Fálkinn - 27.10.1939, Side 3

F Á L K I N N
3
EINAR BENEDIKTSSON
þjóðskáld 75 ára.
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM.
Ritstjóri:
Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Aðalskrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6.
Skrifstofa i Oslo:
Anton Schjötsgade 14.
Blaðið kemur út hvern föstudag.
Áskriftarverð er kr. 1.50 á mán.,
kr. 4.50 á ársfj. og 18 kr. árg.
Erlendis 24 kr.
Allar áskriftir greiðist fyrirfram.
Anglijsingaverð: 20 aura millim.
HERBERTSprenf.
SkraddaraþaHkar.
Það er ekki fyr en á þessari öld,
sem íslcndingar hafa uppgötvað, að
lil þess að fá uppskeru af landinu
þarf að rækta það. Þeir bygðu
landið i þúsund ár, rúðu slægjurnar
á hverju sumri og beittu haga, af-
rjetti og skóga á hverju ári, en gáfu
ekkert í staðinn. Nú hafa lieir upp-
götvað að landkostir rýrna, slægj-
urnar ganga úr sjer og uppblástur
fer í vöxt. Það á nefnilega lika við
um gróið land, að jiar eyðist það,
sem af ér tekið.
Ein merkasta stefnubreyting, sem
orðið liefir hjer á landi síðan það
bygðist er sú, að menn eru farnir
að rækta landið. Það sem aðrar
þjóðir hafa orðið að gera öldum
saman vanræktu fslendingar í ])ús-
und ár. Þvi fór líka sem fór. Mót-
slöðuafl þjóðarinnar var svo litið,
ef eitthvað bar út af, að fjenaðurinn
hrundi niður, fólkið sálgaðist úr
sulti og vanhirðu eða komst á ver-
gang. Það þurfti ekki mikið út af
að bera, ekki annað ep hart vor eða
hafísár, sem nú gæti gengið yfir
þjóðina, án þess að liún yrði fyrir
nokkru skakkafalli af þvi.
Fyrst nú, eftir að þjóðin hefir
fengið að sjá hvað ræktun er, veit
hún hvers virði iand hennar er.
Hún veit, að það er engu óhagfeld-
ara lii grasframleiðslu og búfjár-
ræktar en nágrannalöndin, en stend-
ur þeim mun betur að vígi, sem
landrýmið er margfalt meira, mið-
að við liöfðatölu, og um leið ódýr-
ara. íslenski bóndinn þarf ekki að
borga tugi þúsunda af krónum til
þess að eignast ofurlitla bújörð, eins
og danski bóndinn þarf. Ilann þarf
ekki að gefa grannanum olnboga-
skot, þegar hann snýr sjer við. Hann
ei konungur í dálitlu ríki og á meiri
víðáttu af ónumdu landi en honum
og afkomendúm hans i fjórða lið
endist Iíf og orka til að rækta.
Það er þetta, sem gerir ísland
svo lokkandi — framtiðin hefir svo
mikið að bjóða. Hjer er allstaðar
fult af viðfangsefnum til að glíma
við nýjar teiðir og verkefni tii
athafna. Enginn bóndi á íslandi
þarf að halda að sjer höndum vegna
þess að „hjer er ekki hægt að gera
meira“. Það var svo í gamla daga,
að þegar bóndinn hafði aukið bú-
stofn sinn eins og jörðin gat borið
með gamla laginu •— þá þóttist
hann geta sagt, að nú væri markinu
náð. En nú hefir það færst undan
— óraveg út í framtiðina.
Einar Benediktsson, skáldið og
og hugvitsmaðurinn, verður 75 ára
þann 31. þ. m. Ýmsir eru kallaðir
skáld, ýmsir vitringar, ýmsir flón, en
skáldvitringingur hefir oft runnið
saman í eitt, þegar minst var á Ein-
ar Benediktsson.
Því verður aldrei mótmælt, jafn-
vel með þeim rökum, sem stjórn-
málamenn nota, að Einar Benedikts-
son sje langfremsta skáld sinnar
aldar. Sá, sem þetta ritar telur rjett
að segja það sem fulla meiningu
sína, að enginn hafi verið jafn
djúpristur á mál hrynjandans síðan
Egil Skallagrimsson leið.
En það mun vera öldunum níu,
sem eru á milli þeirra — að kenna
eða þakka, að enginn gat komið slík-
ur, fyrir en hann vissi um að fram-
tíð íslands fór að’ hægja. „Þú fólk,
með eymd i „arfal“ er byrjunin á
einum af fyrstu kvæðuin hans. Þó
hafði hann áður ort ljóðakver og
skrifað, síðan komu „Hafblik,"
þá „Hrannir“ og „Vogar“. Þessi ljóð-
mæli fluttu öllum skiljendum ís-
lenskrar tungu svo mikla fjársjóði,
að ekki aðeins þeir, heldur börn
þeirra og barnabörn lifa á því lengi.
Hið eina þjóðskáld íslands býr
nú austur i Herdísarvik, sem er
sjálfseignarjörð hans. Hann hefir
mist minnið að mestu leyti, og unir
nú við, að horfa út á sjóinn. Þegar
brimar, þá finst honum færast líf
í blóð, og þá mælir hann af munni
fram til þeirra, sem eru á hafinu.
En þegar logn er, þá gengur hann
inn í húsið sitt í Herdísarvík og
lcgst fyrir. —
En mjer kæmi ekki á óvart, þó að
orðin, sem hann segir, væri þessi:
„Minn hugur spannar himingegminn,
mitt hjarta telur stjörnusveiminn,
sem dylur sig í heiðlofts hgl.
Mjer finst jeg elska allan heiminn
— og enginn dauði vera til.“
Jeg held, að þessi vísa sje inn-
tak allra þeirra mörgu hugsana,
sem í huga þjóðskáldsins hafa
hrærst. En ern þessi fáu vísuorð
ekki eitthvað á þfi leið, sem skáldið
hefir lýst sjer — í ljóðinu.
Andvari.
Goðmundur á Sandi
jeg kann betur við það nafn
en Guðmundur Friðjónsson. En hvort
nafnið manni er tamara gerir eng-
an niun. Guðmundur á Sandi er
Guðmundur Friðjónsson, og ljóð
hans og sögur hafa áratugi verið
vinir margra heimila og einstakl-
inga. Og þar hafa margir fundið
hljómbotn huga sins.
Guðmundur á Sandi er engum
íslenskum mönnum líkur, nema ef
vera skyldi frænda sínum Stephan
G. Stephanssyni. Líklega hafa þeir
HVGR
ER HABDRINN
Nr. 4.
Maðurinn er:
að mörgu leyti haft likt skáldaupp-
eldi, þó sinn væri í hvorri heims-
álfunni. Þeir ortu kvæði sín, dútluðu
við instu rætur hugsana og viðburða,
en annar kvað um islenskt líf í ná-
lægð — hinn í ljarlægð.
„Þó jeg hefði átján augu/ á þig
skildi jeg horfa, meyja!/ er mjer
sagt, að Guðmundur hafi einu sinni
lesið upp ungur, úr kvæði. Jeg hefi
ekki haft tækifæri til að sjá, livort
rjett hermd eru orðin. En hitt veil
jeg, að á islenskt þjóðlíf og skap-
lyndi hefir Guðmundur liorft aug-
um, sem nægja mundu níu manns,
því að þrátt fyrir öll afbrigði nátt-
úrunnar kemur það sjaldan fyrir,
að fleiri augu en tvö sjeu í manns-
hausnum. En augu Guðmundar hafa
átl þá eigind, að sjá niu sinnum
dýpra en venjuleg augu, — ekki að-
eins ofan í vitund mannánna, sem
hann kyntist, lieldur einnig inn í
landið og einkenni þess — og svo
stefnur þær, sem ekki eru einstakl-
ingseign, lieldur flokkanna og þyrp-
inganna.
Jeg ætla ekki að þakka Guðmundi
vel unnið verk á þessum stað og
ekki lieldur að mihnast hans sem
manns, sem nú sje að liætta æfi-
starfinu. Jeg hefi ekki sjeð hann
og því síður talað við hann, i mörg
ár, en jeg hefi sjeð til hans það,
sem jeg veit að er ávöxtur síðari
ára. Og síst finst á því nokkur bil-
bugur, þó skemtilegra finnist mjer
að lesa ljóð frá miðöld skáldsins, ■—
þó hann hafi jafnan vaxið um leið
og ártalið og stefnur þær í Ijóðræn-
um efnum og vali, sem fylgdu ár-
talinu.
Jeg er ekki frá því, að Guðmund-
ur njóti þeirrar vinsælda, sem hann
nýtur nú, einmitt fyrir þetta. —
Kyngikraftur málsins hlýtur að hafa
verið gefinn honum i vöggugjöf.
Skilningur þjóðhátta var hans upp-
eldi. Skilgreiningin og lýsingin var
hans eðli, og það var íslenskt. Allir,
Framh. á bls. t'i.