Fálkinn - 19.05.1939, Side 14

14
F Á L K I N N
ADAM RUTHERFORD. Frh. frá bls.3.
Vi'ð höfum nú um hríð notið góð-
vildar Rutherfords og veglyndis. Nú
er eftir að sjá, hver verður reynsla
hans af okkur heima fyrir. En gott
er til þess að vita, að hann á hjer
marga vini, miklu fleiri en hann
hefir sjálfur hugmynd um, meðal
allra stjetta, óbrotinna almúgamanna
sem róa kænum sínum til fiskjar jg
alt upp til þess manns, sem skipar
elsta og virðulegasta embætti landsins.
Um prestastjettina má geta jjess sjer-
staklega, að hún hefir sýnt lofsverð-
an skilning á því, að þarna átti hún
samherja, inann sem göfga vildi hugs-
nnarliátt þjóðarinnar og hefja hana
sligi hærra.
Rutherford mun flytja hjer a. m.
k. tvö erindi fyrir almenning. Hið
fyrra flytur hann i Iðnaðarmanna-
húsinu fimtudaginn 25. þ. m. og
verður það ekki túlkað; hitt í Fri-
kirkjunni á annan í hvítasunnu og
mun það verða túlkað. Þess verður
hvarvetna vart, að menn bíða með
óþreyju eftir að heyra hann; og það
ætla jeg, að fáir verði fyrir von-
brigðum, þvi að mælska hans ér
mikii og efnið mun reynast merki-
legt. Það er að vísu leitt, að hann
skuli verða að tala með túlk, því að
slíkl verður einatt óáheyrilegt og
þreýtandi. Hjá því verður þó ekki
komist, vegna hinna mörgu, sem
ekki skilja talaða ensku nógu vel til
þess að hafa full not af fyrirlestri.
En svo er vitaskuld um nálega alla
þá, sem ekki hafa dvalið meðal
enskumæ'landi þjóða. Aðferðir okk-
ar við enskukenslu í skólunum eru
svo ákaflega ófullkomnar.
í för með Rutherford hingað verð-
ur vinur lians og samverkamaður,
William P. Fraser, sem lengi hefir
haft með höndum meginið af brjefa-
viðskiflum hans íslandi viðkom-
andi. Þau eru miklu meiri en svo,
að einn maður gæti annað þeim
i tómstundum sínum. Hefir Fraser
int af höndum mikið starf í þessu
efni og engin laun fyrir það þegið.
•leg hefi aldrei beðið afsökunar á
því, sem jeg hefi ritað; en i þetta
skifti finst mjer jeg eigi að geraþað.
Svo er mál með vexti, að biskup
landsins ætlaði sjer að heilsa hinum
góða gesti og vini sinum í þessu
blaði; en vegna fjarvistar lians úr
bænum náðist ekki lil greinar frá
honum í tæka tið. Á þessa grein
mína ber því aðallega að líta sem
eyðufylli. Sn. J.
TOM MOONEY.
Einn kunnasti pislarvottur amer-
ikanskrar i'jettvísi er verkamanna-
leiðtoginn Tom Mooney, sem setið
hefir í fangelsi í 22 ár þó að heita
megi sannað, að hann væri saklaus
af glæpnum, sem hann var dæmdur
fyrir. Loks urðu landstjóraskifti í
Kaliforníu nýlega og nýi landstjór-
inn ljet það verða sitt fyrsta verk
að náða Mooney. Konan hans, sem
sjest hjer líka á myndinni, var fyrsta
manneskjan, sem tók á móti honum
er hann kom út úr fangelsinu.
SKÓGRÆKTIN. Frh. frá bls. 3.
hafði verið upplýst um það, sem jeg
hef gert að aðalatriði í bókinni, og
þvi hefir verið haldið fram, að kenn-
ing mín væri röng. Slíkar staðhæf-
ingar eru sjálfsagt gagnslausar, nema
þær sjeu rökstuddar, en rökleiðslu
vantaði. Satt að segja hefði jeg búist
við því, að bók mín mundi vekja
alhygli á annan liátt, en svo reyndist
ekki. 1928 afrjeð stjórnin að láta
planta við opinberar byggingar i
Reykjavik og á Arnarhólstúni. Verkið
var ekki framkvæmt á rjettan hátt, og
mistókst eins og kunnugt er. Það
hefði verið eðlilegt að láta skógrækt-
ina hafa það með höndum, því það
hefði verið afar einfalt fyrir okkur
að leysa það starf vel af hendi, en
svo var ekki gert. Þeir sem áttu sök
á því liafa þó að minsta kosti haft
þá ánægju að sjá uppskeruna, þvi nú
er búið að taka síðustu plöntuleif-
ai nar burt frá Arnarhólstúni.
Skógræktin hefir tvö verkefni, að
stofna nýjan skóg, og að endurreisa
eyðilagðan skóg. Vegna liins síðara
valdi fyrirrennari minn strax tvö
skóglendi, Hallormsstaða- og Vagla-
skóg til friðunar. Það hefði verið ó-
mögulegt að velja betri staði, því
friðunin hefir borið svo góðan árang-
ur, að framför þessara skóga hefir
átt drýgstan þátt í því að halda vak-
andi áhuga almennings fyrir skóg-
rækt. Annars er skógargróðurinn víð-
ast hvar svo veiklaður af illri með-
ferð og beit, að friðun myndi oftast
aðeins bera tilætlaðan árangur, el
um leið væri unnið að því að yngja
kjarrið upp.
Upp á síðkastið liafa langar greinar
í blöðum og timaritum borið vitni ura
að menn eru farnir að hallast að
þeirri skoðun, að hægt sje að koma
upp stórvöxnum barrtrjeskógum i
birkikjörrunnum, ef aðeins tækist að
ná í fræ frá rjettum upprunastað,
og i þvi sambandi hefir verið' nefnt
Alaska. Jeg hef enga trú á þessu, af
því að hjer er sjerkennilegur jarð-
vcgur, rokmold (löss), en -samkvæmt
því, sem jeg hefi upplýst, verð jeg
að vera á þeirri skoðun, að barrlrje
geta ekki náð verulegum þroska i
slíkri jarðvegstegund. Jeg hef reynt
að afla mjer upplýsinga um Alaska,
og fengið stutta frásögn, er hljóðar
þannig: „Vitað er, að fjöldi sveita i
Mið-Alaska eru þaktar rokmold, að
rokmoldarsvæði eru til i barrtrje-
skógunum, og að barrtrjen auðsjáan-
lega hafa tekið nokkrum framförum
á rokmoldarsvæðunum“. Þessi frá-
sögn, þó stutt sje, segir greinilega
frá þvi, að barrtrjen í rokmoldar-
svæðunum hafa aðeins náð lítilfjör-
legum þroska, borið saman við skóg-
inn i kringum þau, en hjer er um
frumskóg, og því um mjög gömul trje
að ræða. Annars hefir þessi jarðvegur
líka þægindi í för með sjer. Jeg
minnist þess, hvernig það var þar
sem jeg dvaldi áður en jeg kom hing-
að til lands, i Norður-Rússlandi á
(iO. breiddarstigi. Þegar votviðrasamt
var í byrjun september, varð tæp-
lega gott færi á veginum fyr en
frostið kom og jörðin var snævi þak-
in. Hjer lifum við á 04—66. breiddur
stigi, en þó að rignt hafi mikið og
lengi, verður alt ótrúlega fljótt skræl-
þurt aftur, þegár veðrið skiftir um
með sólskin og vindi. Ilin afskaplega
sterka uppgufun veldur því, að loftið
yfir víðlendu rokmoldarsvæði (löss-
region) verður þurt og þessvegna
líka mjög tært með töfrandi falleg-
um litbreytingum, einkum við sólar-
upprás og sólarlag. Ef ]jessi jarðveg-
ur væri hjer ekki, þá myndi ísland
ekki vera eins fallegt og aðlaðandi
land eins og það er, eii í því tilliti
slendur það fremst þeirra landa, sem
jeg hefi sjeð.
Það er annað sem mælir með að
treysta ekki of mikið á erlendan trjá-
gróður hjer á landi. Liðnar aldir hafa
þá sögu að segja, að hafísinn kemur
hingað aftur og aftur með mismun-
andi margra ára fresti, og veldur
þá venjulega óárunartímabili. Það er
sem sje ekki víst, að erlend trje geti
lifað slíkt tímabil af, þó að vitað sje,
að heimatrjen sjeu fær um það.
40 ár er aðeins stutt tímabil í
skógræktarsögu, það er reynsla ann-
ara þjóða. Samt liorfir nú alt öðru-
vísi við en þegar skógræktin liófst.
Hinar glæsilegu framfarir í Hall-
ormsstaðaskógi og i Vaglaskógi liafa
sannfært þjóðina um, að skógrækt
er ekki ónýtt starf i þessu landi
heldur, fundin er aðferð til að stofna
nýjan skóg með fræi heimatrjánna,
og það, sem annars gæti spilt al-
menningshylli þessa máls, rutt úr vegi.
En vafalaust er, að ]jað verður að
afkasta miklu á komandi árum, ef
skógræktin á að hafa jafnmikinn til-
verurjett sem sjálfstæð ríkisstofnun
í augum almennings, og aðrar opin-
berar stofnanir.
Rás pólitiskra viðburða gerði það
að verkum, að það var miður heppi-
legt fyrir Dana að vera embættis-
maður á Islandi, að minsta kosti i
minni stöðu. Eftir 1913 fann jeg til
|jess, og ekki að ástæðulausu, að
staða mín var ótrygg, og að stjórnin
i raun og veru helst vildi losna við
mig, og það er ekki örfandi. Þegar
jeg var búinn að átta mig á starfi
mínu og fór að birta árangurinn af
því, þá gerði jeg mjer von um, að
það mundi breyta stöðu minni til
hins betra, en ef jeg, í staðinn fyrir
að sjá það, hefði komist að þeirri
niðurstöðu, að jeg með því að gera
þetta aðeins hefði áunnið það að
særa þjóðarmetnaðinn, þá ætti það
að vera fyrirgefanlegt. Sumt hefði
vísl farið betur fyrir mjer, ef jeg
hefði mætt dálítilli velvild og við-
urkenningu. Liðinn tími á sína sögu,
sem breytist ekki. Hvað framundan
er, vitum vjer ekki.
Kofoed Hansen.
Grænmetisdálkimnn.
Val á trjáplöntum.
Sá sem gengur um götur bæjarins,
og verður það á að líta inn fyrir
húsagirðingar, þarf ekki að vera
neitt sjerlega garðyrkjufróður t/I
|jess að veita því eftirtekt að mörgu
er ábótavant hvað snertir trjá og
runnarækt okkar Reykvíkinga.
Fyrst af öllu munu flestir veita því
eftirtékt hve misjafnlega gengur
með uppalningu á reynivið; I ein-
um garðinum gelur liann verið
prýðilegúr, velvaxinn og litið sjúk-
ur, en í öðrum, kanske næsta garði
við, er reyniviðurinn mjög illa vax-
inn og mikið sjúkur. Þetta finst ef
tii vill mörgum mjög einkennilegt,
en það er ekki að svo sje. Oftast er
orsökin sú, að val trjáplantnanna
ræður hjer úrslitum. Margir eru svo
bráðlátir, að þeir vilja strax fá 2—3
m. há trje í garðinn sinn; til þess
að fullnægja þessari kröfu, neyðast
garðyrkjumennirnir til að vetja trjá-
plönturnar frá Noregi eða Dan-
mörku, og eins og almenningi ætti
að vera skiljanlegt þá eru erlendu
trjáplönturnar vanar heitara lofts-
lagi en við getum boðið þeim upp
á. Árangurinn verður því sá, af
trjen lirífast niisjafnlega, flest deyja
eftir skamma stund, en hin, sem
standa i besta skjólinu lifa og dafna
sæmilega í 10—15 ár, og drepast þá
nær undantekningarlaust á mjög
skömmum tíma. Til eru undantekn-
ingar frá þessu, en liær eru því mið-
ur sára fáar.
Þeir garðyrkjueigendur, sem hafa
verið minna bráðlátir, og valið ís-
lenskar trjáplöntur, eru mikið á-
nægðari, þvi þar gengur alt vel.
Sjerstaklega er ]jað núna tvö síð-
ustu árin að fólk velur frekar is-
lenskar en erlendar plöntur, og
stafar þáð mest af því að það er
núna fyrst sem skógræktarmennirnir
geta, svo nokkru nemi, boðið fram
íslenskt ræktaðar reyniplöntur.
Það er kanske ekki öldungis öll
sagan sögð með því að gera greina-
mun á gæðum erlendra ög innlendra
trjáplantna, því hirðing trjáplantn-
anna frá ári til árs, er mjög mis-
jöfn. Sumir hugsa ekkert um að
klippa til trjen og hjálpa þeim til
að ná sem ákjósanlegustu vaxtar-
lagi, eða að fjarlægja kal-kvistum
og sjúkum greinum. Þetta atriði er
|jó ekki garðeigendum einum að
kenna, heldur öllu meira „fúskur-
um“ i garðyrkjufaginu, sem vaða
hjer uppi og spilla fyrir rjettri ]jró-
un garðyrkjunnar með gjörsamlega
röngum vinnuaðferðum og van-
kunnáttu i starfinu. Jeg tek hjer
sjerstakléiga reyniviðinn til með-
ferðar vegna þess að hann er út-
breiddasta trjátegundin hjer hja
okkur.
Birki og álmúr geta einnig þrif-
isl hjer ágætlega að mínuin dómi
eru þessar 3 tegundir ])ær trjáteg-
undir sem mest ætti að nota hjer.
Ymsar viðitegundir eru afarharð-
gerðar og góðar í skjóigarða (trekk).
Caragana (síberiskt baunatrje) tiefir
einnig þrifist vel lijer. Alparips er
lítið reynt lijer á landi, en gefsl
injög sæmilega.
Einn af helstu ágöltum við trjá-
rækt i görðum hjer i Reykjavík
er það hve vitlaust trjánum er
komið fyrir í görðunum, þó að trjá-
plantan sje litil þegar hún er látin
niður verður maður að liafa það
hugfast að ef guð og lukkan er méð
oss, þá verður þetta stórt trje, 3—5
metrar á hæð með —1,5 víða blað-
krónu og þarf því töluvert rúm.
Þessvegna verður eftirfarandi að
vera ófrávíkjanleg regla:
Framh. á næsta síöu,
Hœsti gulinöir á íslandi. Lundsskógur i Fnjóskadal.