Fálkinn - 10.12.1938, Blaðsíða 3
F Á L K 1 N N
3
20 ára fuliveldisins minst. Prjónlessýningin.
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Skúli Skúlason.
Sigurjón Guðjónsson.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested.
Aðalskrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6.
Skrifstofa í Oslo:
Anton Schjötsgade 14.
BlaðiS kemur út hvern laugard.
Áskriftarverð er kr. 1,50 á mán.,
kr. 4.50 á ársfj. og 18 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverð: 20 aura millim.
Herbertsprent.
Skraddarabankar.
„Flýtirinn — asinn, hvernig eig-
um vjer að þola það. Engum er fæ- t
að þola það, vorri kynslóð nje næstu
tveimur“.
Orðin eru höfð eftir kyrlátum
spekingi í því fljóthuga landi, Frakk-
landi, um það leyti sem blöðin háru
út fregnina um, að liugvitsmanni —
frönskum þó, hefði tekist að gera
vjel, sem gæti knúið fram vagna
hestlausa, en þó með miklu meiri
hraða, en hestar hlypu fyrir vagni.
hetta var fyrir rúmum fimtíu árum
aðeins, sem hann sagði þessi orð.
Og heimurinn gerir gys að þeim.
íslendingar líka. En þó situr það
sist á þeim. Því að einmitt hraðinn
hefir valdið þvi, að nú er órói i ís-
lensku mannfjelagi, meiri en þörf er
á. Menn hafa ekki tíma til að hugsa,
þvi að alt gerist svo fljótt og alt þarf
að gerast „fljótt, í snatri, og undir
eins“.
' Gæsalappaorðin gefa aðeins til
kynna frumstig, miðstig og yfirstig
lýsingarorða á sama hátt og „góður,
betri, bestur“. En þau gefa um leið
til kynna mátt hraðans. Maður sem
er að flýta sjer — hvort hann er
seinn eða fljótur — er aldrei nema
hálfur maður. Meðvitundin um, að
hann sje orðin of seinn tefur hug
hans og framkvæmdir oftast meira
en um helming og auk þess veldur
hún því, að hann hefir miklu meira
fyrir því, að vinna þennan lielming
— eða tæplega það, af því sem hann
átti að vinna, en hann hefði haft
fyrir því, að vinna verkið alt, ef
hann hefði ekki þurft að flýta s.;er.
Enginn flýtir sjer meir en iðju-
samur maður. Maðurinn, sem jafnan
er sjer þess meðvitandi, að hann sje
uð viiuia, og aldrei truflast i rásinni,
nema þegar truflaðir menn hraðans
hiðja hann að flýta sjer. Maðurinn
sem vinnur, á jafnan að láta það
vera orðtak sitt: ekkert liggur á!
Nema þegar verulega liggur á. Það
koma jafnan fyrir stundir, þegur
verulega mikið liggur á. Og þá er
maðurinn, sem hefir rólyndið og
taugastyrkinn, jafnan á undan hin-
um, sem flýta sjer mest. Þetta ligg-
ui í því, að hann hefir ekki tamið
sjer, að háspenna taugar sínar og
gera sig allan jianinn, í hvert skifti,
sem maðurinn, sem aftaf er að flýta
sjer, kemur til hans á síðustu stundu
og vill láta alt ganga „fljótt, í snatri,
og undir eins“. Þar er hans megin
og máttur. Hann lýkur því, sem um
var beðið og læðist svo máske tii
að segja: „Kemst þó hægt fari“.
tslenskir siúdentar hafa tekisl
þann vanda á hendur árum saman
að gangast fyrir hátíðahöldum hjer
í bænum fullveldisdaginn 1. desem-
ber. Hefur sá dagur verið hinn ár-
legi hátiðisdagur þeirra. Að þessu
sinni voru liátiðahöldin öllu svip-
Minnismerki Jóns Sigurðssonar á
Austiirvelli í hátiðarskreytingu.
meiri en vant er í tilefni af því að
nú voru liðnir rjettir tveir áratugír
frá því ísland fekk fullveldi sitt og
islenski fáninn var dreginn í fyrsta
sinn að hún á stjórnarráðsbygging-
unni.
Veður var kalt hátíðisdaginn. Norð-
anstormur og sandrok á götunum
svo að án efa dró það úr almennrí
þálttöku stúdenta við útiskemtunina.
Kl. eitt söfnuðust stúdentar, eldri
og yngri, saman á Garði, stúdenta-
heimilinu, og gengu þaðan fylktú
liði undir fánum, með hornaflokk í
broddi fylkingar, að kirkjugarðin-
ura og staðnæmdust þar fyrir fram-
an leiði Jóns Sigurðssonar. í sama
bili bar jiarna að flokk íþrótta-
manna, er fylkt höfðu liði sínu suð-
ur ér íþróttavelli.
Formaður Stúdentaráðsins, Sig-
urður Bjarnason stud. jur., frá Vig-
ur, flutti ræðu fyrir minni Jóns Sig-
urðssonar og lagði krans á leiði hans
fyrir hönd íslenskra stúdenta.
Var skrúðgöngu stúdenta og í-
þróttamanna nú haldið áfram eftir
Suðurgötu, Aðalstræti, Austurstræti,
Póstlnisstræti og gengið kring um
Austurvöll og staðnæmst loks við
Alþingishúsið. .
Flutti Sig. Bjarnason þar nokkur
ávarpsorð, en á eftir talaði Pjetur
Magnússon hæstarjettarlögmaður og
var því næst leikinn þjóðsöngur-
Sigurður fíjarnason stud. jur. talar
við leiði Jóns Sigurðssonar.
inn. — Urðu útihátíðahöldin nokkru
styttri en ætlað var sakir hvass-
viðris og kulda.
Kl. 3 efndu stúdenlar til veglegrar
samkomu í Gamla Bíó, þar var
margt manna sarnan komið. Voru
þar ræður fluttar, sungnir gluntar,
tónleikar og kórsöngur.
Um sjöleytið hófst svo veisla að
Hótel Borg með mikilli þátttöku.
Var þar góður fagnaður. Skiftist á
undir borðhaldinu ræðuhöld, söng-
ur og hljóðfærasláttur. Að lokum
var svo stiginn dans lengi nætur, þó
að svo mikil þröng væri í Gyha
salnum á Borg að liún hefur ef til
vill aldrei meiri verið.
Útvarpið lielgaði fullveldinu dag-
skrá sína allan daginn. Talaði for-
sætisráðherra í það kl. 1; og um
kvöldið formenn allra stjórnmála-
flokkanna. Endurvarpað var hátíða-
höldum íslendinga í Kaupmanna-
höfn þar sem krónprinslijónin voru
viðstödd, og ræðum Staunings for-
sætisráðherra og Sveins Björnssonar
sendiherra. Ennfremur hátiðahöld-
um íslendinga í Winnipeg, er
heyrðust vel.
Hátiðahöld í tilefni af fullveldisaf-
mælinu fóru fram í flestum kaup-
stöðum og stærri kauptúnum og
guðsþjónustur voru haldnar í mörg-
um kirkjum landsins.
Vaxandi skilnings fyrir nauðsyn
samtakanna virtist gæta i ræðum
þeirra mörgu góðu ræðumanna, er
ljetu heyra til sín á fullveldisdaginn
og allar ýfingar voru þar útilokaðar
eins og vera ber á þessum sameigin-
lega hálíðisdegi allrar þjóðarinnar.
Sigurður Bjarnason leggur blómsveig
ú leiði Jóns Sigurðssonar
Þegar litið er yfir hin liðnu 20
ár okkar fullveldis, þá er margs að
minnast. Óneitanlega megum við
vera ánægðir með hinar mörgu fram
farir, sem gerst hafa á þeim árum.
í verklcgu tilliti hefir okkur skilað
betur áfram á þeim en öldum saman
áður, og það þrátt fyrir dreifða
krafta. Hvað múndi þá, ef þjóðin
hefði verið samhentari?
Saga okkar íslendinga skýrir frá
þeirri þungu reynslu, að við glöluð-
um frelsi okkár fyrir metorðagirnd
einstakra manna, valdagræðgi og
fjegirnd, og það leið hálf sjöunda
öld áður en það væri endurheimt.
Förum nú betur að ráði okkar en
feðurnir gerðu. Okkar er reynslán,
þeirra var reynsluleysið.
— f einu dagblaðanna hjer i hæn-
um birtist á fullveldisdaginn ljóm-
andi fallegt kvæði, kjarnyrt og heil-
steypt eftir Jón skáld Magnússon.
Þar stendur m. a. þetta afburða
snjalla erindi:
Reynslan sára veri okkur vígi.
Vandinn fram til nýrra dáða knýi.
Einni fylking tengist sál við sál.
Sverfi hvast til eggjar viljans stál.
— Litla þjóð, sem átt í vök að vcrjast,
vertu ei við sjálfa þig að berjast.
Stattu saman heil um heilög mál.
Þetta erindi þarf að ná til hjarta
hvers einasta íslendings á þessum
Síðasta skifti sem jeg kom i jVlark-
aðskálann á þessu hausli var þar
garðræktarsýning. Aðdáanleg á
marga vísu og sýndi vel, að fyrir
íslendingum er smámsaman að vaxa
sá skilningur, að hollur sje lieima-
fenginn baggi, og að ekki þurfi yfir
ána til þess að sækja vatn.
í síðasta skifti, sem jeg kont þang-
að núna á þriðjudaginn var, sá jeg
sýningu þess, sem íslenskar hendur
— aðallega kvenfólksins — geta bú-
ið til úr íslenskri ull. Ilún er líka
gróður íslands, þó í öllu meira lagi
megi heita óbeinlínis. En samt er
hún íslensk og ekkert annað. Hún
hefir vaxið upp af íslenskum stað-
háttum og veðráttufari. Hún hefir
verið toglöng, til þess að geta hrint
af sjer regninu, hún hefir verið þel-
hlý, til þess að forða sauðfjenu —
lífsvætti þjóðarinnar í líkamlegu lil-
liti — frá því að krókna. Kuldi, regn
og rok eru einkenni loftslagsins á
þessum veðramótum, sem gerast milli
Ishgfsins og Atlantshafsins — Pói-
straumsins og Golfstraumsins, se:n
talað er um i hverri landafræði
barnaskólanna, en enginn skilur fyr
en hann veit meira um. Því að veðr-
ið -— afleiðingin — er aðalatriðið
fyrir ísland.
Svo var það orðin hjátrú, upp úr
vinnuhjúaleysinu og flutningi þjóð-
arinnar til bæjanna, að það væri
„óþægilegt" og i allan máta lítt sam-
svarandi kröfum tima og tísku, að
láta vinna utan á sig heima. Satt var
það, að vinnan á heimilinu var mis-
jöfn. Hún var algjörlega komin und-
ir þekkingu húsmóðurinnar á hverju
heimili um sig. Og fólk keypti bóm-
ull, fólk keypti ull — en það var alt
útlent. En sagan sannar, ásamt síð-
ustu hagskýrslum, að fyrir 750.000
kg. af ull fengust aðeins inn i landið
1,65 miljón kr. — en fyrir þriðjung-
inn af því:250.000 kg. af ull, sem
unnin var í landinu sjálfu, fengust
i peningum fyrir afurðirnar: tvær
og hálf miljón króna. Allir óblindir
menn sjá mismuninn, og jafnvel
þeir, sem blindir eru heyra hann. •—
— — Heimilisiðnaðinum hrörn-
aði. Þjóðin fór að tala uin verk-
smiðjurnar, sem vitanlega eru ó-
missandi ó hraðans timum. íslensk
ull var komin í óálit, vegna þess að
fólki, sem hafði vanist ó að kaupa
ljeleg hómullarnærklæði, „klæjaði
úr henni“. — Þetta íslenska var
vont!
Fyrir mörgum árum höfðu tvær
konur hjer í bæ, frú Anna Ásmunds-
dóttir og Laufey Vilhjálmsdóttir, halt
hug á þvi, að komast að betri niður-
stöðum en þeim ríkjandi, um gæði
íslenskrar ullar. Á þeim grundvelli
er risin upp sýning sú, sem á þriðju-
daginn var opnuð í Grænmetisskóí-
anum og verður opin til jafnlengd-
ar i næstu viku.
Sjólfur undirbúningstíminn liefir
verið stuttur, en þó eru afrekin, sem
þarna sjást, svo undraverð, að það
hlýtur að furða flesta. Ekki lista-
verkin, sem unnin hafa verið órum
saman af íslenskri kvenþjóð, ekki
dúkarnir, ekki gólfáklæðin eða því
um líkt.
Það sem mestu hlýtur að varða,
eru munirnir þarna, sem unnir eru
úr islenskri ull eingöngu en þó svo
mjúkir og voðfeldir, að engum dytti
í hug, að þeir væru unnir úr
þessu liróefni. Sokkarnir, peys-
urnar, nærklæðin — alt er hvað
öðru líkt upp á mýktina. Til þess að
Framh. á bls. l/i.
vegamótum er nú stöndum við á, þá
mun hjer verða „gróandi þjóðlíf með
þverrandi tár, er þroskast ó guðs-
ríkisbraut.“