Fálkinn - 24.03.1944, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
Fjórar riiyndir frá fyrri Rómarveru
Thorvaldsens. Frá vinstri: Jason gullreyfið, Amor og Psyche, Vonin,
Hirðirinn.
hagleikáffiaúur, en dó ungur. Ólöl'
fluttist heim aftur En Gottskálk í-
lendist i Khöfn og giftist þar Karen
Grönlund (sumstaðar er lnin köll-
Dagenes). Hún dó úr krabbameini
i ársbyrjun. 1804, og þá talin 56 ára.
Gottskálk mun liafa fengist \'iS
trjeskurð í æskti og þann listiðnað
lagði hann stund á er hann settist að
í Khöfn. För hann fyrst sem lær-
lingur til myndhöggvarans P. Peder-
sen Leed, en vann siðan lengstum
að því að skera út gídlionsmyndir
undir bugspjót skipa eða nð gera
annan útskurð á skip. Svo er að
sjá, sem lianri liafi aldrei fyhilega
náð viðurkenningu í þessari iðn,
einkum vegna þess að liann liafi
skort undirstöðumenntun í drátllist.
Það er talið að eftir að Bertel
sonur lians fór að gela hjálpað
honum hafi liann getað tekið að sjer
vandasamari verkefni en áður.
Og Bertel fór snemma að skera
i trje og teikna, ef það er rjett að
hann sje ekki fæddur fyrr en 1770.
Því að inn á teikniskólann kemsl
hann árið 1781, aðeins ellefu ára
gamall; var það kvöhlskóli, en
jafnframt vann hann að trjeskurði
lijá föður sínum á daginn og naut
tilsagnar góðs myndskera, sem Will-
erup hjet. En í „Gipsdeild“ lista-
liáskólann fór hann 1785 og síðan
á „modeldeildina“ og i'jekk þar
heiðurspening úr silfri. Var hann
fermdur um það leyti en liann
lauk námi þar, og fór nú að vinna
fyrir sjer um hríð.
Veitti ekki af því, vegna þess að
heimilið átti jafnan erfitt uppdrátt-
ar. Faðir hans hafði stopula vinnu,
hneigður nokkuð til drykkjar og
litill ráðdeildarmaður, og móður
hans mun hafa verið fremur ó-
sýnt um bússtjórn. Heimilisbrag-
urinn var engan veginn til fyrir-
myndar, og er þess sjerstaklega
getið, að Karen Thorvaldsen hafi
snemma „sett ofan.“ Hún liafði
verið tillialdssöm í æsku, en brátt
fóru að sjást á henni merki út-
tnugaðrar konu, sem hirti lítt um
klæðahurð sinn. Og umgengnin inn-
anhúss á bernskuheimili Bertels mun
ekki liafa verið nein fyrir mynd.
En brátt livarf Bertel aftur til lista-
liáskólans. Vorið 1789 vann hann
stærri silfurmedalíu liáskólans fyrir
myndina „Amor hvílist“ og 1791
gullmedalíuna fyrir frásögn II.
Makkabeabókar, 3. kap. um Heliodor-
us. En nokkru síðar fjekk liann hina
stærri gullmedaliu l'yrjr verkefnið i
Postulasögunni 3. kapítula, er jæir
Pjetur og Jóhannes læknuðu lialtan
mann við dyr musterisins. — Var
Thorvaldsen nú orðin frægur maður,
sem stóðu margar dyr opnar til frek-
ari frama. Christian Rventlow greifi
keypti afsteypur af myndum þeim
báðum, er hann hafði hlotið gull-
heiðurspeningana fyrir. Próf. Abild-
gaard kennari hans á Listliáskólan-
um fjekk liann í lið með sjer er liann
átti að skreyta salina á Amalienborg
og gerði Thorvaldsen tvær myndirn-
ar í hátíðasalnum, af Éuterpu og
Terpsicoru, eftir hugmyndum Abild-
gaards. Þar eru einnig frummyndirn-
ar af lágmyndunum Árstíðirnar og
Stundir dagsins, sem víða eru til
eftirmyndir af hjer á landi. Ein
þessara mynda Nóttin, svifondi á
vængjum með bræðurna Svefn og
Dauða i faðminum, er sýnd lijer.
Thorvaldsen hefir átt próf. Abild-
gaard meira að þakka en nokkrum
öðruni manni, bæði sem kennara
og stuðningsmanni. Hann útvegaði
honum námsstyrk meðan hann var
á Listaháskólanum og eins styrk til
Rómaferðarinnar, 400 dali á ári í
þrjú ár. Sótti Thorvaldsen um þenn-
an mikla styrk í nóv. 1795 og var
veittur liann frá 1. júlí 1796. Sú
mynd Thorvaldsen, sem vakti einna
mesta athygli áður en liann fór til
Róm, var af A. P. Bernstorff, hin-
um allsráðandi greifa og ráðgjafa
konungs og var liann listamannin-
um innan handar uftir l)að.
— — — Með för Tliorvaldsens
til Róm liefst nýr þáttur í æfi hans.
Hann var að visu oröinn frægur lista-
maður i Danmörku, en sú frægð
var ekki nema tunglskin lija þeirri
hádegissól, sem síðar ljek um hann.
Á höfuðdaginn 1796 kveður hann
foreldra sína og vini og lætur í hal'
morgunin effir á lreygátunni
Thetiis, en þar hafði Bernstorff
greifi boðið honum far. Var þetta
herskip með 322 manna áhöfn. Ferð.i-
sagan suður er fróðleg, en verður
ekki rakin hjer. En Helgi Konráðs-
son segir hana ítarlega í bók sinni.
Eftir 4 Vi mánuð yfirgefur hann
skipið á Malta, kemst á opnu skipi
til Sikileyjar, og byrjar nú að halda
dagbók, sem gaman er að. Og loks
kemst hann lil Róm 8. mars 1797.
Taldi hann þann dag siðan „annan
afmælisdaginn sinn“.
í Róm liafði þá um hálfrar aldar
skeið verið miðstöð allra myndlist-
armanna Evrópu. Hún var ekki fyrst
og fremst „borgin eilifa“ — mið-
stöð kirkjuvaldsins — heldur var
hún miðstöð myndlistarinnar. En
enginn skyldi halda að Norðurbú-
anum Bertel Thorvaldsen „stæði
þar allt landið opið“. Hann keinur
þar mállaus á tungu þjóðarinnar i
hóp listamanna, sem koinnir voru
þar vegna þess, að þeir þóttu líkleg-
ir til að verða landvinningamenn
fyrir Jjjóðir sinar, —- þjóðir, sem
voru miklu stærri en Norðurlanda-
þjóðirnar. Hann er, þarna einstæð-
ingur, framan af, eins og íslenskur
stúdent eða listamannsefni, sem i
fyrsta sinn kemur til framandi
þjóðar.
Og fjársjóðir borgarinnar úr riki
listarinnar voru ekki eins fjölskrúð-
ugir þá, eins og siðar varð. Þvi að
svo stóð á, að þetta var á styrjald-
artímum og byltinga, og Róm var
ekki þá höfuðstaður liins samein-
aða italska ríkis, eins og síðar varð.
Að sumu leyti muil mega líkja að-
konni Thorvaldsens til Róm við það,
erlendtir Iistamaður kæmi til París
í dag, og ætlaði að fara að skoða
söfnin i Louvre. Hjer skal vitnað
í brjef Thorvaldsens frá 1799 til
meistara sins og vinar, próf. Abild-
gaards; er tilvitnunin úr áður-
nefndri bók síra Helga Konráðsson-
ar: „Tjón Rómaborgar er geysilegt
á öllum sviðum. Úr söfnum og kirkj-
um eru bestu listaverk horfin, og
úr einkasöfnum hafa verið seld
mörg af bestu málverkum þeirra.
Hver, sem liaft hefir peningaráð nú
um sinn, hefir getað keypt margan
fallegan grip fyrir litið verð; en
þar sem hinir frönsku umboðsmenii
hafa verið þeir einu sem auraráð
hafa haft, þá hafa þeir verið þeir
einu sem keypt liafa.“
Um þessar nnindir var uppi í Róm
einn lærðasti visindamaður sinnar
aldar, Georg Zoega fornfræðingur.
Eins og nafnið bendir til var liann
af ítölskum uppruna, en ættfeður
hans höfðu lagt krók á liala sinn og
fyrst til Suður-Jótlands og er það-
an ættt sú, sem þjóðkunn er lijer á
íslandi. Georg Zoega var bá orðinn
stórfrægur maður og hafði Thor-
valdsen fengið meðmæ>labrjef til
hans frá vini hans i Kaupmanna-
höfn, Múnster prófessor, síðar bisk-
upi. Varð Zoega mesta hjálparhella
Thorvaldsens í Kaupmannahöfn æ
síðan, og sama máli gegnir úm mál-
arann Asmus .1. Carstens, meðan
hans naut við, en hann dó rúmu
ári eftir komu Thorvaldsens lil
Rómaborgar.
Hjer verður að fara fljótt yfir
sögu, þó að gaman væri að segja
nokkuð nánar frá ítaliuvistinni. En
í skemstu máli sagt, hefir Thor-
valdsen ekki skapað eitt einasta
listaverk frá þvi að hann kom til
Róm 8. mjrs og til ársloka 1797.
Hinsvegar fer hann nú að læra að
höggva i marmara og lærist það
furðu fljótt, þó að lítt nyti hann
tilsagnar kennara. Og nú hneigist
liugur lians að hinni grisku list.
Fegurð hennar heillar hann og brátt
verður hann fremstur allra í þvi
að endurskapa hana í nýrri, per-
sónulegri mynd, sem gert hefir liann
ódauðlegan postula í riki mynd-
listarinnar. Nú mótar hann Bakkus
og Ariadne og fleiri myndir, með
Frh. á bls. Vr.