Fálkinn - 29.01.1938, Blaðsíða 4

\
4
F Á L K 1 N N
UM BINDINDI
Samkvæmt ósk stórstúku Islands, fór undirritaður þess
á leit við ritstjórn „Fálkans“, að hún birti nokkrar grein-
ar um bindindi. bessu var strax vel tekið. Snéri jeg mjer
þá til nokkurra þektra manna hjer í Reykjavík og bað
um vitnisburð þeirra. Undirtektir voru hinar beztu, og
birtast nú hjer greinar eftir áfengismálaráðunaut Frið-
rik Á. Brekkan, Jónas læknir Sveinsson, Svein Sæmunds-
son lögreglufulltrúa, og áhrifarík saga, sem íslenskað
hefir frk. Hólmfríður Árnadóttir. Hinn samróma vitnis-
burður þessara ágætu greinarhöfunda mun verða tekin
alvarlega af hverjum réttsýnum og hugsandi manni. Jeg
flyt þeim, okkar bindindismanna, bestu þakkir fyrir fúsa
og góða liðveizlu, og bið „Fálkann“ fara heilan með hinn
tímabæra og góða boðskap til landsins barna.
Pétur Sigurðsson.
Spár og veruleiki.
i.
Enn ættu að vera í fersku ininni
hinar ýmsu ispár, sem fram komu um
það leyti, sem atkvæðagreiðslan fór
fram um „Bannlögin" liaustið 1933.
Eins og kunnugt er liafði þá um
tíu ára skeið ríkt hjer áfengislöggjöf
— „hálfbann" sem fáir eða engir
voru fyllilega ánægðir með. Þar sem
hún hvorki fuilnægði kröfum hann-
vina nje andbanninga. Álitu báðir að-
ilar að löggjöfin hefði ekki reynst
vel, jafnvel þó andbanningar teldu
liana spor í áttina að takmarki sinu,
sem var algert afnám aðflutnings-
bannsins, og bannvinum hinsvegar,
með reynslu að baki sjer af þeim
afleiðingum, sem orðið höfðu af,
þegar löggjöfin hvarf frá algerðri
bannstefnu, væri það ljóst, að tak-
tviörkun sú á innflutningi áfengis,
er enn var í gildi, væri þó svo mikils
virði, að vert væri fyrir þjóðina,
«.ð reynt væri að hahla i þá tak-
mörkun i lengstu lög. Töldu þeir að
afnám hennar mundi að sjálfsögðu
hafa í för með sjer stórum aukna
áfengisneyzlu til tjóns fyrir bæði
cinstaklinga og þjóðarheildina. Um
þetta atriði var raunverulega deilt.
þvi lögbrotin, sem allmjög var á lofti
haldið í því sambandi af andstæðing-
Friðrik A. Brekkan.
um bannsins, má nú miklu fremur
telja sem tylliástæðu, enda hefir það
sýnt sig síðan löggjöfinni var breytt,
að áfengislagabrotin liafa alls ekki
horfið, eins og stundum var haldið
fram, að verða mundi, — vafasamt
hvort þeim hefir fækkað (ef þeim þá
ekki raunverulega hefir fjölgað) í
hæsta lagi er þar hægt að tala um
nokkra tilfærslu á hver brotin eru, og
öllum virðisl bera saman um, að erf-
ioleikarnir fyrir löggæslumenn á að
komast fyrir slík brof hafi farið
mjög vaxandi. Leynisala á löglegu
áfengi er nú að margra dómi að
verða átumein verra en Ieynibrugg-
ið — sjerstaklega er það athugun-
arvert, að mcð leynisölunni fylgir
aukin og sívaxandi hætta á að fleiri
og fleiri hneigist til hreinnar of-
drykkju.
Eins og þegar hefir verið tekið
lram, álitu bannvinir, að af breyt-
ingu þeirri, er gerð var á áfengis-
löggjöfinni mundi leiða stórum aukna
áfengisneyslu. Andstæðingar þeirra
aftur á móti töldu þess yfirleitt lítil
likindi. Sumir þeirra töldu jafnvel
víst, að áfengisneyzla — einkum hin
grófgerðari — mundi minka til muna
við hreytinguna og færðu þeir sem
rök fyrir þeirri skoðun, þá mjög
hæpnu sálfræðilegu kenningu. áð
menn sæktust mest eftir því, sem
bannað væri. Eftir því átti eftirsókn-
in eftir sterku áfengi að minka við
það, er hægt væri að ganga að því
og kaupa það á löglegan hátt í Áfeng-
isverslun ríkisins! Aðrir aftur á móti
spáðu því, að áfengisneysla mundi
aukast eitthvað fyrst í stað, en
mundi svo skjótlega fara minkandi
nftur. Enda þótt því væri aldrei liald-
ið fram beinlínis, lá þó nærri að
draga þá álylctun, að liugsunin væri
sú, að áfengisneyslan yrði svo gróf,
að hún óhjákvæmilega hlyli að eyða
sjálfri sjer (eða mnnnfólkinu?), og
mátti þá segja að þar væri fylgl
fram kenningunni: Með illit skal ilt
úl drifa!
Af öllum spám andbanninga um
hvernig fara mundi eftir afnám
bannsins verður því ekki neitað, að
þessi var einhver sú líklegasta til
að rætasl að einhverju leyti, en und-
ir það hníga i raun og veru önnur
rök. Að áfengisneyslan ykist að ein-
hverju hámarki og færi svo minkandi
aftur, uns vissu lágmarki væri náð,
var í raun og veru alls ekki ólíklegt.
Það mátti nefnilega búast við að með
aukinni áfengisneyslu, öflugri mót-
spyrnu þeirra krafta i þjóðfjelaginu,
sem gagnstætt vilja verka, vaxandi
bindindisstarfsemi og ákveðnari
stuðningur af hálfu jiess opinbera
við slíka starfsemi, og að öðru leyti
breyting á liugarfari og áliti al-
mennings gagnvart bindindismálinu.
Það mátti fyrirfram búast við, að
skynsamlega rekin, rökvís og mark-
viss bindindisstarfsemi með góðuin
stuðningi frá því opinbera annars-
vegar, og áberandi og grófgerð á-
fengisneysla hinsvegar, sem óum-
flýjanlega oft hlyti að bera fyrir
augu manna, hlyti að liafa sín álirif
og vekja fleiri og fleiri lil umhugs-
r.nar um menningarleysi og skað-
semi áfengisdrykkjunnar og um leið
vekja viðbjóð á og fyrirlitningu fyr-
i” drykkjuskap.
Það væri nú fróðlegt að sjá
hvort nokkuð af iiessu hefir komið
fram.
II.
A þessum árum, sem liðin eru,
hefir fengist nokkur reynsla og
mætti ef til vill af henni marka
nokkuð um framtíðina i þessum efn-
um.
Allir vita að áfengisneyslan jókst
gífurlega mikið árið 1935, fyrsta
árið sém nýja áfengislöggjöfin var
i gildi. — en er þá nokkuð, sem
bendir til að drykkjuskapur hafi
farið minkandi síðan eða að há-
inarkinu sje náð?
Þessu verður því iniður að svara
neitandi. Reyndar sýna reikningar
Áfengisverslunar ríkisins, að nokk-
uð hefir dregið úr áfengiskaupum á
árinu 1936, (3.380.695.00 kr. 1935, en
3.235.837.00 kr. 1936). En af þessari
lækkun er ekki í raun og veru hægt
að draga neina ályktun. Helst lítur
úl fyrir að hún standi að miklu
leyti í sambandi við hina slæmu af-
komu á vertiðinni. (Þó má geta
þess, að á ýmsum stöðum þar sem
lítil var bindindisstarfsemi undan-
ferið liafði hún færst í aukana á
þessum árunr en óvarlegt er að ætla,
að það hafi haft mikil sýnileg álirif
til þess að draga úr áfengiskaupun-
um í heild).
Þegar þetta er ritað, eru niður-
stöðutölur Áfengisverslunar ríkisins
fyrir árið 1937 ekki koinnar, svo að
ekki verður sagt til fulls, hvernig
heildarútkoma jiess árs veröur. Ýms-
ar likur benda þó til, að áfengissalan
liafi ekki minkað. Skulu hjer færðar
til samanburðar tölur frá áfengis-
úlsölunum yfir sumar •mánuðina tvo
iúlí og ágúst öll þrjú árin, og sept-
c-mber 1936 og 1937:
Akureyri Júlí 1935 26.000 kr.
Ag. 25.000 —
Sept. — _
Sigluf. Júlí 27.500
Ág* 44.900
Sept. — —
ísaf. Júli 3.700
Ág.- 2.600
Sept. — -V'
Seyðisl'. Júli 1.400
Ag. 2.200
Sept.
Hafnarf. Júlí 18.000
Ág. 18.500
Sept. —
Vestm.eyj. Júlí 8.800
Ág. 16.100
Sept. — _ ■
Reykjavík Júlí 205.751
Ág. 201.678
Sept. — • —
Þó þessar tölur tali sínu ulvarlega
máli, einkum um ástandið á Norð-
urlandi yfir síldveiðitímann, og þó
þær krefjist þess, að þar verði ein-
hverra þeirra úrræða leitað, er
draga mættu úr vandræðum, sem nú
eru löngu augljós hverjum manni,
þá verður að öðru leyti ekkert ráðið
af þeim annað en það, að áfengis-
tlóðið sje ekki í rjenun, ef aldan þá
ekki beinlínis hefir hækkað. Reynd-
ar verður að taka tillit til þess, að
verðhækkun hefir átt sjer stað á
áfengi s. 1. ár, svo að hvað áfengis-
magn snertir eru tölurnar frá í sum-
ar ekki fyllilega sambærilegar við
samsvarandi tölur fyrri ára. En þær
virðast benda á aðra leiðinlega stað-
reynd: Reynsla annara jijóða sýnir
yfirleitt, að hækkað verð á áfengi
dregur ætíð mjög úr áfengiskaup-
um. Tölurnar frá Akureyri og Siglu-
firði virðast aflur á móti benda til
að hér gæti þess ekki verulega, ef
menn á annað borð hafa fje milli
handa, og gæti það bent til þess, að
íslendingar stæðu öðrum nærskyld-
um þjóðum að baki í ábyrgðartil-
finnningu og efnahagslegri tnenn-
ingu.
Þá verður i þessu sambandi að
geta þess, að ýmsir menn, sem kunn-
ugastir eru þeim málum, þykjast
hafa orðið þess varir, að meiri
hrögð hafi verið að áfengissmyglun
í sumar en undanfarin tvö sumur.
Þegar á alt þetta er litið, verður
að játa að útlitið, sjeð frá þessari
hlið, er alt annað en glæsilegt, og
að allar vonir um að skjótlega mundi
breytast til batnaðar aftur eftir fyrstu
flóðölduna liafa algjörlega brugðist
að þessu. Þar með er þó ekki sagt,
að baráttan við þann vágest, sem
þjóðin liefir vakið sjer með vaxandi
áfengisneyslu, sje vonlaus. Nei, sem
betur fer eru hjer einnig önnur öf)
að verki:
Bindindisáhugi hefir vaknað aft-
ur víða um land meðal hugsandi
fólks, og má fullyrða að viðhorf alls
almennings i landinu sje alt annað
tii bindindismála nú, en var fyrir
fáum árum síðan. Sýnileg merki
þess eru bindindissamtökin, sem
hafa eflst allverúlega, aukið fjelaga-
tölu sína talsvert ár frá ári og stefna
ódeig að sottu marki. Eru nú þrjú
landssambönd, sem starfa vilja sam-
an, að útrýmingu áfengisnautnar
i jijóðfjelaginu, Góðtemplarareglan,
Samhand bindindisfjelaga í skólum
og Samband Ungmennafjelaga ís-
lands. Hafa þessi sambönd öll eflst.
hvert á sinn hátt, og má vrenta góðru
átaka frá þeim, ef ekkert verður
þeim til hnekkis í nánustu framtíð.
Úr stuðningi þess opinbera við
bindindismálið liefir orðið minna
cn margir bjuggust við, þegar hann-
ið var afnumið, en það má að
nokkru afsaka með hinni erfiðu af-
koinu þess opinbera, sem stafar af
aflabresti, markaðsvandræðum og
26.000 kr. 1937 35.900 kr.
32.000 — 40.900 --
29.500 46.800
28.620 34.500 -
55.250 76.760 —
47.518 65.837
7.300 8.789 —
7.450 9.141 —-
9.200 13.916 —
3.600 7.000
9.500 9.500 -
7.300 6.100
5.400 8.100 —
8.000 7.200 —
10.000 13.900 --
9.400 8.180 —
15.800 14.123
8.000 9.158 —
202.997 203.209 —
183.291 186.451
204.085 240.367 —
ýmsum öðrum óviðráðanlegum örð-
ugleikum. En þess ber að geta sem
gert er:Beinn styrkur til bindindis-