Fálkinn - 29.09.1944, Qupperneq 4

4
F A L K I N N
ÞÆTTIR ÚR LANDFRÆÐI BANDARIKJANNA
Þetta er Wall
Street, miÖ-
stöö allra pen I
mgaaiðskifta
i New York. ||§
Nafnið stafar
af þvi að þar
voru forðum
garður kring
um boraina.
INNGANGUR.
Með hraðlest er nærfellt fjögra
daga leið frá hinni miklu hafnarborg
austurstrandar Bandaríkjanna, New
York City til borgarinnan San Fran-
cisco við Kyrahaf. Er vegalengdin
milli borganna 4.800 kílómetrar. —
Frá landamæruin Canada, þar sem
snjóar eru tíðir á vetrum, til suður-
landamæra Bandaríkjanna, þar sem
sólin vermir allan ársins hring, er
tveggja daga járnbrautarferð.
Þefta mikla 'ferhyrnda landsvæði,
7.800.000 ferkílómetrar að stærð er
1 Vz stærra en Evrópa. En þó að
Bandaríkin sjeu stór eru þau byggð
samræmdri þjóðarheild, með sam-
eiginlegum áhugamálum, og ást á
þjóðskipulagi sínu.
Þar sem eðli Jandsins hefir sett
tálmanir fyrir samgöngum og við-
skiftum, hafa Bandaríkin unnið bug
á þeim, með því að bæta samgöngu-
tækin. Sama fræðslumálatilhögun er
i öllum fylkjunum og sameiginJegt
viðskiftakerfi.
Þó hefir stærð landsins og fjar-
lægðirnar orðið til þess að ýmsir
landshlutar hafa mismunandi áhuga-
mál, menningu og erfðakenningar.
Landfræðilega, sögulega og efnahags-
lega eiga fylkin ýmiselgt sameigin-
legt með nágrönnum sínum, sem
ekki þekkist í fjarlægari fylkjum.
Til þess að skilja eðli Bandaríkj-
anna verður maður að gera sjer grein
fyrir þessu. Má skifta þjóðinni í
sex umdæmi eða einingar, sem hver
um sig eru jafn einstæð innan ríkj-
anna og löndin í Evrópu. Þau eru:
1) Norðaustur-ríkin, 2) Suðaustur-
rikin, 3) Norður-miðríkin, 4) Suð-
vestur-ríkin, 5) Norðvestur-ríkin, 6)
Kyrrahafsrikin.
NORÐAUSTUR-RÍKIN.
Um víða veröld ganga hermenn
Bandaríkjanna undir nafniu „Yank“.
Er orðið dregið af „Yankee“, en
það var fyrrum sjerheiti íbúa norð-
austur-fylkjanna, sem eru elsta bygt
ból í Bandaríkjunum.
Nú er þetta nafn sjaldan notað
í Bandarikjunum. Yankee-afkom-
endur hinna ensku landnema, sem
löngum voru mestir áhrifamenn i
viðskifta- og stjórnmálalífi þessara
fylkja, hafa nú skift arfleifð sinni
með sjer og nýrri landnemum frá
Evrópu. Þarna er nú samankomið
fólk frá öllum þjóðum heims, í borg-
um og byggðum. í New York City
eru tveir af hverjum sjö íbúum
fæddir erlendis. Margir þeirra hafa
þegar orðið áhrifamenn i verslun,
iðnaði, stjórnmálum, uppeldismál-
um eða öðrum greinum.
Miðdepill þessa landsvæðis er New
York, önnur stærsta borg og hafnar-
borg í heimi, en svæðið nær til
Washington suður á bóginn, höfuð-
borgar Bandaríkjanna. Norðvestur-
ríkin eru á stærð við Frakldand,
en þar býr nærfellt þriðjungur (40
inilljónir) allra Bandarikjamanna.
Er þetta þjettbýlasti hluti Banda-
ríkjanna.
í þessum landshluta eru tólf fylki:
Maine, New Hampshire, Vermont,
Massachusetts, Rhode Island, Connec-
titut, New York, New Jersey, Penn-
sylvania, Maryland, Delaware og
West Wirginia. Liggja þau öll að
Atlandshafi nema tvö, Vermont og
West Wirginia. Níu af þessum fylkj-
um voru meðal hinna 13 uppruna-
fylki er stofnuðu Bandaríkin árið
1776.
Landfræði og loftslag þessa land-
svæðis hefir átt mikinn þátt i þró-
un þess. Meðfram hinni vogskornu
strönd þess er fjöldi ágætra hafna
— Boston, Massachusetts, New York
City, Philadelphia, Pennsylvania —
sem eru dyr verslunarinnar við Ev-
rópu og aðrar heimsálfur. Á eyjun-
um við strendurnar og í oðrum
sjávarborgum, svo sem Portland,
Maine, og New Bedford í Massachu-
setts eru miklir flotar fiskiskipa,
er leggja veiði sína á land á hverj-
um degi, allan ársins hring.
Hinar mörgu ár og fjallalækir,
sem eiga uptök sin í Appalaciafjall-
garðinum, á vesturmörkum land-
svæðisins, sjá iðnborgunum í fylk-
unum fyrir nægri vatnsorku. Jarð-
vegurinn, sem viða er grýttur, er
ekki eins frjósamur og í suinum öðr-
um fylkjum Bandaríkjanna, en með
góðri ræktun hefir tekist að gera
hið takmarkaða ræktanlega land
svo frjósamt að það framleiðir nægi-
legt af grænmeti, ávöxtum og mjólk
handa borgunum.
HOLT LOFTSLAG.
Loftslagið er stöðugt, og megin-
landsloftslag vegna þess að tíðasta
vindáttin er innan úr landi. MikiII
munur sumarhita og vetrarkulda, sem
hefir styrkjandi áhrif á landsbúa,
enda er fólk í þessum fylkjum hraust-
hygt, áræðið er fljótt til taks. —
Rigningar eru tíðar bæði sumar og
vetur, svo að rennsli vatna er
nokkuð jafnt og orkuvinnslan ár-
viss. Rakinn í Ioftinu hefir líka orð-
ið tóvöruiðnaðinum til liagsbóta i
norðurflykjum jiessa umdæmis, þvi
að þræðirnir skrælna ekki eða verða
stökkir, eins og verða vill í þurru
landi.
Iðnaðurinn er aðalatvinnugreinin.
Meira cn 40% af öllu iðnaðarfólki
Bandarikjanna á heima í þessuin
fylkjum. Hafa inargar sloðir runnið
undir iðnaðinn. Vatnsaflið í þessum
fylkjum ýtti snemma undir fram-
kvæmdir á þessu sviði, og hinar
miklu kolanámur Appalicliiafjall-
anna, i .Pennsylvaniu, geyma nægi-
legt eldsneyti til þess að knýja vjel-
hjólin hraðar og hraðar. Milljónir
innflytjenda komu til New York og
Boston og settust að í borgunum.
Úr þeim hópi fjekk iðnaðurinn
vinnufólk, sem varð fljótt að verða
fullnuma i liinu flókna nákvæmni-
starfi. Þjettriðið net járnbrauta, ak-
vega og skipaskurða dóeifir afurðum
iðnaðarins fljótt og greiðlega til
kaupendanna i hinum fylkjunum,
en skip flytja að liráefni úr öllum
áttunl heiins, til þess að fylla hit
verksmiðjanna, en á útleið flytja
hin sömu skip fullgerðar iðnvörur
til fjarlægra landa.
Hinar greiðu samgöngur þessara
fylkja við Evrópu liafa haft mikil-
væga þýðingu fyrir menningu þeirra.
Afreksmenn í listum frá öllum þjóð-
um hafa sest að í stórborgunum og
gerst áhrifamenn meðal ibúanna í
hafnarborgunum við Atlantsliaf. —
Fjórir af hverjum finim íbúum lifa
í borgum, og þetta skapar skilyrði
sem liagkvæm eru menningarlífi og
glæðir áhuga fyrir hljómlist, leiklist
og öðrum listum,
New York Cify (með 7!4 miljón
ibúa) er öxullinn, sem viðskifta-,
menningar- og listalíf þessa um-
dæmis snýst um. Þaðan er ekki
nema nokkra klukkutíma leið til
hinna fjarlægustu staða i norður-
fylkjunum, svo að íbúar þeirra geta
Uppdráitur tr
isj)nir hina algeng-
ustu skiftingu
Bandaríkjanna t
stx hlutm, —