Fálkinn - 26.11.1943, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
WAVELL
HERMARSKÁLKUR,
VARAKONUNGUR INDLANDS
Eftir sir Chcirles Petrie, ritstjóra „Empire Review“.
Wavell hershöfðingi er fyrsti háttsetti herforinginn, sem
nokkurntíma hefir orðið varakonungur í Indlandi. Nú
hefir hann haft fataskifti; farið úr hershöfðingjabúningn-
um og íklæðist tignarklæðum varakonungsins við hátíð-
leg tækifæri. Starf hans hið nýja er ábyrgarmikið. Því
að friður í Indlandi er Bretum lífsnauðsyn, ekki síst nú.
Varakonungurinn gepgur að tign næst konunginum sjálf-
um, keisara Indlands. Enski krónprinsinn er lægri í tign-
inni en varakonungurinn, þegar hann kemur sem gestur
til Indlands.
Hermarskálkurinn W avell,
greifi af Cyrenaica og Win-
chester, svo að nefnt sje fult
núverandi nafn lians, komst á
allra manna varir snemma í
stríðinu, þótt hvorld væri hann
þá marskálkur eða varalcon-
ungur. Þá var hann liershöfð-
ingi og stýrði her Breta í
Egyptalandi og Norður-Afríku.
Það starf rækti hann með þeim
ágætum, að nafn lians er eitt
hið frægasta meðal allra hers-
höfðingja Bandamanna, á sjó,
landi og í lofti.
Wavell er af hermannaætt-
um. Faðir hans var general-
majór, og því var ekki nema
eðlilegt að sonurinn legði fyrir
sig hermensku. Þegar tími var
til kominn fór hann í liermanna-
skólann í Sandhurst, sem er
háskóli breska hersins fyrir
riddaraliðs- og fótgönguliðsfor-
ingja. Þegar hann útskrifáðist
þaðan fjekk hann stöðu í einni
frægustu Hálendingaherdeild-
inni i Skotlandi, nefnilega
„Black Watcli“ (sem sagt er
um að aldrei taki fanga nje láti
fjandmanninn taka sig til
fanga). Þangað komst hann svo
snemma, að hann gat tekið þátt
í Búastríðinu síðustu mánuðina
sem það stóð, fyrir rúmum
fjörutíu árum.
Eftir að friður komst á í því
stríði gegndi Wavell um tíma
herþjónustu í breska hernum í
Indlandi, og tók þá þátt í landa-
mæraskærum á norðvestur-
landamærum Indlands. Þar
fjekk hann hermennskureynslu
gerólíka þeirri, sem hann hafði
fengið í Suður-Afríku, en sú
reynsla varð honum að ómetan-
legu gagni í því starfi, sem
honum var síðar falið að gegna.
Þegar lieimsstyrjöldin fyrri
liófst, árið 1914, gáfust Wavell
enn betri tækifæri til þess að
sýna liæfni sína og kunnáttu,
og hann var svo heppinn, að
það fjell í hlut hans að gegna
herþjónustu á hvorki meira nje
minna en þremur vígstöðvum.
Fyrst var hann með her Breta
í Frakklandi i tvö ái', særðist
þar og var sæmdur herkross-
inum fyrir vasklega framgöngu.
Síðar starfaði hann, frá októ-
her 1916 til júni 1917, með rúss-
neska hernum í Kákasus. Wav-
ell var einn af þeim fáu liðs-
foringjum enskum, sem hafði
Iært rússneska tungu, enda er
liann fráhær málamaður.
Þegar stjórnarbyltingin varð
í Rússlandi og vopnaviðskiftin
hættu í Kákasus var Wavell
sendur til Egyptalands, og vakti
þar hrátt athygli yfirmanna
sinna, ekki síst Allenby lávarð-
ar, sem var herstjóri á víg-
stöðvunum í Vestur-Asíu. Hann
varð starfsmaður í lierforingja-
ráði Allenhys og var orðinn
hershöfðingi þar þrjátíu og
fjögra ára gamall.
Siðar skrifaði Wavell rit, sem
ýkjulaust mega heita klassisk,
um þessar ófriðarstöðvar, nefni-
lega „Baráttan um Palestínu“
(The Palestine Campaigns) og
ennfremur hina frægu æfisögu
Allenhys lávarðar, í tveimur
bindum. Síðari bókina liafa
margir lesið hjer á landi.
Sir Arcibald Wuveli, siðar hermarskálkurinn, Wavell lávarður
af Cyrenaica og Winchester, er farinn úr hershöfðingjabún-
ingnum, þvi að nú er luinn varakonungur Indlands.
---------------------------------------------------------------------1
Þegar vopnahlje komst á
haustið 1918 hafði Wavell þann-
ig lilotið viðurkenningu, sem
dugandi og fjölhæfur herfor-
ingi og á næstu tuttugu friðar-
árum hraut liann samviskusam-
lega til mergjar það, sem liann
hafði lært í fyrri heimsstyrjöld-
inni, sjerstaklega af hernaðin-
um við aus.tanvert Miðjarðar-
Jiaf. Á þessu timabili dvaldi
liann um nokkurt skeið í
Egyptalandi.
Á árunum fyrir núverandi
styrjöld, með viðburðuin þeim,
sem ótvirætt bentu til þess, að
stríðið hlyti að dynja yfir mann-
kynið, fluttist Wavell aftur til
Englands. Fyrst var liann skip-
aður yfirmaður 6. fótgöngu-
liðs-hersveitarinnar (brigade),
síðan foringi 2. herdeildarinnar,
en loks varð liann yfirhershöfð-
ingi liins mikilvæga Suðurhers
(Southern Command). Þannig
var Wavell ávalt í nánu sam-
handi við herinn og breytingar
þær, sem ávalt var verið að
gera á honum, ekki sist vjel-
tæknina, sem verið var að koma
á innan hersins, skriðdreka-
notkun og hifreiðanotkun í stað
riddaraliðs. Einnig komst liann
í kynni við stjórnmálamenn þá,
sem segja skyldi hernum fyrir
verkum, ef ófriður dyndi yfir.
Á þessu tímabili, er Wavell
gegndi störfum heima, lagði
hann mikla áherslu á að lier-
menn, bæði yfirmenn og und-
irmenn, yrðu þjálfaðir sem
allra best, og eigi síður á sál en
líkama. Hann hefir jafnan lagt
rika áherslu á það, að auk þess
sem hermaðurinn væri gerður
fær um að berjast, yrði hann að
gera sjer vel ljóst hversvegna
liann er að herjast. Fyrirlestrar
hans um hernaðarlistina liafa
verið teknir í tölu sígildra rita
um þau efni, og hann liafði lag
á að vekja áhuga nemenda sinna
á því, að afla sjer allra upp-
lýsinga um það, sem að notum
gæti komið í starfi þeirra. Það
er í stuttu máli ekki ofsagt, þó
að svo sje að orði komist, að
meðan hann stýrði Suðurhern-
um, þá hafi sú stjórn verið
fyrirmynd þess, sem herstjórn
á að vera.
En samt átti það ekki fyrir
Wavell að liggja að liafa þessa
stjórn lengi á hendi í Salisbury.
Vorið 1939 var liann skipaður
hæstráðandi hreska herliðsins
við austanvert Miðjarðarhaf og
á svæðinu austur að landamær-
um Indlands. Tók sir Alan
Brooke þá við yfirstjórn Suður-
hersins í Salishury, en það var
liann, sem nokkrum mánuðum
síðar fór að koma nljög við
sögu hersins og er nú yfirliers-
höfðingi í Stóra-Bretlandi. En
livað Wavell snerti þá kom
hann nú á liinar fornu stöðvar,
þar sem liann áður liafði verið
með Allenby í hinum frækilegu
sigurvinningum, en margvísleg-
ar breytingar liöfðu orðið á
liernaði á því tímabili, sem á