Fálkinn - 28.04.1939, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Þegar Mussolini stöðvaði Hitler.
Eigi alls fyrir löngu kom úl
á sænsku bók um atburðina
í september síðastliðnum, er
minslu munaði að heimurinn
færi í bál og brand. „Fyra
dagar“ heitir hún, og útgef-
andinn er enski blaðamaður-
inn Lord Killanin, sem þó
ekki hefir skrifað nema einn
kaflann. En þeir eru sjö, eftir
jafnmarga blaðamenn og sinn
frá hvoru landinu. Hjer er á-
grip af kaflanum eftir ítalska
blaðamanninn, Luigi Barzini,
sem Iýsir viðhorfinu í Róm
hina ægilegu septemberdaga,
2G.:—29. september 1938.
T TNDIREINS um morguninn, þriðju-
u daginn 27. september var Ciano
utanríkisráðherra sannfærður um,
að styrjöldin mundi dynja yfir. „Það
má heila, að utanrikisviðræðurnar
sjeu hættar, og hernaðarráðstafan-
irnar eru byrjaðar“, sagði hann.
Miðvikúdag kom utanríkisráðherr-
anum og Dino Alfieri mentamála-
ráðherra saman um, að „Evrópu
yrði ekki bjargað nema með krafta-
verki“.
Fimtudagsmorgun stóðu þeir sam-
an í utanríkisráðuneytinu ráðherr-
arnir báðir og ræddu um frjettirn-
ar, sem bárust að í sífellu. Ciano
leit á klukkuna: „Er yður ljóst að
skothvellirnir lryrja eftir nákvæm-
Mussolini
lega þrjá tíma og 40 mínútur?" sagði
hann við Alfieri. í sama bili var til-
kynt, að lord Perth, enski sendi-
lierrann óskaði að hitta Ciano. Ef
ekki stæði vel á í svipinn þá gæti
það dregist þangað til síðdegis.
Þess má geta að lord Perth vissi ekki
þá, að frestur Hitlers var útrunninn
kl. 14. Stjórn hans hafði ekki til-
kynt honum þetta, og hann hjelt,
eins og flestir, að enn væri frestur
til 1. október. — En Ciano vissi það
og beið ekki boðanna. Að vísu var
lítil von um nokkurn árangur, en
þó var ekki fyrir það að synja. Eftir
augnablik var Pertb kominn á leið
í utanríkisráðuneytið.
Sendiherranum hafði verið falið
að tilkynna ítölsku stjórninni að ef
Þýskaland rjeðisl á Tjekkóslóvakíu
mundi Frakkland standa við skuld-
bindingar sínar og England þegar i
stað styðja Frakkland. Jafnframt
átti hann að bera fram þá ósk, aö
Mussolini beitti áhrifum sínum á
Hitler til þess að fá hann til að
ganga að tillögum Chamberlains.
E>ERTH stakk við er liann kom inn
á skrifstofu Cianos með afrit af
brjefi Cbamberlains i hendinni.
Hann var með tár í augunum. Hann
hafði verið einkaritari Asquiths þeg-
ar styrjöldin var að dynja á, árið
1914. Þetta var í annað skifti á æfi
hans, sem síðasta aðvörunin fór
um hendur hans. Ef hún hefði ekki
áhrif mundu fallbyssurnar fara að
þruma og Evrópa standa í björtu
báli. Hann var mjög brærður.
„Mylord!" sagði Ciano. „Ber mjer
að skilja þetta sem opinbera mála-
leitun frá stjórn Englands og beiðni
til II Duce um að reyna að l'á
Hitler til að halda áfram umræðum
um tillögur Chamberlains?"
„Já,“ svaraði Perth. „Þetta er
formlegt, opinbert erindi.“
Ciano greifi bað Perth lávarð að
bíða í utanríkismálaráðuneytinu
meðan hann færi til Palazzo Ven-
ezia til þess að tala við Mussolini.
Það eru ekki nema 500 metrar milti
hallanna, en öll umferð var stöðvuð
meðan gljásvört bifreið utanríkis-
ráðherrans rann milli hallanna nið-
ur Corso Umberto. Ciano hljóp upp
tröppurnar og beint inn í skrifstoíu
Mussolinis. Alfieri var þá staddur
imr, en afsakaði sig og fór út þegar.
Það hlaut að vera eitthvað alvarlegt
á seiði. Það hafði aldrei komið fyr-
ir áður, að Galeazzo Ciano kæmi ó-
boðinn inn til Mussolini þegar líann
sat á fundi með öðrum.
^IANO greifi var tíu mínútur inni
hjá Mussolini, og hann sagði:
„Tillögur Chamberlains eru mjög á-
ríðandi; við megum ekki salta þær.“
Eftir augnablik liafði hann náð
símasambandi við ítalska sendi-
herrann í Berlín og lagði fyrir hann
að fara l>egar á fund ITitlers, fuil-
vissa hann um hollustu Ítalíu, en
biðja hann um að fresta öllum
hernaðaraðgerðum í 24 klukkutíma,
svo að Mussolini fengi ráðrúm til að
athuga málið. Ciano fór að svo búnu
lil Perth lávarðar, sem hafði biðið
á meðan og sagði honum hvað gerst
hafði. Síðan fór Perth á burt.
Þegar Alfieri kom aftur inn lil
Mussolini, Ijet hann ekkert á sjer
sjá hvað hann hafði fengið að vita
og hvað hann hafði ákveðið. Hann
var alveg jafn rólegur og áður.
Undir eins og Pertli lávarður var
farinn frá Palazzo Chigi var hringl
þangað úr ensku sendisveitinni og
Ciano greifi
spurt eftir honum. Eftir að hann
var farinn til Ciano hafði Chamber-
lain símað erindi til. Mussolini per
sónulega. Bauðst hann til að fljúga
til Þýskalands einu sinni enn, til
þess að seinja við Hitler. Hann lagði
til að Frakkar tæki einnig þátt i
þeim fundi og bað Mussolini um að
slyðja þessa tillögu og senda fulltrúa
á fundinn. Þessi skilaboð lágu a
skrifborði Perths lávarðar er hann
kom i sendisveitina kl. 11,15. Eftir
eina mínútu var hann kominn a
leið til Giano á nýjan leik. Ciano
bað hann enn um að biða, hljóp
niður stijfann í fáum skrefum og
brunaði í bifreiðinni niður Corso
Ilitler
Umberto. Eftir tuttugu minútur kom
hann aftur með þá l'rjett, að Hitler
hefði fallist á 24 tíma frestinn, „sem
sönnun persónulegrar vináttu sinn-
ar við Mussolini". Ciano sagði enn-
fremur, að 11 Duce væri meðmæltur
því, að fundur yrði haldinn og væri
fús til að fara þángað sjálfur og
hefði beðið sendiherrann í Beriín
um að fá samþykki til fundarins hjá
Hitler. Og nokkrum mínútum síðar
hafði Perth simað þetta til London.
Kraftaverkið, sem gat bjargað Evr-
ópu, Skeði.
n IANO greifi lor að svo búnu
V"'í hress í huga út til þess að fá
sjer hádegisverð. Og fólkið sem sat
við næstu borðin var alveg liissa
á þvi, hve utariríkismálaráðherrann
var glaðlegur á þessum válega degi.
Menn stóðu upp frá borðunum til
þess að hringja heim til konunnar:
„Ciano brosir. Hver veit nema að
það verði friður?“
ítalski sendiherrann í Berlín
símaði klukkan 15, tilkynti að öll-
um hernaðarráðstöfunum hefði ver-
ið frestað og að Hitler hefði sam-
])ykt að halda fundinn en óskaði
að „Mussolini yrði viðstaddur, til
þess að tryggja góð málalok". Hann
ljet Mussolini velja um, hvort fund-
urinn yrði haldinn í Frankfurt eða
Múnchen. Mussolini kaus Múnchen.
Það var lágskýjað yfir Alpafjöllum,
svo ekki þótti flugfært. Aukalestin
var beðin að vera til taks kl. 18.
L’Osservatore Romano, hið gamla
og gætna blað, sem páfastóllinn
gefur út, varð fyrst allra blaða lil
þess, að birta frjettina um fundinn
i Múnchen. Blaðið var komið út
klukkan l(i. Blaðamennirnir hristu
höfuðið og undruðust hve vegir for-
sjónarinnar eru órannsakanlegir, að
hið gamla og seinláta blað Osservat-
ore, sem aldrei kom með frjettir fyr
en þær voru orðnar tveggja daga
gamlar, skyldi verða fyrst til að
birta merkilegustu fregnina, sem
heímurinn hafði fengið í tuttugu ár!
O
t______
Drekkiö Egils-öl
Bernhard Sbaw
kann að koma fyrir sig orði.
Um Bernhard Shaw hafa myndast
fleiri sögur en nokkurn rithöfund
annan, síðan Mark Twain leið. Víst
er maðurinn orðheppinn, en þó er
talið, að flestar sögurnar sem hon-
um eru eignaðar sjeu tilbúningur
anriara, en hafi verið tileinkaðar
skáldinu lil þess að þær yrði tekn-
ar fyrir góða og gilda vöru. Hjer
eru nokkrar:
Það var hann!
Einu sinni var Shaw í sumardvöl
í Wales. Og er hann var þar á
göngu uppi í fjallinu, einn góðan
veðurdag, mætti hann manni, sem
mun liafa haft nasasjón af liver
Shaw var, og starði á hann eins og
naut á nývirki. Shaw flýtti sjer að
komast fram hjá, en leit svo víð
og kinkaði kolli og sagði vinsam-
lega: „Rjett!“
Hjónabandið.
Einu sinni var Bernard Shaw
spurður, hvaða álit hann hefði á
hjónabandinu:
„Það er með hjónabandið eins
og frimúrararegluna,“ svaraði liann.
„Þeir sem ekki eru meðlimir í regl-
unni vita ekkert af henni að segja,
en hinir mega ekkert segja.“
Meirihlutinn.
Leikrit Shaws, „Man and Super-
man“ vann glæsilegan sigur þegar
það var sýnt í fyrsta sinn i London,
árið 1903. En innan um alt lófa-
klappið i leikhúsinu lieyrðist ákaft
blistur frá einum áhorfandanum
uppi á svölunum. Shaw var kall-
aður fram, fólkið hamaðist við að
klappa, en óánægði áhorfandinií
hjelt áfram að blístra. Shaw lyfti
hendinni til þess að biðja sjer hljóðs
og þegar hávaðann lægði kallaði
hann til mannsins á svölunum: •—
„Herra minn! Þjer hafið rjett að
mæla og jeg er yður fyllilega sam-
mála. En hvað getuin við tveir gegn
öllum meirihlutanum?"
Kvikmyndin.
Shaw hafði til skemsta mestu
skömm á kvikmyndum og tók ekki
í mál, að leikrit hans væri kvik-
mynduð. En kvikmyndakongarnir
voru jafnan að nauða á honum.
M. a. kom einn af burgeisunum frá
Ilollywood til lians, til þess að fá
leyfi hans til að kvikmynda leik-
inn „Jeanne d’Arc“. Samtal þeirra
var á ])essa leið:
Shaw: Hvað viljið þjer borga?
Kvikm.stj.: — Þetta verður i-
burðarmeiri mynd en nokkurntíma
hefir sjest í veröldinni hingað til. . .
Shaw (óþolinmóður): — Hvað
viljið þjer borga?
Kvikm.stj.: — Við fáum besta
Framh. á bls. 13.