Fálkinn - 28.08.1942, Blaðsíða 6

G
F Á L K 1 N N
- LITLfi SREfin -
í rökkrinu.
Smásaga eftir „Saki“
Norman Gortsby sat á beklc í
skemtigarðinum.
Að baki lionum var grasflöt með
trjárunnum, er náðu út að girðing-
unni. „Röðin“ blasti við beint á
móti hinum megin við ukveginn. Frá
liægri barst niðurinn at' liinni ið-
andi umferð á horninu á Hyde
Park. Þetta var um hálf sjöleytið
kvöld eitt i byrjun mars. Ótal götu-
ljós og daufl tungsskin dró að
nokkru úr rökkrinu, sem óðum
færðist yl'ir umhverfið. Það var
auðn og tóm yfir vegum og gangstíg-
um og það voru margar hljóðar
verur á sveimi í húminu eða dreifðu
sjer hæglátar um bekki og stóla
liálf faldar inni i skugganum, sem
þær sátu í.
Þetta umhveríi hreif Gortsby og
átti vel við það skap, sem bann var
í. Rökkrið var stund hinna sigruðu
fansl honum. Menn og konur sem
höfðu barist og tapað reyndu eftir
inegni að hylja sína liorfnu gæfu og
dánu vonir fyrir forvitnum mönn-
um. Þeir áræddu nú út úr fylgsuin
sínum í þeirri von að hinar bæltu
flíkur, bognu herðar og örvæntingin
i augunum drægi ekki að sjer at-
hygíina.
Fólkið, sem var á stjái í rökkr-
inu, kærði sig ekki um að láta ó-
kunn augu livíla á sjer. Það tók þvi
upp hætti leðurblökunnar og naut
dapurlegra tómstunda á leikvelli, er
hinir rjettu aðilar höfðu yfirgefið.
Fyrir Jiandan friðsæla runna og
grindur var ríki ljóssins og skark-
alans. Skinið úr liinum mörgu upp-
ljómuðu gluggaröðum lýsti gegnuin
rökkrið og kaslaði daufri birtu á
staði þeirra sem hjeldu sitt strik i
lífinu eða höfðu að minsta kosti
ekki enn|)á neyðst til að gera upp
þrotabú sitt. Þannig ljet Gortsby
hugann reika meðan liann sat á
bekknum við hinn fáförula gang-
stíg. Honum fanst hann vera einr.
i hópi hinna sigruðu. Það voru ekki
peningavandræði er gerðu lionum
þungt í skapi. Hefði hann kært sig
um gat liann gengið inn á liinar
lijörtu ysmiklu brautir og tekið
sjer stöðu í hópnum sem naut vel-
megunar eða barðist fyrir lienni.
Viðkvæmur metnaður hans haf'ði
orðið fyrir áfalli, lijartað var sært
og vonsvikið þessa stundina svo
liann fann jafnvel til blygðunar-
lausrar ánægju yfir Jiví að virða
fyrir sjer og flokka samferðarmenn-
ina, sem gengu leiðar sinnar á landa
mærum íjóss og skugga.
Á bekknum við hlið hans sat aldr-
aður maður með keim af þrákelkni
í svipnum, sem ef til vill var sið-
asti vottur af sjálfsvirðing þess
manns, sem er hættur að lijóðg
heiminum byrginn. Föt hans gátu
vart talist ósnyrtileg, þau voru að
minsta kosti fullgóð i rökkrinu, en
einhvernveginn var erfitt yð hugsa
sjer þann, sem í þeim sal kaupa
sælgætisöskju á tíu krónur eða ljós-
rautt blóm i hnappagatið. Hann var
auðsjáanlega einn úr jieirri yfirgefnu
hljómsveit, sem enginn dansar eft-
ir lengur, einn af þessum syrgjend-
um, sem er liættur að geta vakið
samúðartár. Þegar hann stóð á fætur
tylgdi Gortsby lionum í huganum
inn á lieimili jjar sem hann var
snupraður og einskis metinn eða
upp á óvistlegt leigulierliergi þar
sem áhuginn fyrir persónu hans
var frá uppliafi til enda bundinn
við hina vikulegu greiðsiu. Nærri
jafnskjótt og hann var horfinn inn
í skuggann, kom ungur maður og
tók sæti hans á bekknuin. Hann var
fremur vel klæddur og svipurinn
var síst glaðlegri en hjá fyrirrenn-
ara lians. Um leið og þessi nýi
gestur settist gaf hann frá sjer reiði-
legt og mjög greinilegt hljóð ei'ris og
hann vildi gefa til kynna að ekki
væri alt í lagi.
„Þjer virðist ekki vera i sjerlega
góðu skapi,“ sagði Gortsby, sein á-
leit að ætlasl væri til að hann tæki
bendinguna til greina.
Ungi maðurinn sneri sjer að hon-
um með óvæntri lireinskilni, sem
vakti strax grunsemd lijá Gortsby.
„Þjer mynduð heldur ekki vera
í góðu skapi, ef þjer væruð í ann-
ari eins klípu og jeg,“ mælti hann.
„Aldrei á æfinni hefi jeg f'ariö eins
kjánalega að ráði minu.“
„Jæja?“ sagði Gortsby með hægð.
„Jeg kom til borgarinnar eftir há-
degi og ákvað að búa á Patagonian
gistihúsinu í Berkshire Square,"
hjelt pilturinn áfram, „en þegar
jjangað kom fæ jeg að vita að l)að
hafi verið rifið fyrir nokkrum *vik-
um og nú sje verið að reisa þar
kvikmyndaliús. Bílstjórinn vísaði
mjer á annað gistihús og jeg fór
þangað. Síðan skrilaði jeg nokkrar
línur heim lil min og sendi þeim
utanáskriftina, en fór að því loknu
út að ná mjer í sápu. Jeg stein-
gleymdi að láta liana niður, en gisti-
Inisasápu snerti jeg aldrei. Síðan
labba jeg dálitið, fjekk mjer i staup-
inu og skoðaði í búðarglugga, en
þegar jeg ætlaði að halda al'tur
heim á gisthúsið, verður mjer all
í einu ljóst að nafninu á því er al-
gjörlega stolið úr minni mjer og
jeg man ekki einu sinni við hvaða
götu það er. Það er heldur glæsilegt
útlit fyrir mann, sem á hvorki vini
nje vandamenn í London! Auðvitað
get jeg símað eftir heimilisfanginu
tli fólksins míns, en Jiað fær ekki
brjefið fyr en á morgun og á með-
an hefi jeg engan eyri. Jeg liafði á
að giska skilding á mjer, en liann
fór.i staupið og sápuna og nú stend
jeg uppi vita peningalaus og ekkeil
þak yfir höfuðið í nótt.“
Það varð talandi þögn, þegar
hann hafði lokið frásögn sinni. „Jeg
þykist vita að þjer haldið að jeg
fari með tilliæfulaus ósannindi,"
sagði maðurinn þá og kendi nokk-
urar þykkju í röddinni.
„Alls ekki tilhæfulaus," svaraði
Gortsby ákveðinn; „jeg man eftir að
hafa lent i alveg samskonar æfintýri
í útlendri stórborg. Það einkenni-
tegasta við það var það, að við vor-
um tveir saman, til allrar hamingju
mundum við að gisthúsið stóð við
síki eitl og Jiegar við rákumst á
það gátum við haft upp á staðnum.
Það lifnaði yfir piltinum, er liann
heyrði' þetta. „Jeg myndi kæra mig
kollóttan í útlendri borg,“ sagði
hann; „maður gæti altaf leitað uppi
ræðismann sinn og fengið nauðsyn-
lega hjálp lijá honuin. Hjer í sínu
eigin landi er maður langtum ver
settur ef óhapp ber að höndum. Ef
jeg liitti ekki einhvern heiðarlegan
náunga, sem trúir sögu minni og
lánar mjer fáeina skildinga, neyð-
ist jeg víst til að gist hjer á „Bakk-
anum“ í nótt. Mjer þykir nú saml
væntum að yður skyldi ekki finn-
ast sagan all of lygileg."
Þetta síðast sagði hann einkar
alúðlega, eins og hann vildi láta í
ljósi þá von að Gortsby væri gædd-
ur þéim drerigskap er með þurfti.
„Auðvitað er veitan í sögu yðar
sú, að jijer getið ekki komið með
sápuna,“ sagði Gortsby ofur rólega.
Pilturinn laut áfram í skyndi og
leitað ákafur í frakkavösum sínum,
en stökk svo á fætur.
„Nú, jeg hlýt að hafa týnt henni,“
muldraði hann ergilegur.
„Að týna lieilu gistihúsi og sápu-
stykki sama eftirmiðdaginn ber vott
um fádæma hirðuleysi," sagði Gorls-
by, en ungi maðurinn virtist ekki
mega vera að Jivi að bíða á meðan
hann lyki við setninguna. Hann
skundaði hnakkakertur niður stíg-
inn, en baksvipurinn bar 'vott um
uppgerðar mannalæti.
„Það var leitt,“ hugsaði Gortsby
ineð sjálfum sjer, „að sápukaupin,
sem var eina sennilega atriðið í
allri sögunni skyldi verða þúfan
sem velti ldassinu. Ef hann hefðí
verið svo forsjáll að útvega sjer
sápustykki, vendilega umbúið og
með merki búðarinnar, væri liann
snillingur í sinni grein! Á jiví sviði
jiar snillingurinn fyrst og fremst
að leggja álierslu á slikar varúðar
ráðstafanir?1
Er Gortsby liafði lokið þessum
bollaleggingum bjóst liann til farar;
en uiii leið og liann stóð á fætur
gaf liann frá sjer undrunaróp. Við
fætur lians til liliðar við bekkinn,
lá sívalur lilutur sem bar i fylsta
máta stimpil liins samviskusania
lyfsala. Það gat ekki verið annað
en sápustykki og hafði bersýnilega
lallið úr frakkavasa piltsins, þegar
hann settist á bekkinn. Á næsta
augnabliki hraðaði Gortsby sjer eftir
skuggalegum gangstignuni og skim-
aði áhyggjufullur eftir ungum manni
í ljósum frakka. Hann var að því
komin að gefasl upp við leitina, er
hann kom auga á týnda sauðinn
sem stóð hikandi við akveginn auð-
sjáanlega á báðum áttum hvort hann
ætti heldur að ganga í • gegnuni
„Garðinn“ eða f'ara yfir í mann-
grúann á gangstjett „Riddarabrúar-
inniar“. Hann sneri sjer snögglega
við, þegar Gortsby kallaði á liann og
svipurinn lýsti varfærni og fjand-
semi í senn.
La DamE BiancE
(Hvítklædda konan)
Efnis-ágrip.
Gaman-ópera í jirem þáttum
eftir fr. tónsk. Boildieu
(1775—1834), textann stil-
færði ritli. Scribe eftir „The
Monastery" Walter Scott. —
Frumsýning á „Opéra-Comi-
qué“ í Paris 10. des. 1825..
— Talin með „klassiskum“
óperum, og hliðstæð t. d.
„Figaro“ Mozarts.
Leikurinn gerist í Skotlandi og er
sögulietjan ungur liðsforingi í enskri
þjónustu, George Brown, staddur
þar (í Skotl.). Hann fær inni hjá
landseta í óðali greil'a nokkurs,
Aventel að nafni, sem látinn er fyrir
nokkrum árum. Svo stendur á, að
verið er að skíra yngsta barn lijón-
anna, Jiegar Brown ber þar að garði,
en skírnarvott vantar, og felst hann
fúslega á að vera skirnarvottur.
Það gerist markverðast í fyrsta
þætti, að húsfreyjan segir liðsfor-
ingjanum inunnmælasöguna um
„hvítklæddu konuha“, í Avenels-kast-
atanum. Það er engiii nýlund.i, að
svijiir sjáist í gömlum hölluni, svo
að segja hver höll og kaslali á sinn
draug, — en þessi Jivíta kona er
alveg einstök i sinni röð, af svip
eða draug að vera, þvi að hún er
góð en kastaladraugarnir er vanir
að vera kesknir, þegar þeir láta á
sjer bæra. Fólkið í sveitinni trúir
sögunni um hvítklæddíu konuna,
Iiykist jafnvel sumt hafa sjeð liana.
Og hún er talin verndarvættur
ungra kveiina í sveitinni, verndi
hún þær gegn lauslátum inönnum.
í kastalanum er tíkan, sem sagt er
að sje mynd af jiessum verndar-
„Hjer kemur hið mikilsverða
vitni sögu yðar til staðfestingar,"
sagði Gortsby og rjetti fram sápuna.
„Það hlýtur að liafa runnið úr
írakkavasa yðar er jijer settust. Jeg
sá það á jörðinni eftir að þjer fór-
uð. Þjer verðið að afsaka vantrú
mina, líkurnar voru óneitanlega á
móti yður en fyrst jeg áfrýjaði inál-
inu til sápunnar vildi jeg nú mega
lilýta úrskurði hennar. Myndi eitt
pund koma yður að gagni?“
Ungi maðurinn skar liiklaust úr
því með því a'ð stinga peningunum
í vasa sinn.
„Hjer er nafnspjald mitt með
heimilisfanginu,“ hjelt Gortsby á-
frani; „að er sama hvern daginn í
vikunni jer skilið peningunum, og
lijer liafið þjer sápuna — týnið lienni
nú ekki aftur, hún hefir reynst
yöur góður vinur í neyð.“
„Svei mjer heppilegt að þjer skyld-
uð finna liana,“ mælti pilturinn,
fleipraði toðmættur nokkrum Jiakkar-
orð og hraðaði sjer i áttina að
„Riddarabrúnni“.
„Aumingja drengurinn,“ sagði
Gortsby við sjálfan sig', „það lá við
að rynni út í fyrir honum. Jeg
l'urða mig raunar ekkert á l>vi,
hjálpin kom svo óvænt. Jeg ætti að
láta mjer Jietta að kenningu verða
og vera ekki eins fljótur að dæma
eftir líkum framvegis.“
Þegar Gortsby skömmu síðar gekk
frani hjá bekknum ]>ar sem þessi
leikur liafði farið fram, sá hann
ahlraðan mann, sem skimaði og
snuðraði alt í kringum bekkinn. Sá
hann strax að J>að var maðurinn
sem sat fyrst hjá honum.
„Iiafið þjer týnt einhverju, lierra
minn?“
„Já, sápustykki."
vætti, og í likani þessu hefir hinn
látni lávarður fatið fjársjóð. Ráðs-
maður hans, óþokkamenni, Gave-
ston að nafni, hefir stolið einka-
syni lávarðarins, er hann var á
bernskuskeiði, — og falið hann.
Hið sanna er ekki vitað uin þetta
að svo stöddu. En kastalann og all-
ar jarðeignirnar liefir hann boðið
út til sölu, sjálfum sjer til hagnaðar.
Þessi karl er og fjárráðamaður
ungrar og elskulegrar stúlku, sem
Anna heitir. Það er hún, sein stund-
um liefir leikið lilutverk hvítklæddu
konunnar upp á síðkastið. En ]>etta
grunar engan að svo stöddu heldur.
Anna hefir, í nafni hvitklæddu kon-
unnar, boðað hinn unga teiguliða,
sem lieitir Dickson, á sinn fund,
í kastalann. Hann ber lotningu fyr-
ir hvítklæddu konunni, eins og aðr-
ir i sveitinni, þorir ekki að neita
skpan hennar, en honum er liins
vegar um og ó að fara til kastalans.
En ungi liðsforinginn sjer að
þarna er tækifæri til að komast i
æfintýri. Hann trúir ekki cinu oi ði
af þessum munnmælasögum um
kastala-afturgönguna, en býðst til
uð fara í stað Dicksons.
í upphafi annars þáttar er George
koniinn til kastalans og er að kalla
ú hvítklæddu konuna. 'Birtist hún
von bráðar — og er það Aapna.
Hún veit ekki annað, en að þetta
sje Dickson, og segir honum leynd-
armál sitt og biður hann að lijátpa
sjer gegn óþokkamenninu, Gavestoa,
fjárlialdsmanni sínum, en hún licfir
komist að því að það er liann, sem
hefir brott numið einkaeríingja
kastalans og allra auðæfanna, sem
honum fylgja, og að hann muni ætla
að liafa þetta alt undir sjálfan sig
Henni er ennfremur kunnnugt um,
Frh. á bls. 11.
Theodór Árnason: Operur, sem lifa.