Fálkinn - 04.06.1938, Síða 4

4
F Á L, Kj l N N>
A DJUPMIÐUM JARÐSKORPUNNAR
Að vinna í gullnámum Suður-Afríku 2500 metrum undir
jörð er hverjum hvítum manni ofraun. En svertingjarn-
ir þola svækjuna í námunum og vinna með gleði í nám-
unum fyrir tvær krónur á dag, /auk fæðis og húsnæðis.
Og hvítu mennirnir græða gull — gull!
„Þetta er gandreið. Hj er er
niðamyrkur og lyftikarfan ei-
eins og bik, loftið þykt og kæf-
andi. Þú getur ekki sjeð mann-
inn sem slendur hjá þjer, þú
sjerð ekki einu siiini móta fyr-
ir honuín. Þú ert ekki í neinni
lyftikörfu, heldur í þjettri voð
fullkomins myrkurs, sem sveip-
ar þig eins og nærskorinn stakk-
ur.
Karfan fellur á fleygiferð og
kastast milli veggjanna í námu-
hrunninum. Hávaðinn er óþol-
andi. Það er eins og járnarusli
rigni á bárujárnsþak, eins og
tvö risavaxin herskip rækist á,
eins og Eiffelturninn hryndi.
Það er eins og jörðin engist
sundur og saman af krampa,
það er Víti.
Hraðar og hraðar flýgur lyft-
an ofan. Það skvettast á mann
vatnsgusur úr brunnveg^junum
og vatnið er jafn Iieitt og kæf-
andi eins og loftið. Þú heldur
niðri í þjer andanum og hrapar
ofan í ókunn djúpin. Ilugsaðu
þjer að mjói stálslrengurinn
slitnaði. Ilugsaðu þjer að hjálki
eða klettur hrynji og loki námu-
gigílulri? Hugsaðu þjer að stjórn
andinn niissi valdið á körfunni!
Að harin geti ekki slöðvað hana
en að iiún steypist ofan í regin-
djÚpÍH::.:..
Þú finnur til ógleði i magan-
um og þyngsla á herðunum
þegar karfan hægir alt í einu
á sjer, hún er stöðvuð, þú ert
kominn í botn. Þú ert staddur
í dýpsta námugíg jarðarinnar,
2500 metrum undir þeim heimi,
sem sólin skín á........“
Það er franska skáldkonan
Adéle Lezard, sem lýsir svona
förinni ofan í dýpstu námu
veraldarinriar, í bók sinni „Gold
Blast“. Það er Kobinson riáman
svonefnda i gullhjeraðinu Wit-
watersrand v'ið Jóliannesburg
í Oranje. Hún mun vera eina
konan, sem liefiiyfengið að fara
ofan i dýpstu námuna. Hitinn
er svo kveljandi þarna og' lof.t-
rásin svo slæm, að þarna hald-
ast ekki við nema vanir menn,
jafnvel ekki stutla stund. ög
hvernig muridi þá vera að vinnja
þarna allan daginn?
Nú á timum eru eingöngu
innfæddir svartir menn við lilt-
amlega vinnu í námum þess-
um. Hvíti maðurinn þolir eklti
að vinna þar. En í byrjun ald-
arinnar var reynt að flytja kín-
verska verkamenn lil Suður-
Afríku og ]iað gekk vel, of
vel. Þelta voru merin frá Norð-
ur-Kíria, vanir sulti og liarð-
rjetti, og afar þolnir. Þeir kom-
ust fljótlega upp á að vinna i
námunum og ljetu sjer það ekki
lynda eingöngu heldur foru þeir
að leggja sig eftir annari viririu
iíka og urðu hvarvetna Iiæltu-
legir keppínautar. Það Var „gula
hættan“ í sjerstakri mynd. En
Ein af giillnámum Crown Mine-fjelagsins, sem var mésti gullframleiö-
andi í heimi.
Hráönu guUinu er helt i mótin og
stgrkngr j>ar i ,,barra“.
henni var fljótlega hægt frá.
Kinverjum var bannað með
jögum.að flytjast inn í landið
<pg meira að segja Kínverjar sem
komnir voru, gerðir hrottrækir.
Síðan hafa svartir merin ver-
jð einir um námuvinnuna. Þeir
fá nálæg’t 2 kr. á dag og mat og
húsnæði. Gullnámufjelögin liafa
marga í heimili. Crown Mine,
sem er eitt af stærslu fjelög-
unuin hefir um 24.000 verka-
mériri í kosti En það væri firra
að segja, að dekrað sje við,
þessa menn. I svefnherbergj-
tinum eru engin húsgögn nema
lítill olíuofn og rúmstæðið, sem
er úr steinsteyjiu! Nýkonmu
verkamennirnir Iiggja á görm-
unum sínum, en þeir eldri efna
sjer í dýnu lil að liggja á, og er
hún venjulega úr pappír!
Eins er um mataræðið. Klukk-
ati finnn að morgni fá menn
litlaskattinn, kaffi eða grautar-
lap og pylsu. En verkamaður-
inn hefir litla matarlyst svo
snennna og margir horða ekki
neitt er þeir rísa úr rekkju en
hafa þurran hrauðhita með sjer
i nesti. Næsta máltíð er ekki fyr
en klukkan finnn síðdegis, eftir
vinnutíma. Þá er venjulega
framreiddur hnausþykkur graut
ur, soðinn úr geruðu mjeli, sem
kaílað er „rnarewu". Og mikið
er etið af maís i ýmsum mynd-
um. Þrisvar sinnum á viku eru
skamtaðar jarðhnetur og sopi
af kaffa-bjór, sem er afar beisk-
ur á þragðið en ekki sjerlega
áfengur. Og þrisvar á viku fær
hver maður pund af hráu kjöti,
sem hann má matreiða sjálfur
eins og hann kýs lielst. Tíu
menn eru i hverri stofu og' að-
eins einn olíuofn, svo að það
ræður að likum, að matreiðsl-
an getur ekki orðið umsvifa-
mikil hjá hverjum einum.
Það er ekki nema eðlilegt að
verkamenn með svona mat-
áræði ljettist um nokkur kíló
hvern dag og „jeti sig upp“ á
kvöldin eftir vinnu. Þeir svitna
ægilega í námunum á daginn,
það rennur af þeim svitinn tím-
ujium saman þarna niðri i und-
irdjúpunum, svo að þeir verða
að fá eitthvað í staðinn þegar
þeir koma upp. Hitinn vex eft-
ir því sem neðar dregur og' niðri
í botni námunnar er hitastigið
a berginu urn 40 gráður. Það er
i sjálfu sjer ekki ægilegur hiti,
en svo bætist það við að ioflið
er mett af raka og alveg kyrt,
því að loftrásin er ófullkomin.
Tvö þúsund og fimm hundr-
uð melrar er talin hámark
þjeirrar dýptar, sem menn geti
slarfað i. En fræðilega er talið
að menn geli lifað á 3000 metra
dýpi ef sjerstakar ráðstafanir'
eru gerðár tíl loftræslingar og