Fálkinn - 24.03.1944, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
Hver samdi leikinn,
og hvert er efni hans?
Francis Beaumont
F. 1584. U. 1616.
John Fletcher
F. 1579. U. 1625.
Þó að það væri altítt á tímum
Shakespeares að fleiri höfundar en
einn „legðu saman“ í leikrit varð
árangurinn af samstarfi þeirra
Francis Beaumont og John Fletchers
svo einstæður, að síðan hafa nöfn
þeirra jafnan verið nefnd saman, og
svo mun og verða eftirleiðis. Báðir
voru þeir af góðu fólki komnir eins
og kallað er, og voru báðir í flokki
þeirra rithöfunda, em vöndu kom-
ur sínar í Mermaid Tavern, en þar
voru þeir Shakespeare og Ben John-
son einnig tíðir gestir. Og vitað er
að Shakespeare hafði samvinnu við
Fletcher um að minsta kosti eitt
leikrit, „The Two Noble Kinsmen."
Beaumont fæddist i Grace-Dieu í
Leicestershire og var faðir hans
lijeraðsdómari þar. Hann stundaði
nám í skóla, sem nú gengur undir
nafninu Pembroke College, en síðar
í Oxford, en ekki tók hann próf
þaðan. En tvítugum var honum ieyfð
ur aðgangur að Inner Temple, sem
var ein af lögfræðistofnunum þeirra
tíma og var aðgangur jiangað talinn
sambærilegur því, að maðurinn fengi
að fiytja mál fyrir yfirrjetti. En
eigi eru neinar heimildir fyrir því
að Beaumont liafi nokkurntíma flutt
mál.
Það mun hafa verið nálægt árinu
1606 sem hann kynntist Fletcher.
Fundu þeir jiegar til andlegs skyld-
leika sín á milli, og frá þeim tíma
og þangað til Beaumont kvæntist,
árið 1613, átlu þeir heima undir
sama jiaki. —
Faðir Fletcliers var prestur og
gegndi embætti i Rye í Sussex um
það leyti sem John Fletclier fædd-
ist, en síðar varð hann biskup i
London. Um uppvöxt og æfi Fletcher
hafa menn ennjiá ljeiegri upplýs-
ingar en Beaumonts. Hann mun liafa
stundað nám við Corpus Christi
College í Cambridge, en hve lengi
veit enginn. Og eigi var jjað heldur
vitað hvort liann lauk prófi. Þvi að
þessir menn báðir urðu ekki kunnir
fyrr en eftir að þeir #liöfðu gerst
samverkamenn.
Alls sömdu þeir nálægt fimtíu og
fjögur leikrit haman. Yfirleitt eru
þetta vel samin ieikrit og skemtileg
og kemur þar fram djúp tilfinning
og alvarleg, þó að persónurnar sjeu
allar yfirborðsmanneskjur. Á þeirra
timum var leiksviðið „grófgerð“
stofnun, og höfundunum fannst eng-
iii ástæða til að reyna að gera und-
antekningu frá þeirri venju, hvorki
hvað málfæri nje framsetningu
snerti. Mundu leikrit þeirra tæp-
iega fá að ganga um greipar rit-
skoðenda nú á dögum. Hinsvegar
eru kvæði þau, sem birtast í leikj-
unum, svo fögur og vönduð, að þau
þau komast í námunda við sjálfan
Shakespeare.
Kunnustu leikrit þessara sam-
verkamanna eru Philaster, The
Maids Tragedy, The Faithful Sheph-
erdess, The Night of Burning Pestle
og A King and No King. í fyrstu
tveim leikritunum gætir aðallega
álirifa Beaumonts, en Fletcher hef-
ir samið mest af The Faithful Shep-
herdess.
PHILASTER.
Konungurinn í Galabriu drap
Sikileyjarkonung og lagði undir sig
ríki hans. Hefði hann sett ríkiserf-
ingjann, liinn vinsæla Philaster, i
fangelsi ef hann hefði ekki óttast,
að jiað hefði haft uppreisn í för
með sjer. En hann ætlaði að tryggja
ætt sinni völdin á Sikiley með því
að gifta Aretliusu einkadóttur sína
hinum volduga höfðingja Phara-
mond af Spáni.
Arethusa þóttist þess viss að hinn
völdum svifti Pliilaster mundi ekki
vilja játa lienni ást sína og þess-
vegna varð hún fyrri til þess. En
hann tók þessu með miklum fögn-
uði og ijet svein sinn, Bellario,
flytja erindi milli þeirra og sjálf
átti hún að koma ráðahagsáform-
inu við Pharamond fyrir kattarnef.
Hún fjekk tækifærið jiegar liallar-
jómfrú hennar heyrði hann á stefnu-
móti með Ijettúðardrósinni Megru.
Þegar konungurin kom að Megru og
og Pharamond á stefnumóti síðar,
bar hún ]>að á Aretliusu, að liún
hefði ólögmæt sambönd við Bell-
ario.. Og Dion íávarður, sem vikli
snúa liug Philasters frá ástum til
hernaðar, studdi þessa ákæru og'
sagðist sjálfur liafa verið vitni að
samfundum þeirra Arethusu og
Bellarios.
Pliilaster fjelst svo hugur, að nú
skeytti liann livorki um ástir nje
liernað. Hann neitaði að taka við
Bellario skulilsveini sínum aftur,
eftir að konunguriiin hafði bannað
fundi hans og Aretliusu og hann
hafði staðráðið að farga sjer. Og
Arethusu var líkt innanbrjósts. Hún
hafði afráðið að stytta sjer aldur i
veiðiför næsta dag, en þá kom
Philaster að henni. Hún bíður liann
um að stytta sjer aldur, og af jiví
að hann heldur að hún sje sjer ó-
trú ætlar liann að verða við þeirri
bón og fyrirfara sjer svo á eftir.
En þá bar þar að sveitamann og
Philister flýr. Slóð hans verður
rakin á blóði úr sárum lians og
Bellario bjargar honum með þvi að
Ijúga því upp á sjálfan sig, að hann
liafi ráðist á Arethusu til þess að ná
hefndum á Philaster.
Afleiðing þessarar játningar verð-
ur sú, að Philaster er dæmdur sýkn
saka, bæði gagnvart Arethusu og
Bellario. En Arethusa fær því fram-
gengt við konunginn, að þeir skuli
báðir settir í gæslu, og lætur sem
þetta sje gert í liefndarskyni. En
þegar konungur ætlar að fara að
láta taka Philaster af lífi uppgötv-
ar hann, að hann hefir gifst Aretli-
usu á laun. Lælur liann þá fang-
elsa þau bæði en verður von bráð-
ar að láta Philaster lausan þvi að
nú liggur við uppreisn.
Og loks fer svo að konungur
- LITLfl 5flBfln -
Hyggin
stjúpmóðir
Herra Platin stóð með höndur í
vösum, á miðju gólfi, og athugaði
Dondon, er sat á gólfábreiðunni og
byggði turn, er riðaði, úr tómum
vindlakössum.
„Dondon!“
„Hvað viltu mjer, pabbi? spurði
Dondon ergilega. Drengurinn var
altaf úrillur þrátt fyrir liið mikla
dálæti föðursins. — Hr. Platin hafði
verið ekkjumaður um nokkurra ára
skeið. Hann var rikur, vann ekkert,
og var þvi heima mestan liluta dags-
ins hjá einkasyni sínum.. Ljet hann
drenginn gera allt sem honum hug-
kvæmdist.
„Því leikur þú þjer ekki að fall-
lega leikfanginu, sem þjrr var gefið?
spurði faðirinn.
Dondon leit á föður sinn, sem var
komin fast að honum. Feðgarnir
voru afar líkir ásýndum.
„Af því að mjer leiðist það,“- svar-
aði drengurinn.
„Það er einkennilegt, Það er ó-
vingjarnlegt gagnvart frú Bresles,
sem gefur jijer svo margt.“
Dondon svaraði engu orði. Honuin
geðjaðist ekki að frúnni. Honum
leiddist hve oft hún kom, og hve
faðir lians var glaður af að sjá hana.
Dondon virtist hún afskiftasöm. —
Drngurinn liafði ekki kynnst móður
sinni. Hún dó er liann var eins árs.
En honum fannst frú Bresles reyna
að látast vera móðir hans. Það vildi
Iiann alls ekki samþykkja. Hann
bjóst við einhverju óþægilegu er
stafa mundi frá frúnni.
„Þykir þjer ekki vænt um frú
Bresles?" spurði hr. Platin. „Hún
kemur í dag.“
„Ennþá“ hrópaði Dondon. Hr.
Platin linykkti við. Hann ætlaði að
segja syni sínum leyndarmálið.
„Dondon! Frú Bresles kemur inn-
an stundar. Jeg vona að þú verðir
vingjarnlegur við hana. Jeg skal
segja þjer.... Hjer varð truflun.
Dyrabjöllunni var liringt. Ung, fögur
vel búin, ijósliærð frú kom inn i
stofuna með stóran böggul undir
hendinni.
Hr. Platin þaut gleðiþrungin á
móti henni. En Dondon tautaði eitt-
hvað ólundarlega.
Frú Bresles ljest ekki sjá það, en
laut niður að drengunuin. „Sæll,
Dondon. Viltu kyssa mig?
verður að leggja samþykki á ráða-
liag dóttur sinnar og Philasters. En
samtímis uppgötvast það, að Bellario
er ekki ungur sveinn heldur dóttir
Dions lávarðar, sem hefir klæðsl
karlmannsklæðum og gerst skutil-
svein Philasters til þess að fá að
vera návistum við liann, því að hún
unni honum.
Dondon lofaði frúnni að kyssa sig
án þess að látast verða þess var.
„Sjáðu, þennan pakka máttu eiga.“
Hún ljet böggulinn á gólfið við lilið
hans.
Dondon varð glaður í bili og
ætlaði að leysa bandið utan af
pakkanum, en hætti svo við það, en
Ijek sjer áfram að vindlakössunum.
„Þú ert altof góð við hann, kæra
vina,“ sagði lir. Platin „Hvaða gjöf
færðir þú lionum að þessu sinni?“
„Það er járnbrautarlest, alveg ekta
með teinum, gufukatli og öllum út-
búnaði. Jeg vona að Dondon hafi
ekki átt þesskonar leikfang fyrr?“
„Nei. En hann liefir nýlega beðið
mig um þetta leikfang. Jæja, Dondon
taktu utan af bögglinum.“
„Nei,“ sagði Dondon ákveðinn.
„Því gerir jiú jiað ekki?41
„Mig langar ekkert til að eiga það,
svaraði drengurinn.
Hr. Platin gramdist. Hann lang-
aði til þess að slá drenginn. En
ást hans á honum hamlaði þvi. En
hann atyrti hann allmikið. „Látum
liann eiga sig,“ sagði frú Bresles,
jietta jafnast. Eigum við ekki að
koma inn í litla salinn? Jeg þarf
að tala við þig!‘
„Jú, með mestu ánægju,“ svaraði
hr. Platin.
Svo gengu þau inn í salinn.
Dondon sat á gólfinu linakkakerl-
ur liaft hinar verstu afleiðingar., —-
Er inn í salinn kom, sagði frú
Bresles: „Kæri vinur! Atyrtu ekki
drenginn þinn mín vegna. Það get-
ur liaft liinar verstu afleiðingar. —
Jeg afber jiað ekki að nokkur þjáist
mín vegna. Jeg var óhamingjusöm
í fyrra lijónabandi mínu. Og nú
langar mig til þess að við verðum
öll hamingjusöm. Jeg vil ekki vera
vond stjúpmóðir. Jeg óska þess að
Dondon þyki vænt um mig. Og þú
skalt sanna að mjer tekst það. Þú
mátt ekki látast sjá að liann telji
mig óvin sinn. Jeg mun vinna ást
hans. Hann er viðkvæmur.“
„Já,“ sagði hr. Platin, “það er
hann.“
Hún mælti: „Drengurin heldur að
við komu mína á heimilið, missi
hann nokkuð af ástúð þinni. Við
verðum að sýna honum meiri ást
en liann hefir ennþá notið. Ef jeg
vinn ekki drenginn, þá kólnar ást
þín til mín. En svo skal ekki fara.“
„Luzanna, Luzanna! Þú ert svo
góð og vitur!“
Hr. Platin horfði hugfanginn á
hina ungu fögru frú. „Jæja, svo för-
um við að kaupa liúsgögnin, sem
við höfum talað um,“ sagði frúin.
„Eflir augnablik er jeg ferðbúinn,"
sagði hr. Platin Ijómandi af ást og
ánægju. „Jeg þarf aðeins að ná í
frakkann og hattinn."
Dondon lá á hnjánum á gólfinu.
En nú var hann hættur við vindlan-
kassana. Ilann var nú með járnbraut-
arteinana, var að setja þá saman.
Frúin opnaði dyrnar að herbergi
Dondon í liálfa gátt. Hann leit upp.
Nú var enginn ólundarsvipur á hon-
um. Frúin vissi ekki hvort dreng-
urinn liefði heyrt samtal þeirra i
næsta herbergi. Dondon leit alvar-
lega á frúna og mælti: „Menn liafa
einnig flugvjelar. En jeg á enga flug-
vjel.
Fleira þurfti frú Bresles ekki að
heyra. Ilún skildi að Dondon hafði
gefið samþykki sitt.
Jóhann Scheving þýddi.