Fálkinn - 31.05.1940, Page 5

F Á L K I N N
5
Ingrid Bergman.
]á 5000 km. frá kvikmyndaliringn-
um i New York. Það ]á rjelt við
landamæri Mexikó, og þar af leið-
audi var þægilegt að hlaupa i hvarf
fyrir auglili lagaiina. Landslagið var
þar fagurt og loftslagið eins og hest
verður ákosið fyrir kvikmyndagerð:
Sólskin 11 mánuði ársins. íbúarnir
í umhverfi Hollywood voru nijög
blandaðir Mexíkómönnum jj. e. a. s.
Indiánunum og Spánvérjunum og
voru þessvegna sjerstaklega vel fallii-
ir til að vera „statistar“, (eins og
þeir leikendur eru kallaðir, sem
elcki hal'a neitt ákveðið hlutverk á
hendi, en eru frekar notaðir til upp-
fyllingar, til þess að gefa mynduiium
heildarálirif) í hinum svokölluðu
kvikmyndum frá „hinu vilta veslra",
sem þá voru að ryðja sjer til rúms.
Efni þeirra var tekið úr þjóðsögum
Vesturheims um landnámstímann
þegar landnemarnir áttu oft í skær-
um við Indíánana og ýmsa óaldar-
flokka. Þessar kvikmyndir hafa sinn
vissa markað enn þann dag i dag.
Síðustu árin fyrir slríð var mjög
farið að draga úr innbyrðisbaráttu
kvikmyndafjelaganna i Ameríku, af
þeim orsökum, að það var svo mikil
eftirspurn eftir kvikmyndum, að
þau höfðu öll meira en nóg í'yrir
stafni. A þessum uppgangstímum
amerískrar kvikmyndagerðar gerðist
það dag nokkurn, að lítill maður
með fiðlu í annari hendinni, en hnje-
fiðlu í hinni stígur af járnbrautinni
i Sacramento í Kaliforníu. Þetta var
C. Chaplin, enskur grinleikari. —
Hann var nokkru seinna ráðinn til
Keystone-kvikmyndafjelagsins. Þetta
var kvikmyndafjelag, sem bjó lil
skopmyndir, sem sýndar voru sem
aukamyndir með öðrum kvikmynd-
inn og voru orðnar mjög vinsælar
viða um heim. Hjá þessu fjelagi hafa
Deanna Durbin.
□scar Glausen:
Einar vinnumaður í Flatey.
byrjað auk Chaplins, Buster Keaton
og Harald Lloyd. Chaplin var ekki
lcngi lijá þessu fjelagi, því að hann
varð brátt svo eftirsóttur leikari, að
öll kvikmyndafjelögin kepptust um
að ná i liann. Chaplin er sá mesti
kvikmyndaleikari, sem Amerika hef-
ir nokkru sinni átt. Eins og öll
djúphugsuð æfintýri hafa kvikmynd-
ir Chaplins tvær hliðar. Annarsveg-
ar liið græskulausa gaman, sem a 11-
ir geta skemt sjer við og hinsvegar
hið napra liáð, sem skin á bak við
alt i kyikmyndum hans. Nægir þar
að benda á „Borgarljósin“ og „Nú-
timinn“, sem allir munu kannast við,
er á annað liorð fylgjast ineð kvik-
myndum.
Sá maður, sem mestan jiátt átti í
þvi, að gera Ameríku að öndvegis-
landi kvikmyndanna, var kvikmynda
stjórinn Griffith. Hann var upphafs-
maður að flestum þeim tæknilegu
aðferðum, sem kvikmyndirnar not-
færa sjer til að gera áhrif myndanna
á meðal áhorfendanna, sem dýpst.
Það eru einmitt jiessi tæknilegu á-
hrifaráð, sem aðskilja kvikmynd-
irnar frá þeirri venjulegu leiklist,
sem hægt er að sýna á leiksviði. Það
Emil Jannings.
má Jiví með sanni segja, að Griffith
hafi gert kvikmyndirnar að kvik-
myndum eins og við þekkjum þær
nú á dögum, sem sjálfsæll menning-
artæki. Hann var einnig faðir fyrstu
stórmynda „Fæðing einnar þjóðar“
og „lntolerance,“ sem hafa verið síð-
an hinar ódauðlegu fyrirmyndir að
ýmsuni stórmyndum Ameríkumanna.
Það sem jeg hefi sagt ykkur hjer
frá að framan eru helstu atriðin úr
sögu kvikmyndagerðar og kvikmynda
listar fram lil heimsstyrjaldarinnar
1914. Eftir heimsstyrjöldina verða
miklar breytingar á kvikmyndagerð.
Höfuðból kvikmyndanna verður æf-
intýrabærinn Hollywood. Evrópa,
sem heild verður aftur úr í kvik-
myndagerð um tíma, en aftur á móti
einstakar þjóðir eins og Rússar og
Þjóðverjar búa til snildarverk á sviði
kvikinyndalistarinnar, sjerstaklega
þeir fyrnefndu. Svo koma hljóm- og
lalmyndirnar til sögunnar, sem höfðu
algera byltingu í för með sjer i
lieimi kvikmyndanna.
.Teg vil að lokum drepa á eitt at-
riði i sambandi við tal- og hljóm-
kvikmyndirnar, sem sjerstöku máli
skiftir fyrir okkur íslendinga. Með
liljóm- og talmyndum verður hið tal-
aða orð i kvikmyndunum eilt aðai-
atriðið, en eins og kunnugt er, eru
það stórþjóðirnar, sem standa fremst
i kvikmyndagerð og framleiða mest-
an hluta þeirra kvikmynda, sem
sýndar eru i lieiminum. Almenning-
ur sináþjóðanna skilur yfirleitt ekki
hið talaða orð i þessum kvikmynd-
um, hinsvegar er með skýringartext-
um reynt að gera honum það, sem
talað er í myndunum, skiljanlegt.
Þetta verður til þess, að ýmislegt.
Fyrri liluta 19. aldar var Einar
nokkur Einarsson, sem kallaður var
vinnumaður, í Flatey á Breiðafirði.
Hann var vinnumaður alla sína æfi,
l'rá því hann var tvítugur, giftisl
aldrei og var barnlaus. — Einar var
sparsamur og hagsýnn, og Jió að
viniHimannskaupið væri ekki hátt í
þá daga, tókst honum þó að verða
efnaður maður. Hann var lengi
i þjónustu Kúldfeðganna í Flatey,
sem voru Jiar mikilsmetnir kaup-
menn og göfugir menn, og svo að
siðlistu hjá síra ÓJafi Sívertsen
prófasti og konu hans frú Jóhönnu,
sem var dótturdóttir Pjeturs Kúld
kaupmanns. Svo vænt Jiótli Einari
„vinnumanni" um Kúldsfólkið, að
hann vildi gefa því alt eftir sig og
láta Jiað njóta efna sinna. -
Einar fjekk því Guðmund Scheving
kaupmann á Flatey, til liess að semja
l'yrir sig erfðaskrá, en orðalag henn-
ar er einkennilegt og ber ótvíræðan
vott um svo hlýtt hugarþel til hús-
bænda hans og venslafóiks þeirra,
að vert er að Jiað gleymist ekki.
Jeg set hjer kafla úr erfðaslcránni1):
„Við ráðstöfun á fémunum minum
eftir minn dauða, að hverjum engir
lífserfingjar eru til, vildi jeg eink-
um hafa fyrir augum Jiað, sem mjer
er indælast af æfi minni á að minn-
ast: að tvitugur varð jeg vinnumað-
ur hjá sál. kaupmanni P. Kúld, og
]>ar eftir meðan hann lifði, tók
þá sonur hans, Eiríkur Kúld, við búi
og bestillingu föður síns, en jeg varð
kyrr og þjónaði þeim bestu feðgum
i samfleytt 30 ár, í yndi, sæmd og
aðbúnaði betri en í sömu tið gáfust
dæmi til nálægt Breiðal'irði. Ekki
er mjer unt að telja og meta alt það,
er jeg liefi notið í lu'isi systurdóttur
mins dýrmæta húsbónda, madömu
Jóhönnu Sívertsen, síðan hann fjekk
henni bú sitt. eins og jeg hefi verið,
ekki þjónn, heldur vinur, að ó-
gleymdu vinnufólksláni og eldsgögn-
um til hirðingar fjemunum minum,
hýsingu gesta minna, fjárgögnum og
ótal fleiru, alt án viðurlags. — Því
gjöri jeg eftirfarandi testamenti:
1. Endurgjald fyrir seinasta ávik-
ið takist af mínu Íausafje, án undan-
tekningar, svo vidt, sem það kann að
ná.
2. Jörðin Klettur i Kollafirði ásamt
kúgildum, skal strax við ininn dauða
verða fullkomin eign prestsins síra
Ólafs Sívertsen éða hans erfingja,
til endurgjalds fyrir minn útfarar-
sem sagt er i myndunum, kanske
bæði hnyttið og skemtilegt ler oft
fram hjá áhorfendum. Þetta hefir
aftur á móti orðið til þess, að gefa
smájijóðunum tækifæri til jicss að
gera lijóðlegar kvikmyndir, sem hafa
sinn örugga markað innanlands.
Þessar Jijóðlegu kvikmyndir geta
orðið áhrifaríkari að þvi leyti, að
Jiær flytja liið talaða orð á því máli,
sem áhorfendurnir skilja og taka
venjulega þjóðleg söguefni lil með-
ferðar. Jeg álít, að íslendingar hefðu
vel ráð á, að láta gera eina til tvær
slikar þjóðlegar myndir á liverju
ári.
er miðstöð vcrðbrjefavið-
skiftanna.
kostnað. — Þakklætisviðurkenning-
ar um, að mörg varð mjer stundin
sæi, er jeg sat undir ræðum hans
og til launa fyrir að hann standi
fyrir uppfyltingu þessa testamentis.
3. Eiríkur litli Kúld Sívertsen, sem
ber nafn mins elskulega húsbónda,
eignist fullkomlega strax við minn
dauða jörðina Hlið í Þorskafirði
meðfylgjandi húsum og kúgildum,
án undantekningar.
4. Þótt mínir núlifandi ættingjar
ekki hafi sýnt mjer velgjörðir, vil
jeg, að jörðin Múli i Kollafirði af-
hendist strax við minn dauða, sýslu-
manninum, til löglegrar deilingar
]>eirra á milli.“ ....
Það vildi nú svo til, að Einar
varð bráðkvaddur tæpum mánuði
eftir að hann gjörði þessa erfðaskrá.
Hann var Jiá á leið úr Flatey upp á
Barðaströnd og dó í bátnum. —
Þegar var farið að athuga erfða-
skrána kom það i ljós, að liún var
óundirskrifuð og vottlaus. — Út af
þessum erfðum eftir Einar urðu mik-
il málaferli, sem lauk svo, að sira
Ólafi Sívertsen tókst, með aðstoð
Guðm. Scheving og Eyjólfs í Svefn-
eyjum, að gjöra erfðaskrána gild-
andi og tók hann síðan ti 1 sín jarð-
irnar og alt lausafje Einars.
Peningar Kúldsfeðganna i Flatey
og fasteignir lentu svo að mestu hjá
síra Ólafi Sívertsen, en svo erfði
síra Eiríkur Kúld í Stykkishólmi Jiær
að mestú ög lijá honum eyddust þeir
f.jármunir og fórii illa.
H I.bs. 1770 4to.

Félag nokkurt í Kaupmannahöfn
ætlaði að halda aðalfund, en slíkir
fundir eru oft illa sóttir, eins og
margir íiiunu kannast við. Formaður
félags þessa hringdi til allra félags-
manna og tilkynti þeim ó hvaða
gistihúsi fundurinn skyldi haldinn
og bætti við:
Það verður kalt borð.
Aldrei ]>essu vant mætti svo að
segja hver einasti félagsmaður. Dag-
skrármálin fengu mjög greiða af-
greiðslu, engar deilur urðu um neitt,
en það var óvenjulegt. Að klukku-
stund liðinni ]>akkaði formaður fyr-
ir góða fundarsókn og gott liljóð og
sagði fundi slitið.
Er liann svo snaraðist í yfirhöfn-
ina og bjóst til brottferðar, þá urðu
menn heldur en ekki kindarlegir á
svipinn og margir í senn spurðu
eftir kalda borðinu, sem hann hafði
lofað þeim.
— Kalda borðið, svaraði formaður-
inn, já, en elskulegu vinir, við höf-
um setið við það í alt kvöld.
Fundarmenn urðu yfirleitt mjög
hundslegir á svip, og það er talið,
að ekki verði svona fjölment á næsta
aðalfundi fjelagsins.