virtust
þá og þegar myndu liða bátiún í
sundur, ögn fyrir ögn.
Vjelamaðurinn hefir verið niðri í
vjelarúminu, en kemur nú upp og
sætir lagi, að komast fram í lúkar.
En þegar hann er nýbúinn að ganga
frá hurðunum, skellur brotsjór aftan
á bátinn, og keyrir hann í kaf. Þeg-
ar hátnum skýtur upp aftur, er
stýrisskýlið horfið og með því for-
maðurinn líka. Vjelarúmið er fult af
sjó og vjelin stöðvuð.
Þarna hafði hurð skollið nærri
hæhnn vjelamannsins. Hann finnur,
að bátinn rekur nú stjórnlaust, fyr-
ir vindi og sjó, og hann skilur hvað
gerst hefir uppi. En hann er rólegur.
Hann er við þvi búinn að deyja í
dag, og það skelfir hann ekki. Hann
óttast ekki d’auðann.
Alt i einu verður honum hverfl
við. Honum heyrist hann heyra and-
ardrátt. Hann svipast um, og í einu
fletinu sjer liann mann, liggjandi í
hnipri. Þetta er Markús, og er reyrð-
ur við fletið. Lárusi þykir vænt um
þetta. Hann er þá ekki einn, eins og
hann hafði ætlað. Hann þrífur i
öxlina á Markúsi og ætlar að reyna
að lífga liann við, en i sömu svifuiu
kastast báturinn snögglega á aðra
hliðina. Vjielamaðurinn hendist á
bak aftur, missir jafnvægið, liöfuðið
slæst við borðkantinn og maður-
inn rotast.
Þegár Lárus raknaði úr rolinu, lá
hann í lllýju rúmi og við hliðina á
honum ló Markús fjelagi hans, í
værum svcfni. Lárus verkjaði í höf-
uðið. Hann strýkur um það annari
hendinni og finnur, að það er reifað
Jiykkum umbúðum. Hann fer að
reyna að koma skipulagi á hugsan-
irnar, en það er eins og heilinn
neiti að starfa. En það eitt skynjar
hann þó, að þeim fjelögum hefir
verið bjargað á einhvern undursam-
legan hátt.
Hann sofnar aftur, og þegar hann
vaknar að nýju, leið honum mun
betur og gat hann nú gert sjer grein
fyrir því, sem gerst hafði úti á mið-
unum.
Litlu síðar kom kona inn i lier-
bergið lil þeirra fjelaga. Varð Lárusi
fyrst fyrir að spyrja hana, hvermg
þeim hefði verið bjargað. Var lionum
nú sagt, að skútuna hefði rekið upp
undir Dranganes, og hefðu menn i
landi komið auga á hana og farið út
að henni í mótorbát. Sjógangur hafði
þar ekki verið mejri en það, að
þeim tókst slysalaust, að komast um
horð í „Hrönn1, sem þá hafði verið
orðin all illa til reika. I lúgarnum
höfðu þeir fundið Markús reyrðan
við eitt fletið og vjelamanninn skorð-
aðan ó milli bekkjar og borðfótar,
— báða meðvitundarlausa. Höfðu
þeir nú flutt þá fjelaga yfir í sinu
eigin bát og síðan siglt til lands,
með „Hrönn“ í eftirdragi.
Þegar Markús raknaði úr rotinu og
var búin að átta sig, sagði h'ann sína
sögu. Hún var ekki margbrotin •
Honum hafði fallið allur ketill í eld,
þegar fjelögum hans tveimur, skol-
aði út. Hann hafði klöngrast ,frammi‘
og búið þar um sig, því að ekki
hafði lionúm komið annað til hugar,
en að þeir væri allir dauðadæmdir
á „Hrönn“.
Tveir bátar týndust alveg í þessu
veðri, og sextán menn fórust.
Th. Á. ísl. eftir norskri frásögn.
í þorpinu Muglavit i Rúmeníu býr
bóndi, Pétrache Lupu að nafni, sem
segir að guð hafi vitrast sjer og gef-
ið sjer mátt til þess að gera krafla-
ver. Hefir fólk þyrpst til hans í all
sumar til þess að fá lækingu
meína. sinna og fjöldi fólks hefir farið
frá honum heilbrigður, svo að þorp-
ið Muglavit er nú orðið einskonar
Lourdes. Hefir almenningúr þá trú
Lupu sje sannheilagur maður og
trúir á hann. Ekkert vill hann taka
fyrir lækningar sinar, en ef einhver
neyðir hann til að taka við þóknun,
þá gefur hann hana jafnharðan til
fátækra. — Nýlega var sonur þessa
bónda skírður i viðurvist þúsunda
af áhangendum Lupu, Grísk-kaþólsk-
ur prestur skírði, en konungurinn
var skírnarvottur. Var hann þó ekki
viðstaddur en ljet háttsettan hers-
höfðingja mætá i sinn stað og gaf
15.000 lei (um 450 kr.) til uppeldis
barnsins.