Fálkinn - 15.01.1938, Blaðsíða 14

I
14
F Á L K I N N
Um kanínur og fleiri dýr.
Eftir ÓLAF FRIÐRIKSSON.
i.
Þcgar Hjörleifur og Ingólfur, áriö
<S74, hjeldu skipum sínum upp undii
íslánd, hefir vafalaust öðru hvoru
inátl heyra hnegg, baul, jarm, hrin-
ur, mjálm og gell, því jieir flutlu
me'ð sjer hesta, nautgripi, kindur,
gcitur, svin, kelti og lninda. tíf til
vill höföu þeir líka irieð sjer hænsni,
cndur og aligæsir, þvi sumir land-
námsmennirnir hafa komið með a 1 i-
fugla. Einliverjir þeirra fluttu líka
nieð sjer mýs, en ekki þó viljandi,
hcldur hafa þær slæðst mcð í lar-
angrinum. Hjer munu ekki hafa ver-
ið önivur landdýr en refurinn, þeg-
ar landnámsmennirnir komu, og um
margar aldir ínun ekkert hafa hæsl
við það, er þeir fluttti. Svarta rotl-
an, sem enn er lil hjer, barst hing-
aö á 18. öld. Hún er upprunnin
austur í Asíu, en fluttisl á II. og 12.
öld til Evrópu, og til Norðurlanda
kom hún seint á miðöldum. Gráa
eða mórauða rottan, sem nú cr al-
gcngust, fluttist hingað á öldinni sem
leið. Hún er ættuð auslan úr Mon-
gólíu og öðrum löndum í Mið-Afriku
og hefir á 18. og 19. öldinni verið
a'ð breiðast út uni mestan hluta
heimsins. Hún kom hingað til Reykja
víkur eitthvað uni 1865 og mun hafa
llutst hingaö frá Danniörku. Til
Austfjarða kom hún frá Noregi,
með Norðmönnuin er þar stund-
uðu síldvciði, og var komin aö
minsta kosti til Eskifjarðar 1870.
Síðan hefir hún verið að smá-
breiðast út um landið, en ekki
komst liún lil Vestmannaeyja fyr
en 1929, en það var sama árið og
sauðnautin voru flutl hingað frá
Grænlandi, en „Gottu-leiðangurs-
mennirnir" höfðu sótt þau þangað
með niiklum dugnaði. Sauðnautin
eru nú öll dauð, vegna skakkrar
meðferðar, eii við þurfum að fá
onnur í staðinn hið fyrsta. Hrein-
dýr voru flutt hingað frá Norður-
Noregi árið 1771 og á næstu ár-
um á eftir. Þeim var slept úr
Hafnarfirði, i Rangárvallasýslu, i
Vaðlaheiði við Eyjafjörð og á ör-
æfin upp af Ftjótsdalshjeraði. Þau
\oru um tíma all-mörg í óbyggð-
um upp af Rangárvallasýslu og í
Vaðlaheiði, en hefir nú fyrir
löngu verið ger-eytt á báðuni þess-
um stöðum. Líklegast eru þaU nú
einnig al-eydd hjer á Reykjanes-
fjallgarði.
II.
Á síðari árum hafa verið flutt
liingað ýnis dýr til Ioðskinna-
tramleiðslu, svo sem silfurrefir.
minkar, þvottabirnir og nútriur.
Á miðri 19. öld voru flultar hjer
inii kanínur og siðan óft nýir stofn-
ar af þeim, og er vist enginn stofn
þó ganiatl ennþá i landinu.
Töluvert hefir verið ritað um
ræktun silfurrefa og minka, og er
það vel farið, þvi bæði |iessi dýr
erti nytsöni, og nijög arðsöin ræktun
þeirra. En tiltölulega lítið liefir
verið minst á kanínurækt, en hún
getur einnig verið arðsöm.
Kaninur eru viðlíka stórar og kett-
ir. Viltar kaninur eru 2'h—3 kg. á
þyngd, en tamdar tegundir hetdur
stærri, þær stærstu ]ió venjulega
ekki yfir (i kg. Þó kanínur sjeu lík-
ar hjerum, eru þær ekki mjög nær-
skyldar þeim. Hjerinn á al-hærða
unga, sem hann gýtur á grundina,
en kanínan á nakta unga eins op
rottan, og grefur sjer eins og hún
göng niður i jörðina, og heldur sig
þar, nema á nóttunni, er hún fer
upp til þess að bíta gras.
Álitið er að kanínur hali upp-
runatega átt heinia í Norður-Afríku.
en að þær hafi verið fluttar til
Suður-Evrópu á árunum þegar Róm-
verjar og Kartagóborgarmenn áttust
við. Síðan liafa þær smá-flutst norð-
ur á bóginn, en ekki var von að
Ingólfur og þcir fóstbræður hefðu
með kaninur, því þær fluttust ekki
til Norðurlanda fyr en löngu eftir
þeirra „daga.
Síðan hafa þær breiðst út um all-
an hinn mentaða heim, og þar sem
skilyrði hafa verið sjerlega hag-
stæð, fjölgað svo mikið, að af þeim
hefir hlotist hið niesta tjón, því þær
liafa nagað upp hagana fyrir bú-
peningi. f Ástraliu varð til dæmis
ekki beit fyrir nema þrjár sauðkind-
ui, þar sem fjórar voru áður liafðar,
og fækkaði sauðfje því um miljónir
þar í landi, eftir að kaninur vorú
l'luttar þangað.
Hvort kariínur geti þrifist hjer á
landi, ef þær gengu sjálfala, skal
ósagt látið, en nokkrum sinnuni hef-
i-. það komið fyrir að kanínur hafi
sloppið að vori, og verið orðinn
all-sæmilegur hópur að hausti. Það
bar við í einni Breiðafjarðar-ey, aö
bóndi, sem átti kanínur, misti þær
úr haldi. Sá hann þær einstaka sinn-
um urii s'uinarið, og vissi að þeim
hlaut að hafa fjölgað töluvert, en
l.ve mikið vissi hann ekki, og enginn
tök hafði hann til að ná þeim. Um
haustið gist’u menn í eynni, sem voru
að fara með silfurrefi norður yfir
Rreiðafjörð, en um nóttina braust
einn silfurrefurinn út, og fann bóndi
eftir hann 70 kanínur, er hann liafði
drepið, en vist ekki jetið neina
þeirra. En af refnum er það að
segja, að hann komst yfir í aðra
ey, og að lokum til lands.
Eftir að farið var að hafa kanínur
sem húsdýr, hafa komið upp mörg
afbrigðileg kyn af þeim. Eru sum
lieirra ræktuð aðatlega til kjötfram-
leiðslu, því kanínukjöt þykir gott.
þeim, sem vanisl hafa því, en önn-
ur kyn aðallega til skinnafram-
lciðslu. Meiri hlutinn af ölltim loð-
skinnum eru kanínuskinn, og eru
þau notuð ýmislega meðfarin og
lituð, til eftirlíkingar öðrum dýrari
skinnum. Ýms kyn af kanínum eru
]>ó ineð þannig lil skinn, að þau'eru
ekki tituð, heldur notuð eins og þau
eru, og eru frægust þeirra kastorrex
og chincilla kynin, sem bæði koniu
fram sköniniu eftir ófriðinn mikla.
Kastorrex-legundin hefir það til
síns ágætis, að á henni eru erigin,
eða þá aðeins fá, vindhár, heldur
eingöngu þelhár. Það var franskur
bóndi að nafni Caillon, sem kom
upp þessu kyni Hann tók eftir þvi
að einn kanínuungi, sem Iiann átti.
hærðisl nijög seint, og að ekki komu
á hann nema þelhár. Sá hann ]iegar.
að kanínukyn, sem ekki væru nema
þelhár á, myndi mjög verðmælt, og
eftir fimm ár var hann unclan þess-
ari einu kanínu, og kynbleudingum
þeim, er út af lienni koniu, búinn
að fá kynfastan stofn.
Chincilla-kanínan er svo nefnu
al því háralitur hennar er mjög svip-
aður og á Chincilla-dýrinu, sem á
heima í Andesfjöllum, en skinnið af
því er ein al-dýrasta loðskinnateg-
und í veröldinni. Það er mælt að
það liafi verið franskur læknir, sem
hafi sjeð kanínu austur i Serbiu á
striðsárunum, er liktist að háralit
Chincilla-dýrinu og sjeð að af henni
mætti rækta nýja verðmæta kaníiiu-
tegund, og hafi þar verið uppruni
Chincilla-kaninúnnar.
-----x----
HiÁiiÁ
ZírmU

Wm
[mA&LKST m

ÍMít ||JK
SHIFTING LANDSINS HELGA.
Hjer í 'blaðinu var nýlega (9.
okt.) sagt frá tillögum Breta um að
skifta Gyðingalandi milli Gyðinga
og Araba, en þó þannig, að skákir
úr þvi yrðu framvegis á valdi Breta,
til þess að tryggja báðum hinum
þjóðunum samgönguleðir til sjávar.
Hjer á myndinni cr sýnt, hvernig
Bretar hafa hugsað sjer að hafa á
valdi sínu framvegis, en sá hluti,
sem er krossstrikaður á að falla i
hlut Gyðinga, en það sem er með
bugðustrikunum eiga Arabar að fá.
Er það itiiklu meira svæði en hitt,
sem fellur í Gyðinga hlut, en stór-
um rýrara og mikill hluti þess
eyðimörk. Er því ráðgert, að Gyð-
ingar greiði Aröbum stóra fjárupp-
hæð í „milligjöf“ og sömuleiðis að
Bretar greiði Aröbum árlegan styrk.
Þessar tillögur vöktu hina megn-
ustu gremju bæði hjá Aröbum og
Gyðingum og þykja ótækar. Krefj-
ast Arabar þess að la full uniráð
yfir allri Palestinu og hafa haft sig
mjög í frammi urii allskonar spell-
virki til þess að undirstrika kröfur
sínar, en Gyðingar hafa svarað í
sömu mynt, svo að fullkominn
óiriður er í landinu. Hinn 14. októ-
ber var járnbrautarlestin frá Haifa
lil Lydda sprengd í loft upp og eftii
sprenginguna var skotið á farþcg-
ana og særðust þar margir menn,
en þrír voru drepnir. Sama dag
ti; ðu óeirðir í Jerúsalem og var
oinn Arabi drepinn þar en átta
særðir. Skömmu síðar voru tveir
lögregluþjónar drepnir. En mesta
athygli vakti þó það, að enski hjer-
aðshöfðinginn í Nasaret, Andrew,
var myrtur. Hefir enska stjórnin
h’gt 10.000 sterlirigspund til hofuðs
ínorðingjum hans,. en það hefir ekki
borið árangur, því að morð komasl
íujiig sjaldan upp í Palestínu.
Nú er búist við, að enska stjórriin
fnri að taka fastari tökum á óróa-
seggjurium en áður. Og líklega er
]>að þessvegna, að æðsti maður Ar-
aba í Palestínu, stór-múftíinn i
Jerusalem, hefir nýlega flúið land.
Birtist hjer mynd af lionum.
„La Fondation MusicaJ Reine
Elisbeth" í Bruxelles, sem stendur
undir forustu Elísabetar ekkjudrotn-
ingar hafði I fyrra alþjóðasamkepni
fyrir fiðlusnillinga, svonefnda Ys-
aye-samkepni, til minningar um
belgiska fiðlumeistarann Eugéne
Ysaye. Var upprunalega ákveðið að
þessi samkepni yrði aðeins haldin
fyrir fiðlusnillinga, en nú hefir sjóð-
urinn effsl svo, með frjálsum sam-
skotum, að stofnunin ætlar á næsta
ári að lialda alþjóðasamkepni fyrir
pianóleikara, cn árið 1939 fyrir
hljómsveitarstjóra en 1940 fyrir fiðlu
snillinga á ný og svo áfratii i sömu
röð, þannig að sama grein komi til
samkepnis þriðja hvert ár. Sjóður-
inn hefir aukist um fjórar miljónir
franka síðastliðið ár, en 1. verðlaun
i samkepninni eru 50.000 frankar.
Nánari upplýsingar um samkepnina
geta lysthafendur fengið með því að
skrifa ofannefndri stofnun. Heimilis-
fang hennar er: Palais Egmont,
Bruxelles.
XWMK Best að anglýsa I Fálkanum jMRKK