Fálkinn - 29.09.1939, Blaðsíða 2

2
F Á L K I N N
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjórar:
Skúli Skúlason.
Lúðvík Kristjánsson.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Aðalskrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6.
Skrifstofa í Oslo:
Anton Schjötsgade 14.
Blaðið kemur út hvern föstudag.
Áskriftarverð er kr. 1.50 á mán.,
kr. 4.50 á ársfj. og 18 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Auglýsingaverö: 20 aura millim.
HERBERTS prent.
Skraddaraþankar
Nú tala allir um stríðið og
spá um striðið. Sumir fullyrða
með spekingssvip, að stríðið sje
að verða búið, aðrir að það
standi '3 til 10 ár. Og á hverj-
um degi gerast tíðindi, sem gefa
einhverjum af spámönnunum
tilefni til að spá meiru, en öðr-
um til að þegja, vegna þess, að
spáin þeirra var ónýtari en
nokkur veðurspá.
Þetta getur verið gott og bless
að. Það lýsir einstaklingshneigð-
inni, sem er svo einstaklega rik
hjá okkur íslendingum. En það
vœri ennþá betra og blessaðra,
ef spámönnunmn færi fækkandi
en hinum fjölgandi, sem vilja
„líta sjer nær“. Frændþjóðirn-
ar hafa ekki tíma til að spá um
striðið, en þær spá og skegg-
ræða meira en við um það verk-
efni, sem þeim finst liggja næst:
Hvernig eigum við að húa sem
best að okkar, í styrjöldinni sem
nú er að byrja?
Okkar umræður um þetta eru
ekki byrjaðar enn — liklega
vegna þess, að við urðum minna
varir við síðustu styrjöld en
norrænu frændþjóðirnar. En
það gæti farið svo í þessari
styrjöld, að við yrðum að taka
betur á „honum stóra okkar“ en
við gerðum siðast. Jeg get ekki
að því gert, að minnast á eitt
atriði, sem nágrannaþjóðirnar
urðu varar við á síðasta styrj-
aldartímabili, en við ekki. Það
er kornmaturinn — undirstaða
alirar fæðu menningarþjóðanna.
Svíar, Norðínenn og Danir hjuggu
allir við skort á kornmeti í síð-
asta stríði. íslendingar voru
eina þjóðin af norrænu þjóðun-
um, sem oftast höfðu nóg, — þó
þeir væru þá sú eina af þeim,
sem ekki framleiddi korn!
í gamla daga — jeg tel þar
ekki aldir einokunarinnar gömlu,
heldur miklu nýrri tíma — var
innflutningur af korni til lands-
ins miklu minni en nú er. Þá
þótti það sparnaður, að borða
sem mest af liarðfiski, til þess
að spara brauðmatinn. Þá var
harðfiskdálkur, eða jafnvel
helmingur af harðri ísu, skamt-
aður í litla skatt á morgnana í
sveitum, sem langt áttu að út-
ræðisverum. Engum varð meint
við takmörkun kornskamtarins,
og tannskemdir voru þá lítt
þekt fyrirbrigði.
Þegar brauðmatartískan fór að
ryðja sjer rúms, fór alt í einu
að verða meir vart við skemdar
tennur en áður. Og fólkið hugs-
aði sem svo: Þetta kemur senni-
lega af því, að tennurnar fá
ekki þá æfingu, sem þær höfðu,
við’ að tyggja harðfiskinn. Þá
voru vítamínefni óþekt í heimin-
um. Nú vita allir sem hugsa, að
harðfiskurinn er bæði fjörefna-
gjafi og holl fæða að öðru leyti.
Og á striðstiinum inætti líka
minnast þess, að hann getur
sparað kornið, þá fæðutegund,
sem ísland er háðast öðrum um.
í næsta blaði Fálkans:
Grein um Pólland. — Grein um æðstu herstjóra Breta
og Frakka. Tvær sögur. — Frá liðnum tímum, eftir Osc-
ar Clausen. — Grein um Göbbels. — Barnadálkur. —
Skrítlur. — Litli og Stóri. — Frjettamvndir. — Kvik-
mvndafrjettir o. m. fl.
GAMLA BIO
Innan skamms sýnir Gainla Bíó
Universal-kvikmyndina „Yfir þöknm
borgarinnar". Aðalhlutverkin leiko
George Murphy og Doris Nolan.
Mynd þessi gerist í horg miljón-
anna, New York — í horg risabygg-
inganna, þar sem skýjakljúfarnir
blasa við himinn. En New York er
líka borg hraðans, þar sem alt skeður
með svo skjótum svifum, að það
hljóðar með ótrúleikahlæ, jiegar þjóð-
um iiefðarinnar og seinagangsins er
sagt frá því.
Skýjakljúfarnir rísa upp á ótrú-
lega skömmum tíma og slík völundar-
hús eru smábýlaþjóSum hreinasta
furðuverk. En slíkum furðuverkum
kynnumst við einmitt í þessari mynd.
En við kynnumst einnig valdi auðsins,
sem þykir mjög einkennandi fyrir
Bandarikjamenn. Og jafnframt fúum
við nokkurt liugboð um hvað er ó-
samrýmanlegt i fari Rússans og
Randaríkjamannsins.
Hin unga stúlka Díana, hefir verið
á ferð í Rússlandi og orðið þar fyrir
allmiklum áhrifum. Þegar heim kem-
ur verður skjótt árekstur, skoðanir
hennar hitta þar ekki fyrir heppileg-
an jarðveg. Hún á fjóra frændur
auðuga og borgaralega þenkjandi,
sem ekki geðjast að þeim anda, sem
hún færir lieim með sjer frá Rússíá.
— Þrátt fyrir veru sína í Evrópu
hefir Díönu ekki lærst að fara hóf-
lega með' peninga, því að á einu miss-
eri leikur hún sjer að, að koma i lóg
3 miljónum dollara. Slíkt fellur ekki
með öllu í geð gömlu frændanna og
þvi hugsa þeir sjer að leggja við
liana beisli og temja liana, svo liún
geti mótast i hinni stórborgarlegu
deiglu. Sú viðleitni er allspaugileg og
leiðir af sjer ýms atvik, sem áreiðan-
lega hefir ekki verið gert ráð fyrir í
upphafi. Tamningin reynist erfið, það
vill oft brenna við að æskan iáti illa
við stjórn, sjerstaklega ef hún beinist
að einhverju ákveðnu marki, sem er
henni fráhverft. Frændurnir gömlu
liafa sína siði og Diana er ung og
vill fara sínu fram.
í myndinni er mikið um allskonar
listdans og prýðilegur söngur.
Tryggingarstofnun
Garl D. Tnlinius 20 ára.
Einhverntima, þegar sú tíð kemur,
að saga íslenskrar tryggingarstarf-
semi verður skráð, mun eitt nafn
verða þar ofarlega á baugi. Það er
nafn Axels Tuliniusar, sem fluttist til
Rvíkur fyrir rúmum 20 árum, eftir
langt og röggsamlegt sýslumannstarf í
Suður-Múlasýslu og hóf þá lítrygg-
ingarstárfsemi. — Tíminn líður og
síðastliðinn þriðjudag voru 20 ár lið-
in, síðan hann stofnaði líftryggingar-
starfsemi sína hjer í Reykjavík, sem
aðalumboðsmaður sænska tryggingar-
fjelagsins Tliule.
Fyrsti meðstarfsmaður hans mun
hafa verið Carl sonur hans. Hann
vann við fyrirtæki föðúr síns frá
ungri æsku og síðar hjelt liann á-
fram starfi hans, eftir að Axel Tulini-
us hafði tekið að sjer forstjórn Sjó-
vátryggingafjelags íslands. Hefir
þessi stofnun, sem nú er tvítug, bor-
ið nafn Carls D. Tuliniusar síðan.
Allir íslendingar þekkja nafnið, og
daglega njóta fjölmargir menn og kon-
ur ráðlegginga hennar og aðstoðar, er
þau vilja kaupa sjer liflryggingu.
Hefir skrifstofan stórum hjálpað
fjölda landsmanna til þess, að fá sjer
elli- og Hftryggingar, iniðaðar við það,
sein best hæfi ástæðum livers eins.
Slík starfsemi er mikils virði, þegar
liún er rekin af mönnum, sem liafa
reynslu og þekkingu á tryggingamál-
um.
Fálkinn birtir hjer mynd af eig-
anda og elsta starfsmanni stofnunar-
innar, hr. Carl D. Tulinius forstjóra.
Synti með folaldið.
f sumar urðu geysimiklir vatna-
vextir i Glaumu í Austurdal i Nor-
egi. Flæddi þar hross, sein voru á
heit við ána og er þau sáu sitt ó-
vænna lögðu þau á sund 'til lands. í
hópnum var folaldsmeri. Og á leið-
inni til lands dapraðist folaldinu
sundið og loks sökk það. Merin sneri
við og náði með kjaftinum í fol-
aldið, er því skaut upp aftur og koni
þvi upp á hrygginn á sjer og synti
með jiað til lands.
Fjarsýni-víðtæki — 650 mörk.
f ræðu, sem Göebbels útbreiðslu-
málaráðherra hjelt nýiega við opnun
útvarpstækjasýningar i Berlin, gal
hann þess, að innan skannns mundi
almenningi gefast kostur á að eigu-
ast ódýrari fjarsýnisviðtæki en hing-
að til. Hin þýsku tæki, sem seld hafa
verið undanfarið, liafa kostað 2000
til 3000 mörk, en nú á að lcoma á
markaðinn ný tegund, sem ekki kosl-
ar ineira en 650 mörk.
NYJA BIO
Mjög hráðlega sýnir Nýja Bíó
tjekknesku slórmyndina „Marysa".
Efni myndarinnar er tekið úr hinni
frægu sögu „Marysa" eftir Mrstik’s-
bræðurna.
Tjekkneska þjóðin fjekk frelsi sitt
fyrir rúmum 20 árum, en í marsmán-
uði í vetur sviftu Þjóðverjar liana ]jví
aftur. Þannig liafa á sköminum tíma
orðið merkileg og afdrifarík kafla-
skifti í sögu Tjekka. Þessi merkilega
hændaþjóð, sem hafði í tvo tugi ára
unnið sleilulaust að því að rækta
landið sitt og gera sjer það undir-
gefið á margvíslegan hátt, hefir nú
verið innlimuð nieð ofbeldi i aðra
stærri þjóð, hún hefir verið svipt því,
seni var henni dýrmætast -— frelsinu.
Hin forna tjekkneska bændamenn-
ing hefir nú orðið fyrir boðaföll-
um frá Stór-Þýzkalandi, sem liygst
að þvo liana hurtu, en gefa þeim
annað í staðinn, sem bændurnir í
Tjekkiu munu eiga erfitt með að fella
sig við. Tjekknesku þjóðinni var
fórnað — hún var svikin af vinum
sínum, þegar henni reið mest á, þess
vegna bera miljónir manna um lieini
allan þá ósk i brjósti, að Tjekkarnir t
fái aftur fullt frelsi.
„Marysa“ er fróðleg mynd og
merkileg, hún lýsir þeirri þjóð, sem
var síðastliðinn mársmánuð marin ,
undir hæl hakakrossins. Hún lýsir
þjóðháttum bændanna, menningu
þeirra og starfi. Máske verður þess-
ari menningu komið í glatkistu, en
þessi mynd mun geyma hana að
nokkru leyti, og kynna hana þjóðum
heimsendanna á milli.
Tjekkar hafa sjálfir látið búa til
þessa mynd, það var eitt af hinum
merkilegu störfum þeirra í þeirri við-
leitni að kynna heiminum bænda-
menningu þeirra. Og þar hefir ekki
verið skotið hjá marki, því að mynd-
in töfrar hvern áhorfanda, færir
opinberar honum lif bændafólksins,
liann í faðm tjekknesku sveitanna og
sem hefir í aldaraðir átt við margvis-
leg áþján að striða, en liefir eigi að
síður varðveitt það hugrekki og seiglu
og þann þjóðernislega blæ, sem fylg-
ir Tjekkunum. Listhneigð er þjóð-
inni meðfædd, þjóðlögin, sem hafa
verið henni eilíf uppörfun, gefa okk-
ur innsýh í liug fólksins, þau eru
okkur eins konar lykill að skapgerð
þess og liughneigð.
Þessi mynd veitir mikla og skemti-
lega kenslu; hún mun vekja alla, er
hana sjá, til meðvitundar um Tjekkn-
esku þjóðina, sem enn er til og enn
starfar og bíður þess eins, að dagur
kúgunarinnar taki skjótt enda, svo
hún geti aftur unnið frjáls í sinu
eigin landi.
Allt með islenskum skrpnm1 »fi|