Fálkinn - 05.11.1943, Blaðsíða 6

0
F Á L Ií I N N
- LITLfl SflEflfl -
Brúin á Kaldá
. . „Iljer á landi þarf svo margt að
brúa:
jökulár á landi og i Iundu,
lognhyl margan, bæði í sál og
grundu.“
H. Hafstein.
Þaö átti að vígja nýju steinboga-
brúna á Kaldá.
Fólk úr nærliggjandi hjeruðum
streymir að vígslustaðnum á öllum
þeim farartækjum, sem tíðkast í
íslenskum sveitum. Jeg og kunningi
minn, sem vorum þarna, af hend-
ingu, á ferð þennan dag — sáum
af heiðarbrúninni smáar og stórar
bifreiðir, hestvagna, riðandi og gang
andi fólk koma úr öllum áttum og
stefna að einum miðdepli: hinni
nýju brú, er nú tengdi hjerað við
hjerað.
Iialdá er ekki stór, en skaðræðis-
forað vor og liaust sökum gífurlegs
vaxtar. í hana falla ótal uppsprett-
ur af heiðunum ofan við sveitina
og fyrstu upptök sin á hún inn á
milli jökla, er gefa lienni lit sinn og
tröllaeðli. Hún er ein af þeim mein-
legu þverám, er liggja eins og stríð-
in flögð í leyni fyrir ferðamannin-
um og storka heilum sveitum vik-
um saman vor og haust, einmitt
þegar verst gegnir.
En nú var búið að brúa hana.
Við fjelagar hröðuðum ferð okk-
ar sem mest við máttum og náðum
í tæka tíð til vigslunnar.
Fyrst var sungið kvæði, sem ort
hafði verið af helsta skáldi hjeraðs-
ins. Það var laglegt og lýtalaust og
sæmilega sungið. Lagið kunnu ailir.
Síðan steig ungur prestur í hamra-
slól skamt frá brúnni og flutti vigslu
ræðu, hún var snotur, líkt og kvæð-
ið, en ekki neitt tilkomumikil —
og hjelt ekki huga okkar fjelaga fast-
ar en svo, að við notuðum tímann,
jafnframt því, sem við lilustuðum
á ræðuna, til þess að virða fyrir
okkur fólkið.
Mjer varð starsýnt á tvo roskna
menn, er sálu sinn hvorn megin
við hinn volduga ræðustól, þar sem
presturinn flutti ræðu sina, ungur
og bjartur á yfirlit. Hann var sem
barn í þessu hrikalega klettavígi,
en bændurnir rosknu, er sátu sinn
hvoru megin virtust eiga þar heima.
Andlit þeirra og vöxtur minti á
traustleik grjótsins og ró fjallanna.
En hvers vegna voru þeir ekki sam-
an? Þeir voru líkir sem bræður, en
sátu þarna hvor gegnt öðrum, livor
um sig ineð flokk manna að baki
sjer. Var sem fólksfjöldinn hefði
klofnað um þá og stýrði hvor um
sig liði.
Og þannig var það.
Sjerðu þessa tvo karla, sem sitja
fremstir? hvíslaði jeg að fjelaga
mínum. Hann var dálítið kunnugur i
þessu hjeraði, hafði verið þar
kaupamaður sumrinu áður. „Þess-
um bændahöfðingjum hefir aldrei
komið saman um neitt, nema brúna
sem nú er verið að vígja. Þeir eru
pólitískir andstæðingar og hafa löng-
um eldað grátt silfur. En brúin á
Kaldá tengdi þá saman, eins og
sveitirnar þeirra. Ef þeir hefðu ekki
tekið höndum saman i þvi máli, væri
Kaldá óbrúuð enn þann dag í dag.“
Jeg virti nú karlana enn betur
fyrir mjer. Og þóttist sjá að þeim
væri allmikið niðri fyrir, þótt þeir
ljetu lítið á því bera. Þegar prest-
urinn liafði lokið vígslunni stóðu
þeir á fætur og mannfjöldinn að
baki þeim gerði slikt liið 'sama.
Þjóðsöngurinn var sunginn og all-
ir stóðu berhöfðaðir á meðan. Prest-
urinn hafði staðnæmst mitt á milli
mannflokkanna. Eftir þjóðsönginn
varð þögn, enginn hreyfði sig, allir
virtust bíða einhvers. Þá gekk prest-
urinn fram og tók í liendur bænda-
foringjanna, eins og hann væri að
þakka þeim fyrir brúna. En þeir
litu snöggvast hvor í annars augu
á eftir og — tókust síðan í liendur.
Mjer fanst sem steinn hefði verið
feldur við stein, er jeg sá þessar
traustu liendur mætast. Og á sömu
stundu var eins og fólkið að baki
þeim hefði verið leyst úr læðingi.
Það gekk fram og fjell saman, eins
og tveir straumar, sqm koma sinn
úr hvorri átl. Gleðilbragur var á
öllum. Og mitt í fögnuðinum gengu
bændahöfðingjarnir saman ofan að
brúnni, eins og bræður. Lítil falleg
stúlka í þjóðbúningi kom og lclipti á
silkibandið og •— brúin var opnuð.
Við kunningjarnir blönduðum okk-
ur í manHfjöldann. Allsstaðar heyrði
jeg nöfn foringjanna nefnd með
gleði og feginleik. Þeir voru sáttir
og lið þeirra alt um leið.
Upp í klettahlíðinni liöfðu þeir
fundið sjer virðuleg sæti og töluðu
þar saman í næði — sjálfsagt um
brúna sina og landsins gagn og nauð-
synjar, yfirleitt.
Jeg leit við og við upp í brekk-
una, þar sem þeir dvöldust, eins og
liaukar á bergi, meðan fóllcið skemti
sjer. Það virtist sem þeir væru ekki
liálfnaðir að hjala saman, þegar
kallað var á þá í kaffið.
Á meðan við gengum út að veit-
ingatjöldunum fór jeg ósjálfrátt að
raula kvæði Hannesar Hafstein. um
Ölfusárbrúna. Nú var Kaldá hætt
að syngja sinn sjersöng. Og það var
alt að þakka tveimur stórlyndum
forystumönnum, sem liöfðu tckið
höndum saman.
Og jeg óskaði þess að allir for-
ingjar lands míns væru orðnir sátt-
ir.
Á j:>ví eúgnabliki fanst mjer að
samtök og friður væri það, sem þjóð
mína skorti mest.
Og mjer finst það raunar enn.
II.
HAFNARSTR. 5 REVKJAVIK.
Hver samdi leikinn,
og hvert er efni hans?
Ftichard B. Sheridan
Fæddur í Dublin 1751.
Dáinn í London 1816.
Richard Brinsley Butler Sheridau
liefir látið eftir sig tvö góð leikrit,
eina góða óperu og eina góða ræðu.
Að öðru leyti eyðir hann tuttugu
beslu æfiárum sínum sem „lifimað-
ur“ i London, pólitískur kákari, fje-
lagi svallsamra prinsa og landeyða.
Tuttugu og eins árs gamall kvænist
hann og stofnar stórt heimili og
gerist mikill risnumaður, án þess að
eiga nokkra peninga eða virðast eiga
möguleika á öðrum lífseyri en heima-
mundi uonu sinnar. En ungu lijónin
verða eigi að síður kunn í sam.
kvæmislífinu í London og berast
mikið á.
En^ Iukkustjarna Sheridans fór eigi
að síður liækkandi, þvi að 17. jan-
úar 1775 lekst honum að fá leikrit-
ið „Keppinautarnir" tekið til leiks
á Drury Lane-leikhúsinu í London.
Fyrsta sýningin vakti litla atliygli.
Hún var of löng og hlutverk sir Lu-
cius O’Trigger var hörmulega leik-
ið. En 28. janúar var leikurinn sýnd-
ur næst og tókst þá með afbrigðum
vel, svo að bæði leikurinn og liöf-
undurinn náði viðurlcenningu meðal
fyrirfólksins í liöfuðborginni.
Árið eftir keyptu þeir Sheridan,
tengdafaðir hans (tónskáldið Thom-
as Finley) og dr. Ford hálft Drury
Lane-leikliúsið og árið 1778 urðu
þeir eigendur að því öllu. Skömmu
eftir að „Keppinautarnir“ höfðu náð
viðurkenningu sýndi liann, með að-
stoð tengdaföður síns óperu, sem
liann liafði samið og heitir Duenna.
Þessum söngleik var tekið með kynj-
um svo að hann var leikinn sjötíu
sinnum, en það þótti mikið í þá
daga.
IJinn 8. maí 1777 sýndi Sheridan
frægasta leikrit sitt, „Hneykslisskól-
ann“ á Drury Lane-Ieikhúsinu, en
þá var hann sjálfur leikhússtjóri
þar. Ljek leikkonan frú Abinglon
aðalhlutverkið, lafði Teagle. Leikur-
inn er ekki eins vel samræmdur og
„Keppinautarnir“ og er tæplega eins
kátbroslegur. En þar eru áhrifa-
miklar sýningar og „uppboðssýn-
ingin" í leiknum vekur jafnan gleði
á hverju leiksviði.
Árið 1780 komst Sheridan á þing
sem bandamaður Charles James Fox
og tólcu þeir báðir málstað nýlendu-
búanna vestra í deilunni við Eng-
leridinga. Það er sagt að hann hafi
borgað kjósendum i Stafford fimm
guineur hverjum fyrir að kjósa sig.
Af þessu leiddi, að fyrsta ræðan sem
hann hjelt i pinginu var varnarræða
gegn ákæru um, að hann hefði mút-
að kjósendum sínum.
Öldurnar gengu liátt i stjórnmál-
um Englendinga þessi árin, og al-
gengt að þingmenn skoruðu hverir
aðra á hólm, .en aldrei varð Sherid-
an fyrir því, þrátt fyrir það að
hann beitti skæðara skopi en nokk-
ur annar. Þegar honum loks mis-
tókst að ná endurkosningu lil þings-
ins gerðu láuardrotnar hans aðsúg
að honum og síðustu árin sín lifði
bann i miklum kröggum og vand-
ræðum. Bandaríkjaþing bauð lionum
20.000 pund i þakldætisskyni fyrir
veittan stuðning og starf að því að
afstýra stríðinu 1812, en liann rieit-
aði að taka við þeirri gjöf og varð
sú neitun honum til ævarandi lieið-
urs í Englandi.
—x—
„Hneykslisskólinn“.
Miðaldra piparsveinn og auðugur
vel, Peter Teazle, hefir gifst ungri
og laglegri óðalsbóndadóttur. Fyrir-
fólkið, sem frú Teazle kemst í um-
gengni við með hjónabandinu, er svo
illmált, að þar fá allir hnútur, hversu
vammlausir, sem þeir eru. Sú lieitir
lafði Sneerwell, sem hefir forustuna
í einni skæðustu af rógklíkum þeim,
sem þau Teazle-hjónin umgangast.
Þessi kona reynir með lygum og
falsbrjefum, sem Snake nokkur s,em-
ur, að spilla trúlofun Cliarles Surface
og Mariu, sem er i fjárhaldi sir Pet-
er Teazle, því að liana langar lil að
ná í Surface sjálfa. í þessum til-
gangi liefir hún gert bandalag við
Jósepli bróður Charles’, sem er ung-
ur hræsnari, en nýtur mikils álits
mpðal liöfðingjanna, andstætt þvi
sem er um Joseph, en hann er mesti
svallari. Joseph veit að María á von
mikils arfs og langar þvi til að
krækja í stúlkuna og nýtur þar að-
stoðar sir Pefers, sem hefir látið
blekkjast af hinu prúðmannlega ytra
látbragði Josephs. En María liefir
orðið þess ásl.ynja, að Joseph er
ekki allur þar scm hann er sjeður
og snýr við honum bakinu Jirátt fyr-
ir fortölur fjárhaldsmanns hennar.
En nú kemur sir Oliver Surface
öllum að óvörum heim fró Ástralíu.
Hann heyrir mjög ósamhljóða sögur
um frændur sínar, Charles og Josepli
en þeir standa til arfs eftir hann.
Einsetur liann sjer því að komast
að hinu sanna um frændur sína,
áður en þeir vili af heimkomu hans.
Hann dulbýr sig sem veðlánara og
kemst í samband við Charles, og í
hinni frægu „upboðssýningu" kaupir
hann af honum málverkin af ætt-
ingjum hans. En af þeim viðskiftum
sannfærist hann samt um, að Char-
les sje heiðarlegur maður. Næst fer
hann á fund Josephs, og læst vera
fátækur, fjarskyldur ætlingi lians og
biður hann um hjálp. En Joseph sýn-
ir þá sinn rjetta innri mann.
Nú hafa farið að ganga lygasögur
um, að lafði Teazle sje í þingum við
Charles Surface. Berst orðrómur um
þetta loks til eyrna sir Peters, sem
flýr í öngum sínum til Josephs til
þess að ráðfæra sig við hann. En þó
stendur svo á, að lafði Teazle hefir
gert málamynda stefnumót við Jo-
sepli og þegar maður hennar kemur
felur hún sig bak við tjald. Hins-
vegar felur sir Peter sig í slcáp, þegar
Charles kemur þarna af tilviljun.
Lendir þeim saman þarna öllum
fjórum og alt kemst upp um Joseph.
Frú Teazle segir nú alt liið sanna,
og samtímis hefir sir Oliver upp-
götvað Snake, brjefafalsarann. Af
játningu hans leiðir að sættir kom-
ast á milli Charles og Maríu og sir
Peter veitir glaður samþykki sill
til ráðahags þeirra.
• —x—