Fálkinn - 19.05.1939, Page 5

F Á L K 1 iN' N
5
að gœta allrar sparsemi til að geta
lifað.
Síðasti khedivinn í Egiptalandi,
Abbas II. Hilmi var rekinn frá völd-
um 1916, þegar Fuad gerðist kon-
ungur. Hann varð mesti kaupsýslu-
maður og vegna þess hve góð versl-
unarsambönd hann hafði varð hann
brátt forstjóri fyrir voldugu mil-
jónafyrirtæki. Hann lifir óhófslífi
i Rivieran, og lystisnekkjan hans,
sem þykir afburða falleg, er altaf
að þeytast um Miðjarðarhafið.
Mörgum sinnum liafa Englending-
ar, að þvi er sagt er, boðið honum
konungstign á Austurlöndum, c:i
þeim tilboðum hefir hann jafnan
hafnað. Abbas vildi heldur lifa og
tleyja sem ríkur og sjálfstæður kaup-
sýslumaður en enskur skuggakon-
ungur. Án efa er hann sá útlægu
þjóðhöfðingjanna, sem skynsamleg-
ast hefir farið að ráði sínu, enda
vegnar honum best.
Haile Selassie Abessiniiikeisari.
Haile Selassie Abessiníukeisari
hröklaðisl frá völdum fyrir 2—3
árum, og land hans innlimað i Ítalíu.
Keisarinn tók með sjer mikið af
gulli og silfri, en þegar hann hafði
greitt allan kostnaðinn við flóttann,
þá voru sjóðirnir orðnir ljettir. —
Haile Selassie býr nú í gamla
abessinska sendisveitarbústaðnum í
London. Englendingar hafa neitað
honum um að prýða hús sitt með
þjóðfána Abessiníumanna til að
móðga ekki Itali. Óliepnin hefir
verið yfir honum, og nú stendur
enginn ljómi um hann lengur. —
Keisari verður hann sjálfsagt aldrei
framar.
Zogu Albanakonimgur.
Zogu konungur í Albaníu er sið-
usti þjóðhöfðinginn, sem orðið hefir
pð farn í úllegð. Eftir að hafa eigin-
THEODÓR ÁRNASON:
Merkir tónsnillingar lífs og liðnir.
lega selt ftölum land sitt, fór hann
að liafa ýms undanbrögð í frammi
og afleiðingarnar eru öllum í fersku
minni.
Konungurinn flúði ásamt drotn-
ingu sinni og nýfæddum prinsi til
Grikklands. Hann tók með sjer rík-
issjóðinn, 90 þúsund króna virði.
Mestur hluti peninganna voru alb-
anskir seðlar og nú hafa þeir ekk-
crt gildi. Hversu mikið konungur-
inn annars kann að hafa falið i
peningum eða verðbréfum i Evrópu
veit enginn. En framtíð hans virð-
ist vera nokkuð ótrygg.
Hertoginn af Windsor.
Játvarður VIII. Bretakonungur
verður og talinn til landflótta þjóð-
höfðingja. Samband hans við frú
Simpson leiddi til þess að hann
varð að segja af sjer 1936. Stjórnin
sá vel fyrir honum fjárliagslega, en
skilyrðið var að hann yfirgæfi Eng-
land og kæmi ekki aftur lieim
nema með fengnu leyfi stjórnarinn-
ar. Hann fekk leyfi til að kalla sig
hertogann af Windsor. Skömmu
eftir að hann sagði af sjer giftisl
hann frú Simpson og hafa þau síð-
an lifað saman í hamingjusömu
hjónabandi. Þau búa í Frakklandi,
en mikill hluti ársins hjá þeim fer
í ferðalög. Ekkerl er sem bendir til
þess að konungurinn iðrist þess
sem hann liefir gert.
Miklu fremur er hann glaður ýfir
því að losna við stjórnarstörfin á
jiessum miklu erfiðleikatímum.
Allir þýsku smákongarnir, stór-
hertogarnir og furstarnir mistu ríki
og völd við stjórnarbyltinguna 1918.
Flestir þeirra eru nú dánir. Vanda-
menn þeirra lifa annaðhvort mjög
óbrotnu lifi i Þýskalandi eða þá
þeir reyna að bjarga sjer erlendis
með einu eða öðru móti.
Yfirleitt má segja að hinir land-
flótta þjóðhöfðingjar lifi við þolan-
leg kjör. Sumir „lifa hátt“, og eng-
inn líður verulega neyð.
Kappróðurinn milli Oxford og
Cambridge, sem liáður er á hverju
vori af háskólastúdentum þessara
borga, fór fram i fyrsta skifti árið
1829. Báturinn sem sigraði það ár
er enn til.
Múhameðstrúarmenn byrja jafnan
máltíð sína með því að jeta salt og
í máltíðarlok fá þeir sjer gúlsopa af
ediki.
Svo góð getur ein manneskja ver-
ið, að hún verði falleg af því.
Olav Duun.
Borgir eru staðir, þar sem margir
menn safnast saman — og verða ein-
mana.
Ameriskur málsháttar.
II.
Edvard Hagerup Grieg.
(1813—1907).
Nafn Griegs, hins þjóðlega norska
tónsnillings, mun vera þektast allra
norðurlanda-tónskálda hjer á Iandi.
Og er það eins og vera ber. En það
getur þó varla heitið, að almenning-
ur hjer þekki Grieg nema að nafni.
Á tónsmíðum hans vila menn hjer
furðanlega lítil deili. Fáein smálög
kannast menn við, og þó ekki svo,
að nokkurt þeirra hafi „orðið á
hvers manns vörum“. Ein og ein
píanó-tónsmíð hefir verið flutt hjer
á hljómleikum og eflaust kemur það
fyrir, að músik-nemendum eru fengn
ar slíkar tónsmíðir til viðfangs. Og
loks hefir útvarpið flutt „Pjetur
Gauts“-flokkana tvo (úr þeim kann-
ast menn eflaust helst við „Sol-
veigs Sang“ og „Aases Död“) og
eitthvað fleira, og einu sinni heyrði
jeg farið með eina fiðlusónötu Griegs
í útvarpið og henni svo raunalega
misþyrmt, að það hefði mátt vera
ógert. En aldrei hefir sú áliersla
verið á það lögð, sem skyldi, að
kynna hjer tónsmiðar Griegs svo,
að vakið hafi sjerstaka athygli, nema
þá ef til vill lielst það, sem karla-
kórarnir hafa sungið.
Og þetta er ekki eins og það ætti
að vera.
Vjer ættum að leitast við að
kynnast Grieg miklu betur, en nú
er raun á. Hann er norrænasta tón-
skáldið, sem uppi liefir verið — auð-
vitað fyrst og fremst þjóðlegt, norskt
tónskáld, — og hann er skyldastur
okkur allra erlendra tónskálda.
Ilinn þjóðlegi „andi“, sem þeir
Chopin, Brahms og Liszt og ýmsir
fleiri liinna „miklu meistara“ voru
innblásnir af, virðist hafa náð lang-
samlega mestum og bestum tökum á
Grieg og lcemur skýrast fram í hans
lónsmiðum. En Grieg var einhver
binn sjerkennilegasti tónsnillingur
eða tónskáhl hins nýrri tima.
Hann setti sjer það ákveðna mark-
mið, að skapa typiska norska tón-
list, bygða á alþýðulögum og þjóð-
dönsum. Og hann hafði auðuga lind
úr að ausa. í Noregi var fiðlan um
lfingan aldur ákaflega algengt hljóð-
færi um allar bygðir, bæði hin venju
lega fiðla og „Harðangurs-fiðlan“,
Á fiðluna urðu til, i höndum sveita-
pilta, óteljandi smástef og danslaga-
stúfar. Það er þessi brnnnur, sem
Grieg mun hafa verið drýgstur, á
svipaðan liátt og var 'um Liszt, ■—■
en eins og menn vita, er Ungverja-
land oft nefnt „land fiðlunnar", því
að livergi hefir fiðlan verið jafn al-
gengt liljóðfæri og þar.
En það er einmitt þetta: að fjöld-
inn allur af uppistöðustefunum og
dönsunum í tónsmíðum þessara
manna, og sjerstaklega Griegs, höfðu
fgrst orðið til á fiðlunni, sem á
sinn þált í þvi, hvernig tónsmið-
arnar eru að yfirbragði.
Grieg var fæddur í Bergen 15. júní
1843. Ætt hans mun verið hafa af
skoskum uppruna. Forfeður hans
skoskir flóttamenn, sem tekið höfðu
sjer bólfestu i Bergen og gerst norsk-
ir borgarar. Ættarnafn þeirra hefir
þá upphaflega verið „Greig“, en
þeir breylt i þá stafsetningu,
vcgna framburðar. Hvað sem um
þetta er, þá var Grieg kominn af
góðum stofni og mikils metnum og
voru foreldrar hans bæði mjög söng-
hneigð. Móðir hans ljek vel á pianó
og fór strax að kenna syni sínum
á það hljóðfæri, þegar liún þóttist
verða þess vör, að hann væri gædd-
ur tónlistargáfu. En hann var þá
kornungur. Og sagt er að Grieg liafi
verið aðeins níu ára, þegar hann
samdi hina fyrstu tónsmíð sína, sem
tölusett er (Op. 1.) Það voru af-
brigði yfir þýskt alþýðulag.
Óli Búll, fiðlarinn heimsfrægi, sem
Norðmenn dáðu sem dýrðling, hafði
orðið fyrstur tónskálda til þess að
búa norsk alþýðulög listrænum bún-
ingi og kynna þau erlendis. Hann
„uppgötvaði“ Grieg, þegar hann var
um fermingu og þóttist sjá i honum
svo mikið listamannsefni, að liann
hvatti foreldra hans til að senda
hann tafarlaust til Leipzig, til hljóm-
listarnáms. Ekki livað síst mun Óla
Búll hafa þótt mikið til um það, að
þá var þegar til orðin lijá Grieg
einbeittur ásetningur um ]iað, að
liefja „norska tónlist“ til vegs og
halda áfram þvi starfi, sem Búll
liafði byrjaö á.
Það þótti þungl á metunum, sem
Óli Búll lagði til slíkra mála, og
foreldrar Griegs hikuðu heldur ekki
við, að fara að ráðum hans. Grieg
var sendur til Leipzig og stundaði
þar nám um skeið, af fádæma kappi.
En hann var ekki sterkbygður og
mun hafa gengið fram af sjer við
námið, enda veiktist hann alvarlega
1860 og bjó lengi að þeim lasleika.
Meðan hann dvaldi i Leipzig,
hneigðist hann mjög að hinum róm-
antíska skóla og liafði einkum mæt-
ur á tónsmiðum þeirra Chopins og
Schumanns. Gætir þeirra áhrifa
mjög í því, hvernig stíll hans sjálfs
niótaðist. Göfgin og finleikinn i
tónsmíðum hans er oft svo mjög í
anda Chopins, að til þess var fuil-
komið tilefni, er hann var stundum
nefndur „hinn nýji Chopin ur
Norðrinu“.
Frá Leipzig fór Grieg til Kaup-
mannahafnar, sem þá var miðstöð
bókmenta og lista Norðurlanda, —
og gerðist þar fjelagi í litlum flokki
ákafra föðurlandsvina, sem bundist
höfðu samtökum um að hefja liinn
norska þjóðernisanda til vegs
i listinni. Óli Búll, Kjerúlf og Nord-
raak höfðu þegar hafið þetta starf
að því er snerti tónlistina. En Grieg
tók nú við, og það varð liann, sem
síðan fullkomnaði starfið á glæsileg-
an hátl.
í Kaupmannahöfn kyntist hann
Ninu Hagerup, sem þá var vinsæl
söngkona, og varð síðar eiginkona
hans og reyndist honum dásamlegur
förunautur. í Kaupmannáhöfn urðu
til, um þetta leyti, margar hinar
fegurstu tónsmíðar Griegs, flestar
fyrir slaghörpu.
Árið 1866 settist hann að í Kristj-
aníu. Tónlist var þar þá að vísu í
all góðu gengi,'en svo mátti heita,
Framh. á bls. tl.