Fálkinn - 30.06.1944, Blaðsíða 3

F Á L K 1 N N
3
Gustav V. Svíakonungur
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
fíitstjóri: Skúli Skúlason.
FramkvMjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavik. Simi 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
BlaCið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðis fyrirfram
HERBERTSpren/.
SKRADDARAÞANKAR
„Þessvegna höfum vjer jafnan trúað
á undramátt frelsisins. Þessvegna eig-
um vjer heima í hópi Þeirra þjóða,
sem hafa sömu trú, og liafa sýnt það
svo áþréifanlega í hinum geigvæn-
legu átökum undanfarin ár, hverju
þær vilja fórna í haráttunni fyrir
hugsjón frelsisins og fj'rir lögskip-
uðu fjelagi þjóðanna, með virðingu
fyrir rjetti hverrar annarar."
Þannig fórust fyrsta forseta Islands
orð í ræðu þeirri, sem hann flutti
fyrir dyrum Stjórnarráðsliússins 18.
þ. m., og birt er í lieilu lagi hjer
í blaðinu í dag. Og þessi orð mættu
vel munast lengi, því að með þeim
er sagt svo óendanlega mikið aí
kjarna þess máls, sem íslendingar
hafa verið að vinna að Iengi, og nú
hefir náðst merkilegri áfangi í, en
nokkru sinni áður. Forsetinn vitnaði
einnig til orða núverandi forsætis-
^áðherra, dr. Björns Þórðarsonar,
ér hann sagði 1. desember 1942:
„Lokasporið (í sjálfstæðisbaráttunni)
eigum vjer aldrei að stiga.“ Þegar
jeg heyrði þau orð forðum, duttu
mjer i hug orð, sem mælt voru á
hátiðinni, sem lialdin var til minn-
ingar um 900 ára dánardag Ólafs
helga, í Þrándheimi 1930, þar sem
minst var á endurbyggingu kirkj-
unnar miklu þar. Hún er ekki full-
gerð, en í ræðu sinni sagði einn af
þjónum hennar, sem nú situr i fang-
elsi: „Þessi kirkja verður aldrei
fullgerð. Yið eigum alltaf að halda
áfram að byggja hana.“
Á sama hátt mun fara um þá end-
urstofnuðu þjóðfjelagsbyggingu ís-
lenska lýðveldisins. Þjóðin, sú sem
nú lifir, og óbornir ættliðir hennar
verða ávalt að halda áfram að byggja
hana. Ef það er munað, mun þessi
fámenna þjóð og fátæka eflast og
vaxa og geta orðið sjer til sóma
meðal annara stærri og voldugri.
Og hún gæti jafnvel orðið tákn um
eitt, ef vel er á haldið: Að hún
man alltaf að rjettlætið á rjett á
sjer, og ef liún ástundar rjettlætið,
getur hún gefið öðrum fordæmi,
þó lítil sje.
Rjettur og rjettlæti eru þau orð,
sem þjóðin verður fyrst og fremst
að muna. Þau orð munu verða fjör-
egg íslands, ef þau munast. En ef
þau gleymast þá er ísland í hættu.
Hans hátign Gústav V. Svíakonung-
ur á afmæli í dag. Þegar jeg sem
barn heyrði fyrst nefnt orðið há-
tign, þá var mjer ekki vel Ijós þýð-
ing þess. En þegar jeg sem ungling-
ur lcom til Svíþjóðar og sá sænska
kongihn, þá skildi jeg hvað hútiffn
var. Þessi gáfulegi, sviphreini, tignar-
legi, liái maður. Það var hans há-
tign Gustav V. Sviakonungur.
Gustav konungur er stórmerkur
þjóðhöfðingi, elskaður og virtur af
þjóð sinni og metinn af umheimin-
um óg ber margt til þess. Gáfurnar
eru prýðilegar, minnið óbrigðult og
rjettlætistilfinningin örugg. Hann hef-
ir megnustu fyrirlitningu á öllu
prjáli og hjegómaskap. Lifir ein-
földu og reglubundnu lífi og iðkar
iþróttir. Sem þjóðhöfðingi hefir
hann kostað kapps um að vera
fyrirmynd þjóðar sinnar í hvívetna.
En þó er allt hans háttarlag, svo
af ber, tignarlegt — konunglegt.
Enski heimspekingurinn Francis
Bacon hefir í einni af hinum frægu
ritgerðum sínum gert grein fyrir
konungdóminum, stigum hans og
tegundum.
Hann greinir konunga í 5 flokka:
1. Stofnendur rikja og heimsvelda.
2. Löggjafa þjóða.
3. Bjargvætti þjóða. Þá, sem koma
á innanlands friði, eða hrinda af
þjóðinni erlendu oki.
4. Landvinninga-konunga, sem
ineð ófriði auka lönd sin — og
að lokum
5. Þá sem hann kallar „patres
patrie“ — landsfeðurna — sem
eru rjettlátir, skapa frið og vel-
megun.
Jeg er ekki í miklum vafa um, í
hvaða flokk hann mundi setja Gustav
Svíakonung, hinn ágætasta lands-
föður.
Jeg held að orð Snorra í Heims-
kringlu um stjórn Haralds Hárfagra
eigi vel við „Gústavs prúðu snilld
arþjóð“ og konung hennar: „Gladd-
isk hann af þegnum sínum ok þegn-
ar af honum, en ríkit ok hvára
tveggja“. •
Þar sem konungur hefir jafnan
forsæti á fundum utanrikisnefndar
Svia, þá má telja það vafalaust, að
hann eigi sinn stóra þátt i þvi að
hafa tekist að halda Svíum hlutlaus-
um í tveimur heimsstyrjöldum. —
Gustav V. er ekki herkonungur eins
og margir fyrirrennarar hans. Hann
er konungur þess, sem mannkynið
þráir nú mest. Hann er frelsis og
friðar konungur. Og er það full
ástæða til að óska og vona, að hon-
um inegi auðnast að lifa þann dag,
er aftur kemst á friður í álfu hjer.
Það gæti þá orðið hlutverk þessa
þjóðhöfðingja, ef ekki að bera klæði
á vopnin, þá að hafa heillavænleg
áhrif á friðinn og það starf, sem þá
bíður þjóðanna. Mætti það verða
í hans anda, því þótt Gustav kon-
ungur sje 80 ára í dag, þá má segja
um hann, eins og Grímur Thomsen
segir um Hrólf sterka i elli: „Ei er
að sjá, að elli hann saki“.
Það er sögð sú saga, að þegar
Marcus Aurelius keisari dó, hafi
hinir olympisku guðir haldið hon-
um veislu. Á hægri hönd honum i
veislunni sátu keisararnir Augústus
og Tiberius. Á vinstri hönd aðrir
Rómverskir keisarar, þeir Trajanus,
Hadrian o. fl. Nero og Caligula
höfðu aftur á móti ekki verið boðnir.
Jupiter ákvað að skera nú úr sam-
keppni keisaranna um það, hver
þeirra liefði verið mestur. Gestirn-
ir stóðu nú upp hver af öðrum og
hjeldu ræður. Flestir gortuðu þeir
mest af landvinningum. Þegar roð-
in kom að Marcus Aurelius sagði
hann aðeins: „Jeg hefi átt þá ósk
eina, að valda öðrum aldrei sárs-
auka“.
Guðirnir krýndu hann mestan
keisara Rómverja. Margir konung-
ar Svía liafa verið stórmenni. Nöfn
eins og Gustav Vasa og Karl XII.
deyja seint. En mundu ekki guðirn-
ir og öll sænska þjóðin krýna Gustav
V. i dag sem ástsælasta konung sinn.
16. júni 19W
Magnús Kjaran
Felix Guðmundsson kirkjugarðsuörð- Flosi Sigurðsson trjesmiðameistari ari, Vonarstræti 8, verður 75. ára
ur, verður 60. ára 3. júli n. k. varð 70 ára 24. þ. m. 30. júní: