Fálkinn - 29.09.1939, Side 8

8
F Á L K I N N
■dÆRINN KOSLOVSK stóð við ána
Kama, aðalgatan lá meira að
segja eftir endilöngum árbakkanum.
Þetta var ómerkilegur bær; jeg veit
ekki einu sinni, hvort hann er sýndur
á nokkru iandabrjefi, en þó held jeg
það. Enginn vissi upp á víst, hve
margt fólk var því böli bundið, að
eiga heima í Koslovsk, en jeg giska á,
að það hafi verið tvö til þrjú þúsund.
Og ekki hefi jeg hugmynd um, á
hverju þetta fólk lifði. Það mun tæp-
lega hafa vitað það sjálft.
Þetta var sofandi smákytrubær, þar
sem tímin stóð altaf kyr. Dagarnir
fóru hjá án þess maður vissi, þó að
þarna væri vetur, sumar, vor og
haust, eins og annarsstaðar á hnett-
inum. En þarna skeði aldrei neitt,
hvorki sumar nje vetur. Og bæjar-
búar skiftu sjer ekkert af tímanum
heldur.
Ef þjer hittuð ósvikinn Koslovskbúa
og spyrðuð hann hvaða ár væri í ár,
þá mundi hann góna á yður langa
stund og segja svo hikandi:
— Ætli það sje ekki 1914 eða—
kanske það sje 1913. Þeir hafa nefni-
lega timatal fyrir sig þarna. Það var
árið sem húsið hans Popoffs brann,
segja þeir. Eða: — Það var árið sem
hann Mihailov druknaði í pyttinum.
Frá því á vorin og fram á haust
var hjólabáturinn „Kama“ vanur að
koma þarna við vikulega, aðra vikuna
i austurleið og hina vikuna í vestur-
leið. Það kom reyndar fyrir, að hann
gleymdi að koma við. Og það gerði
hvorki til eða frá, því að það kom
aldrei maður til Koslovsk og fór al-
drei nokkur maður þaðan. Þeir Kos-
lovskbúar kvöldust ekki af útþrá.
Það er gersamlega óskiljanlegt
tivernig Ivanov Brambani sirkuseig-
anda gat komið sú fáránlega fluga i
hug, að fara í sýningarleiðangur upp
með Kama-á. — En einn góðan veð-
urdag í júlí, eða kanske það hafi ver-
ið í ágúst, lagði hjólabáturinn upp
að bryggjunni í Koslovsk og Ivanov
Brambani forstjóri stje i land ásamt
sýningarfólki sínu og dýragarði. Þetta
var rjett upp úr miðdegismatnum.
Alt gott fólk í Koslovsk át miðdegis-
matinn sinn klukkan þrjú, og af því
að þetta var á þriðjudegi, átu allir
ketsúpu og hirsigraut. Og þegar skip-
ið kom að landi voru allir að hrjóta
miðdegisblundinn sinn. Þessvegna
voru ekki önnur vitni að landgöngu
hinna tignu gesta en Prohor gamli
bryggjuvörður og tveir strákar, sem
voru að dorga. Prohor gamli bryggju-
vörður hneig niður á kassa, sem hafði
staðið þarna síðan um aldamótin, og
góndu steinþegjandi og með galopinn
hvoftinn á fólkið, kassana og dýra-
búrin, sem skipið spúði upp á brygg-
una. Hann lokaði ekki munninum fyr
en svertinginn Bimbo stje i land. Þá
stundi hann ámátlega og hljóp upp
í bæ, eins og fjandinn væri í hælun-
um á honum. Og þá voru strákarnir
horfnir og höfðu skilið eftir steng-
urnar sínar í ofboðinu.
Hálftima síðar vissi allur bærinn,
að Brambani-sirkusinn var kominn.
CVO að segja allir borgarar bæjarins
^ voru saman komnir uppi á flötum,
þar sem sirkustjaldið hafði verið sett
upp. Það vantaði bara Önnu vitlausu
og Lomov gamla. En Anna var svo
vitlaus að hún skildi aldrei neitt og
Lomov gamli hafði verið máttlaus i
báðum fótunum i síðustu tiu árin.
Kúsma málari var þarna ekki heldur.
Hann lá og svaf blindfutlur heima í
bólinu sínu.
Fjöldi forvitinna áhorfenda hafði
safnast kringum kennarann. Öðru
hverju heyrðust dimm öskur innan
úr tjaldinu.
—- Þei, heyrið þiðt Nú er tjónið að
öskra! sagði kennarinn ákafur. —
Nú, heyrið þið — þetta er tigrisdýr.
Það fór hrollur um gjörvaltan söfn-
uðinn við tilhugsunina um öll þessi
Tigrisdýrtð §lapp!
bandóðu villidýr, sem komin voru
þarna í bæinn, svo að segja að stofu-
dyrunum hjá vopnlausu meinleysis-
fótki.
Það var Foma einn, sem leyfði sjer
að efast um fræðslu kennarans, enda
hafði hann fyrir löngu fengið viður-
nefnið „hinn vantrúaði Tómas“.-
— Hvað ætli þú vitir, hvort það er
ljón eða tígrisdýr sem öskrar? sagði
liann við kennarann. — Aldrei hefir
þú verið í Afríku eða svoleiðis villi-
dýraheimsálfum!
— En jeg hefi lesið um það, sagði
kennarinn.
— Lesið um það? Hvernig getur þú
lesið þjer til livernig röddin er i
ljónum og tígrisdýrum?
— Hvað ætti það annars að vera,
sem öskrar svona? sagði Popoff
kaupmaður. — Kanske þú haldir að
það sje hann Snati þinn?
Nú fanst öllum sjálfsagt að hlæja.
— Hann Snati minn getur öskrað
þegar svo ber undir, sagði Foma
reiður. — En það getur eins vel
hugsast, að þetta sje svertinginn sem
er að öskra, eins og að það sje ljón-
ið ......
Svona var það þegar Brambani-sirk-
usinn kom til Koslovsk. Og með hon-
um kom harmsagan, sem átti að kosta
tvo menn og einn hund lífið.
--------Vanjka Ermolov, villidýra-
hirðirinn, var ákaft en vonlaust ást-
fanginn af Olgu, dóttur forstjórans.
Annars hjet hún ekki Olga, á aug-
lýsingunum. Þar hjet hún „Fimreiða-
disin, Doloressa fagra“. Og falleg var
hún, ekki var hægt að neita því.
Þetta gerðist á þriðja degi eftir að
ftokkurinn kom .... Vanjka dýra-
hirðir var á gangi út í bæ. Hann hafði
gefið öllum dýrunum og hafði nú
ekkert að gera þangað til sýningin
byrjaði um kvöldið.
Það var fátt um fólk á götunni:
rjettara sagt var þar enginn maður.
Klukkan var riefnilega rúmlega þrjú.
En í sama bili og Vanjka gekk fyrir
kirkjuhornið mætti hann Kusma,
málaranum og fylliraftinum. Kusma
var fullur eins og vant var .... það
hafði ekki runnið af honum síðan
hann var átján ára og nú var hann
kominn yfir þrítugt.
Kusma staðnæmdist fyrir framan
Vanjka og reyndi að horfa á hann
gegnum glýjuna i augunum.
— Ert þú einn af þessu hjerna
sirkusfólki? spurði hann.
— Já, svaraði Vanjka.
— Ertu fífl eða eitthvað svoleiðis.
—Nei, jeg er dýrahirðingarmeist-
ari, svaraði Vanjka stoltur.
— Labbaðu með mjer, þá getúrðu
sagt mjer hvað tjónin og hin kvik-
indin jeta .... Jeg ó tvær flöskur af
brennivíni heima.
Þegar komið var fram undir klukk-
an átta, það er að segja að sýningar-
tíma, kom Vanjka slagandi og sigl-
andi beitivind upp að sirkustjaldinu.
Ivanov Brambani var í iltu skapi.
Fyrst og fremst af því, að þetta
hyski þarna í Koslovsk keypti ekki
nema ódýrustu sætin og í öðru lagi
af því, að hann varð að bíða þarna
i þessu Bakkabræðrahreiðri í fjóra
daga enn, þangað til báturinn kæmi.
Það var fyrirsjáanlegt tap á ferðinni.
Og þegar hann sá Vanjka koma slag-
andi afrjeð liann að láta reiði sína
bitna á honum. Hann gekk á móti
lionum og öskraði i fjarlægð:
— Afhrakið þitt! Hefirðu nú drukk-
ið þig fullan aftur. Og það rjett fyrir
sýninguna?“
Vanjka reyndi að lyfta blýkollinum
og starði á tvo forstjórana, sem komu
á móti honum. Hann hafði lieyrt að
einhver kallaði lil hans, en alls ekki
skilið hvað kallað var. Og þegar hann
sá forstjórann datt honum nokkuð i
hug, því að nú var liann djarfur og
bjartsýnn. Hann ypti öxlum og
hneigði sig:
— Jeg ætlaði að spyðja foðstjóðann
.... hvoðt jeg megi ekki givtast
henni .... henni Olgu .... Doloð-
esju, meina jeg.
En hann hafði ekki valið hinn
hentuga timann, eins og postulinn
Páll segir:
— Hvað ertu að þvæla, skripið
þitt! öskraði forstjórinn.
— Jeg .... jeg æddla að givdast
henni Doloðesju, tautaði Vanjka og
pirði augunum á forstjórana, sem nú
voru aftur orðnir tveir og vögguðu
í þoku þarna einhversstaðar fram
undan honum. Nú tók hann líka eftir
að fiflið, fimleikamaðurinn og Olga
stóðu við tjalddyrnar og horfðu á
hann.
— Jeg vil givdast henni, sagði hann
aftur og benti á Olgu.
—Vanskapaði fressköttur! hrópaði
forstjórinn og rak í hann hnefann.
Vanjka flaug nokkur skref undan
högginu; jörðin reis upp og rak sig
í ennið á honum. Hann ætlaði að
standa upp, en þá var sparkað í
hann, svo að hann lenti í nýjum
faðmlögum við móður jörð.
Hann heyrði hlátur frá tjalddyr-
unum. Hún hló líka, lians útvalda.
Hann þekti svo sem þennan hvella
hlótur.
AÐ var komin nótt og sýningin var
úti þegar Vanjka vaknaði. Hann
settist upp og starði örvinglaður
kringum sig. Dimt og hljótt .... Alt
í einu mundi hann alt — niðurlæg-
ingu sína. Ilögg og spark forstjórans,
hlátur Olgu. Hann riðaði þegar hann
stóð upp, og reiddi hnefann ógnandi.
Hann hafði ekki sofið úr sjer ennþó.
— Jeg kveiki i bölvuðu ruslinu, og
verði honum svo að góðu. Kanske
hann venjist þá af að sparka í heið-
arlegt fólk.
Vanjka stakk hendinni í vasann,
en eldspíturnar voru horfnar. Svo
stóð hann um stund og horfði á villi-
dýrabúrin.
— Jeg hleypi þeim út, blessuðum
skepnunum. Það er synd að parraka
þau inni. Og svo er best að hann
smali þeim sjálfur, ef liann getur, —
bölvaður þorparinn.
Og áður en Vanjka hafði hugsað
þetta nánar var hann kominn að
fyrsta búrinu, skaut slagbrandinum
frá og opnaði grindarliurðina. Ljónið,
sem var inni i búrinu, hafði legið
og sofið og rjetti nú lir sjer og leit
á opna grindina. Það glytti í augun
á því í myrkrinu. En Vanjka liljóp
áfram að tígrisdýrsbúrinu, opnaði
það, og síðan að leoparðabúrinu og
opnaði það lika.
En þegar hann stóð við sjakalabúr-
ið, æpti hann alt í einu:
— Hvað hefi jeg gert?
Hann sneri við að leoparðabúrinu
til að loka því aftur. En það var of
seint. Leoparðinn straukst framhjá
lionum út úr búrinu, um leið og hann
kom.
Vanjka æpti og bað’aði út öllum
öngum. En leoparðinn stökk yfir
kassa og hvarf út í buskann.
— Tígrisdýrið! Jeg verð að minsta
kosti að reyna að læsa tígrisdýrið
inni, hvíslaði Vanjka og varirnar
titruðu.
Það var alveg runnið af honum.
Hann rjetti hendina út til að loka
búrinu, en í sama bili kom gult flykki
fljúgandi út og stefndi beint á hann
.... Vanjka liafði sjálfur orðið fórn
síns eigin þorparabragðs.
Tígrisdýrið var ekki soltið. Það
þefaði aðeins af líkinu og hjelt siðan
af stað og hvarf út i myrkrið ....
Gamla ljónið lá lengi og góndi á
opnar dyrnar. Svo stóð það upp og
labbaði út i hægðum sínum. Stóð
kyrt um stund og hnusaði — nætur-
loftið var svo milt og gott. Kanske
rifjuðust upp fyrir því gamlar nætur
endur fyrir löngu, þegar það var
suður i Afríku og hnusaði eftir bráð.
En það var svo skelfing langt siðan.
Nú var ljónið orðið gamalt og farið
o" tannlaust. Svo lallaði það hægt
ut í bæinn.
A NNA vitlausa stóð við eldavjelina
sína og var að sjóða súpu. Hún
var svona, hún Anna vitlausa. Svaf
nærri því allan daginn, en var á sí-
feldum fyrirgangi á nóttinni.
Dyrnar fram á hlaðið stóðu opnar,
það var svoddan hiti og svækja í eld-
húsinu. Þá heyrði hún eitthvað' læð-
ast fyrir aftan sig og þegar hún leit
við stóð ljónið þar og horfði ó hana
og pottinn, sem góða lyktin kom úr.
„Ertu soltinn, greyið initt? sagði
Anna vitlausa og gekk að ljóninu og
klappaði þvi á kollinn. Nú skal jeg
gefa þjer súpulögg með mjer, namm,
namm.
Ljónið geispaði og lagðist á gólfið
og fylgdi hverri hreyfingu Önnu vit-
lausu méð augunum, eins og sníkinn
hundur. Það var svo gamalt — og
þreytt — og tannlaust.
.... Ilinn vantrúaði Tómas vaknaði
af værum blundi. Settist upp í bólinu
og hlustaði. Hvað var þetta? Hvers-
vegna gelti Snati svona tröllslega1?
Konan lá og hraut. Það veitti ekki
af fallbyssum til að vekja hana, svo
að það hreif lítið þó að gamall liund-
ur gelti. Snati hjelt áfram að gelta.
— Strákaskrattarnir eru líklega að
stela eplum frá mjer, hugsaði hinn
vantrúaði Tómas. Hann hleypti sjer
í brækurnar, fór í inniskóna og hljóp
út. Jú — Snati var í garðinum. Hinn
vantrúaði Tómas liljóp þangað líka.
Máninn hátt á himni skein og bað-
aði jörðina í dularbjarma sínum.
Hinn vantrúaði Tómas hljóp til
hundsins og hrópaði: — Nú skul-
uð þið fá fyrir ferðina, prakkararnir!
En þá tók hann eftir að hundurinn
hríðskalf og góndi út til runnanna
við girðinguna. Hann leit þangað lika
.... Hvað var þetta stóra gula, sem
hreyfðist þarna? Draugur? Nú sá
hann glytta í tvö stór, græn augu.
— Hver .... hver er þar? hvísl-
aði hann.
í sama bili öskraði tígrisdýrið og
Gamansaga eftir Nic. Henriksen